Czy emeryci mają prawo korzystać z ZFŚS? Podstawowe informacje

Podstawowym celem każdego zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS) jest udzielanie wsparcia finansowego pracownikom zatrudnionym w danej firmie. Oczywiście fundusz nie działa u każdego pracodawcy, jednak jeśli już się pojawia, to powstaje ważne pytanie – czy emeryci mają prawo korzystać z ZFŚS?

Cele ZFŚS

Głównym zadaniem każdego ZFŚS jest udzielanie wsparcia socjalnego osobom zatrudnionym w danym zakładzie pracy. Zgodnie z treścią art. 2 pkt 1 ustawy o ZFŚS, działalność socjalna obejmuje usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.

To właśnie w powyższym zakresie udzielane jest wsparcie finansowe wszystkim pracownikom firmy, którzy zawnioskują o nie zgodnie z obowiązującym zakładowym regulaminem funduszu socjalnego.

Prawo do korzystania z ZFŚS

O ile kwestia prawa do korzystania ze środków zgromadzonych na rachunku zakładowego funduszu świadczeń socjalnych przez obecnie zatrudniane osoby nie stanowi większego problemu, o tyle kłopot może pojawić się w przypadku byłych pracowników, którzy korzystają ze świadczenia emerytalnego.

Powyższe wątpliwości rozwiewa jednak wspomniana wcześniej ustawa, zgodnie z którą do grupy osób uprawnionych do korzystania z funduszu należą pracownicy i ich rodziny, emeryci i renciści – byli pracownicy i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał w stosownym regulaminie prawo korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z funduszu.

Czy emeryci mają prawo korzystać z ZFŚS?

Ustawodawca zezwala więc emerytom na pełne korzystanie z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Głównym problemem, jaki się tutaj pojawia, jest jednak chwila ustalenia statusu emeryta oraz duża liczba miejsc pracy danej osoby.

Przykład 1.

Pan Jan był zatrudniony w czterech zakładach pracy, przy czym bezpośrednio przed emeryturą wykonywał swoje obowiązki wyłącznie w firmie X, w której od lat istnieje zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. To właśnie z tego funduszu może korzystać pan Jan, nie ma natomiast prawa do świadczeń z funduszów istniejących w jego poprzednich miejscach pracy.

Przykład 2.

Pan Jan był zatrudniony w dwóch zakładach pracy, przy czym w pierwszym pracował przez 30 lat, natomiast w drugim tylko przez trzy lata. Obecnie nabył prawo do wcześniejszej emerytury i korzysta z tego świadczenia, chciałby jednak uzyskać wsparcie z ZFŚS. Pan Jan może wnioskować o pomoc socjalną, jednak tylko od swojego ostatniego pracodawcy, nie ma przy tym znaczenia, że pracował znacznie krócej niż w pierwszym zakładzie pracy. W tym przypadku pan Jan nie ma oczywiście prawa do środków zgromadzonych w funduszu istniejącym w pierwszym zakładzie pracy.

Tak więc, czy emeryci mają prawo korzystać z ZFŚS? Jak widać na powyższych przykładach, emeryt ma prawo wnioskować o przyznanie mu świadczenia socjalnego tylko od swojego ostatniego pracodawcy, bez względu na to jak długo u niego przepracował, w jakim charakterze wykonywał swoje czynności i jaki był wymiar jego zatrudnienia. Kluczową przesłanką jest tutaj przejście na emeryturę bezpośrednio po zakończeniu świadczenia pracy w danej firmie. W praktyce możliwe jest więc nabycie prawa do korzystania ze środków funduszu socjalnego nawet wtedy, gdy dana osoba przepracowała tylko miesiąc u ostatniego pracodawcy.

Ograniczenia w korzystaniu z ZFŚS przez emerytów

Mimo że emeryci mają pełne prawo do korzystania ze wsparcia socjalnego od swojego byłego pracodawcy, może on stosować pewne ograniczenia w tym zakresie. Każdy zakład pracy, w którym istnieje ZFŚS, opracowuje własny wewnętrzny regulamin przyznawania świadczeń socjalnych. Powoduje to możliwość stosowania ograniczeń w zakresie wypłaty określonych kwot pieniężnych zarówno względem obecnych, jak i byłych pracowników.

Pracodawca może m.in. uzależnić prawo emeryta do omawianych świadczeń od przedłożenia dokumentów i oświadczeń dotyczących jego aktualnego stanu rodzinnego, życiowego oraz materialnego, które uzasadniałyby wypłatę wnioskowanego świadczenia. W praktyce bardzo często spotyka się konieczność przedstawienia kwitu ostatniej uzyskanej emerytury, wykazania obciążeń (np. spłacanych kredytów, wydatków na leki lub pomoc medyczną) lub opisania trudnej sytuacji życiowej.

Charakter stosowanych ograniczeń zależy wyłącznie od pracodawcy oraz aktualnego stanu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Pamiętajmy, że środki zgromadzone w ramach funduszu mają swój limit i w pierwszej kolejności powinny być rozdzielane pomiędzy obecnie pracujące osoby. Emeryci z racji uzyskiwania świadczenia finansowego ze strony państwa mają w pewnym sensie zabezpieczenie, dlatego też ich prawo do świadczeń z ZFŚS powinno być rozpatrywane tylko, gdy zakład pracy ma jeszcze na to odpowiednie środki.

Odmowa udzielenia świadczenia socjalnego emerytowi

Czasami zdarza się, że dany emeryt uzyskuje decyzję odmawiającą mu prawa do skorzystania z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. W rzeczywistości taki stan rzeczy nie może być arbitralną decyzją byłego pracodawcy, lecz musi znaleźć oparcie w okolicznościach danej sprawy, regulaminie funduszu oraz złożonych przez emeryta dokumentach.

Odmowa udzielenia wsparcia socjalnego emerytowi zawsze musi być należycie uzasadniona. Jednocześnie wnioskodawca musi być pouczony o przysługującym mu prawie do odwołania się od takiej decyzji. Z reguły decyzja odmowna jest wydawana przez Zakładową Komisję Socjalną, zaś odwołanie przysługuje bezpośrednio do samego pracodawcy. Przełożony może podtrzymać rozstrzygnięcie komisji, może też je uchylić i zadecydować o przyznaniu świadczenia emerytowi w całości lub odpowiedniej części. Brak środków w funduszu w danym roku kalendarzowym będzie jednak zawsze skuteczną przeszkodą w otrzymaniu wnioskowanego wsparcia.

Warto w tym miejscu podkreślić, że pracodawca nie jest uprawniony do tzw. ogólnego wyłączenia emerytów, rencistów i ich rodzin od możliwości korzystania ze środków zgromadzonych w ZFŚS. Każda z osób należących do powyższej kategorii ma pełne prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych – jedyne ograniczenia mogą wynikać z braku pieniędzy w funduszu, niedopełnienia obowiązków formalnych przez wnioskodawcę lub niespełniania kryteriów udzielania pomocy.

Podsumowanie - czy emeryci mają prawo korzystać z ZFŚS?

Emeryci mają pełne prawo do korzystania ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, który został powołany w miejscu ich ostatniego zatrudnienia (chodzi o pracę świadczoną bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do emerytury). Środkami funduszu dysponuje zawsze pracodawca, nie może on przy tym wyłączyć prawa emeryta do korzystania ze wsparcia socjalnego. Zatrudniający może jednak wprowadzić ograniczenia w zakresie udzielanej pomocy, wymagając dołączenia przez emeryta stosownej dokumentacji lub oświadczeń oraz spełnienia innych kryteriów (np. dochodowych).