Kiedy pracodawca może otrzymać odszkodowanie od pracownika?

Kodeks pracy w sposób szczególny reguluje zasady i tryb dochodzenia odszkodowania przez pracodawcę od pracownika. Zapoznaj się z poniższym artykułem i dowiedz się, czy i w jakim zakresie pracodawcy może przysługiwać odszkodowanie od pracownika!

Odpowiedzialność odszkodowawcza pracownika – ogólne zasady

Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w Kodeksie pracy.

Ponosi on odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.

Pracodawca jest przy tym zobowiązany wykazać przed sądem okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody.

Orzecznictwo podkreśla, że: „Okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody mogą być wykazane przy pomocy wszelkich środków dowodowych, których wiarygodność i moc dowodową sąd ocenia według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważania zebranego materiału” – wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 23 czerwca 2009 roku (III PK 15/09).

Ograniczenie odpowiedzialności pracownika

Pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia. Nie oznacza to jednak, że w razie przyczynienia się innych osób odpowiedzialność pracownika jest wyłączona w całości. Jej zasięg powinien być w takim wypadku zmniejszony w zakresie, w jakim przyczynienie się innych osób wpłynęło na powstanie lub zwiększenie rozmiaru szkody.

W razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych pracowników do powstania szkody, odpowiadają oni w częściach równych.

Ile może wynosić odszkodowanie od pracownika?

Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu jej wyrządzenia.

Co istotne: „Zgodnie z art. 119 kp wysokość odszkodowania ustala się według wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Dla pracodawcy, który uiścił odszkodowanie za sprawcę, chwilą powstania uszczerbku jest moment pomniejszenia jego majątku o wypłaconą wierzycielowi kwotę. Datą wyrządzenia szkody pracodawcy jest bowiem data wykonania przez niego obowiązku odszkodowawczego” – wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 28 czerwca 2005 roku (III PK 45/05).

Warto mieć ponadto na uwadze, że: „[…] jeżeli pracownik wyrządził odrębnymi czynami kilka szkód, odpowiada za każdą z nich oddzielnie; można więc sformułować zasadę, że pracodawcy przysługuje tyle roszczeń odszkodowawczych, ile było czynów pracownika” – postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 11 kwietnia 2003 roku (I PK 549/02). Tym samym limit trzykrotności wynagrodzenia znajdzie zastosowanie do szkody poniesionej przez pracodawcę za każdy z odrębnych czynów pracownika.

Ponadto limit odpowiedzialności, o którym wyżej mowa, nie znajdzie zastosowania, jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę pracodawcy lub osobie trzeciej. W takim wypadku jest on obowiązany do naprawienia jej w pełnej wysokości.

Warto zwrócić uwagę, że: „Pojęcie winy w prawie pracy jest zbliżone do rozumienia tego pojęcia w prawie karnym. Wina nieumyślna pracownika występuje wtedy, gdy ma on możliwość przewidywania, że jego bezprawne zachowanie wyrządzi szkodę, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że szkoda nie nastąpi (niedbalstwo), bądź wówczas, gdy pracownik nie przewiduje możliwości powstania szkody, choć w okolicznościach sprawy mógł i powinien przewidzieć jej powstanie (lekkomyślność)” – wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – V Wydział Cywilny z 9 stycznia 2019 roku (V ACa 3/18).

Zasady dochodzenia roszczeń od pracownika przez osoby trzecie

W razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do jej naprawienia jest wyłącznie pracodawca.

Z kolei pracodawca, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, ma wobec pracownika roszczenie regresowe, którego może dochodzić na powyżej opisanych zasadach.

Ugoda pomiędzy pracownikiem a pracodawcą

Jeżeli naprawienie szkody następuje na podstawie ugody pomiędzy pracodawcą i pracownikiem, wysokość odszkodowania może być obniżona przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych. Przy uwzględnieniu powyższych okoliczności wysokość odszkodowania może być także obniżona przez sąd pracy.