Podstawa wymiaru zasiłku zleceniobiorcy – jak ją określić?

Zatrudniony zleceniobiorca ma prawo do zasiłku chorobowego w razie niezdolności do wykonywania pracy tylko w przypadku, gdy spełni pewne warunki określone ustawą o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Kiedy zleceniobiorca nabywa prawa do świadczeń z ZUS-u? W jaki sposób wyliczana jest podstawa wymiaru zasiłku zleceniobiorcy? Odpowiadamy w artykule!

Prawo do zasiłku chorobowego zleceniobiorcy

Zleceniobiorca w odróżnieniu od pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę nie jest objęty obowiązkiem ubezpieczeniowym chorobowym. Osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenia ma natomiast prawo przystąpić do ubezpieczenia chorobowego dobrowolnie. Stawka tego ubezpieczenia wynosi 2,45% podstawy – tak samo jak w przypadku umowy o pracę.

Jeżeli zleceniobiorca przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, nie nabywa od razu prawa do świadczeń finansowych z ZUS-u w razie wystąpienia niezdolności do pracy. Zleceniobiorca objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym musi pamiętać, że obowiązuje go okres wyczekiwania.

Bez okresu wyczekiwania przysługuje zasiłek opiekuńczy i macierzyński.

Do okresu ubezpieczenia chorobowego, a więc i do okresu wyczekiwania, wlicza się poprzednie jego okresy, jeżeli przerwa między nimi:

• nie przekroczyła 30 dni lub
• była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Obowiązkowym okresem wyczekiwania nie są objęci:

• absolwenci szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły albo uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych;
• zleceniobiorcy, których niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.

Zleceniobiorcy w odróżnieniu od pracowników etatowych nie mają prawa do wynagrodzenia chorobowego przez pierwsze 33 lub 14 dni choroby – od razu nabywają prawa do zasiłku chorobowego.

Podstawa wymiaru zasiłku zleceniobiorcy – jak ją obliczyć?

Co do zasady podstawa wymiaru zasiłku zleceniobiorcy określana jest na bazie:

• przeciętnego miesięcznego przychodu za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy lub
• przeciętnego miesięcznego przychodu za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia – gdy niezdolność do pracy powstanie przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia chorobowego.

W świetle interpretacji zapisów ustawy pełnym miesiącem kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego dla zleceniobiorców jest ten, w którym ubezpieczenie rozpoczyna się od pierwszego dnia miesiąca.

Podstawa wymiaru zasiłku zleceniobiorcy – wyłączenie miesiąca z podstawy

W przypadku gdy zleceniobiorca nie wykonywał pracy przez część miesiąca, który wchodzi do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, w związku z okresem pobierania:

• zasiłku chorobowego;
• zasiłku macierzyńskiego;
• zasiłku opiekuńczego;
• świadczenia rehabilitacyjnego albo
• odbywania ćwiczeń wojskowych

skutkujących zmniejszeniem przychodu, to przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się przychodu za miesiące, w których ubezpieczony zleceniobiorca wykonywał pracę przez mniej niż połowę tego okresu. W przypadku gdy praca wykonywana była przez co najmniej pół miesiąca, przyjmuje się do podstawy wymiaru zasiłku zleceniobiorcy kwotę realnie osiągniętego przez niego przychodu.

Przykład 1.

Pani Janina współpracuje ze swoim zleceniodawcą od stycznia br. i od samego początku jest zgłoszona do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W marcu zleceniobiorczyni nie wykonywała swojej pracy ze względu na pobieranie zasiłku opiekuńczego przez 20 dni. W pozostałych okresach świadczyła pracę w pełnym, ustalonym godzinowo wymiarze. Jej przychód w skali roku prezentuje się w sposób następujący:

1. styczeń – 2856 zł brutto
2. luty – 2720 zł brutto
3. marzec – 273 zł brutto
4. kwiecień – 2856 zł brutto
5. maj – 2720 zł
6. czerwiec – 2856 zł brutto
7. lipiec – 3128 zł brutto
8. sierpień – 2720 zł
9. wrzesień – 2992 zł brutto
10. październik– 2992 zł brutto
11. listopad – 2720 zł

W grudniu zleceniobiorczyni dostała od lekarza zwolnienie lekarskie. Podstawa wymiaru zasiłku zleceniobiorcy powinna zostać obliczona na bazie przepracowanych miesięcy z wyłączeniem marca, ponieważ w tym okresie pani Janina nie wykonywała pracy przez ponad pół miesiąca z powodu pobierania zasiłku z ZUS-u. 

Podstawa zasiłku zleceniobiorcy wyliczana będzie z następujących kwot:

1. styczeń: 2856 zł brutto – (2856 zł brutto x 13,71%) = 2464,44 zł
2. luty: 2720 zł brutto – (2720 zł brutto x 13,71%) = 2347,09 zł
3. marzec – 273 zł brutto – miesiąc wyłączony z obliczeń
4. kwiecień: 2856 zł brutto – (2856 zł brutto x 13,71%) = 2464,44 zł
5. maj: 2720 zł – (2720 zł brutto x 13,71%) = 2347,09 zł
6. czerwiec: 2856 zł brutto – (2856 zł brutto x 13,71%) = 2464,44 zł
7. lipiec: 3128 zł brutto – (3128 zł brutto x 13,71%) = 2699,15 zł
8. sierpień: 2720 zł – (2720 zł brutto x 13,71%) = 2347,09 zł
9. wrzesień: 2992 zł brutto – (2992 zł brutto x 13,71%) = 2581,8 zł
10. październik: 2992 zł brutto – (2992 zł brutto x 13,71%) = 2581,8 zł
11. listopad: 2720 zł – (2720 zł brutto x 13,71%) = 2347,09 zł

SUMA = 24 644,43 zł

Podstawa wymiaru zasiłku wynosi: 24 644,43 zł / 10 miesięcy = 2464,44 zł.

Jeżeli w okresie zaliczającym się do podstawy wymiaru zasiłku zleceniobiorcy przychód ubezpieczonego w każdym miesiącu uległ zmniejszeniu z powodu pobierania wymienionych wyżej zasiłków lub odbywania ćwiczeń wojskowych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się przychód za wszystkie miesiące.

W przypadku gdy zmniejszenie przychodu nastąpiło z innych przyczyn niż wskazane wyżej, przychód za taki miesiąc nie podlega wyłączeniu z tej podstawy.

Niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego

Jeżeli niezdolność do pracy zleceniobiorcy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, czyli:

• w pierwszym miesiącu lub
• w drugim miesiącu, gdy pierwszy był niepełny

– wówczas podstawę wymiaru zasiłku zleceniobiorcy ustala się w zależności od tego, czy ubezpieczony posiada wcześniejszy okres ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, czy też nie.

W przypadku gdy zleceniobiorca nie posiada wcześniejszego okresu ubezpieczeniowego, zasiłek chorobowy nie będzie mu przysługiwał. W sytuacji zasiłku macierzyńskiego oraz opiekuńczego podstawę zasiłku stanowi jednak:

• kwota przychodu określona w umowie zleceniu, przypadająca na miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku;
• kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych zleceniobiorców, z którymi płatnik składek zawarł podobne umowy, z miesiąca, w którym powstało prawo do zasiłku.

Natomiast jeżeli niezdolność do pracy zleceniobiorcy powstała po objęciu go ubezpieczeniem chorobowym, a okres ten rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, to przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku należy dokonać uzupełnienia przychodu zleceniobiorcy. Kwotę przychodu zleceniobiorcy uzupełnia się do kwoty, od której zostałaby opłacona składka na ubezpieczenie chorobowe, gdyby zleceniobiorca podlegał ubezpieczeniu przez pełny miesiąc kalendarzowy.

Prawo do zasiłku z ZUS-u co do zasady zleceniobiorca zyskuje – z nielicznymi wyjątkami – po okresie wyczekiwania. Podstawa wymiaru zasiłku zleceniobiorcy określana jest zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa i uzależniona jest od wielu czynników. Warto, żeby zleceniobiorca objęty ubezpieczeniem chorobowym znał swoje prawa i wiedział, jak ustalana jest podstawa jego świadczeń.