Utrata karty płatniczej - co należy zrobić?

Utrata karty płatniczej może przytrafić się nawet najbardziej uważnej osobie. Według danych publikowanych przez Narodowy Bank Polski liczba kart płatniczych w Polsce rośnie (pod koniec 2017 roku było to ponad 39 milionów kart), a wraz z nią rośnie liczba oszustw. Z tego też względu każdy posiadacz karty kredytowej lub karty do bankomatu powinien wiedzieć, co zrobić w razie jej utraty.

Korzystanie z karty płatniczej – jakie środki ostrożności należy przedsięwziąć?

Korzystanie z kart płatniczych zawsze powinno być niezwykle rozważne. Przechowywanie kodu PIN razem z kartą nie jest dobrym pomysłem, podobnie jak podawanie danych karty innym osobom (nawet z najbliższej rodziny). Danych karty nie należy również udostępniać w trakcie rozmów telefonicznych, a w przypadku zakupów dokonywanych przez internet bezwzględnym warunkiem powinno być sprawdzenie, czy strona internetowa jest zaufana i bezpieczna. W trakcie wizyt w restauracjach przy płatności kartą konieczne jest wskazanie wysokości napiwku na wydruku z terminala albo jednoznaczne przekreślenie tego pola tak, aby nie było żadnej możliwości modyfikacji pobieranej z rachunku kwoty. W przypadku pobytu w miejscach szczególnie narażonych na kradzież (np. zatłoczone tramwaje, pociągi, puby) warto po ich opuszczeniu sprawdzić, czy zawartość portfela pozostała nienaruszona. 

Utrata karty płatniczej - zastrzeżenie pierwszym ratunkiem

W przypadku zauważenia braku karty pierwszym – choć banalnym – krokiem powinno być dokładne sprawdzenie portfela, torebki czy odzieży. Raz zastrzeżonej karty nie sposób odzyskać, a zastrzegając kartę, która jest w naszym bezpiecznym posiadaniu, narażamy się na konieczność oczekiwania przynajmniej kilku dni na wydanie duplikatu.

Jeśli po dokonaniu tych czynności karta się nie odnajdzie, konieczne jest szybkie działanie. Karta umożliwiająca dostęp do rachunku bankowego i wszystkich zgromadzonych tam środków mogła dostać się w niepowołane ręce. Konieczne jest jej zastrzeżenie, dzięki czemu stanie się bezużyteczna i nie będzie mogła zostać już nigdy wykorzystana. Szybkość działania jest niezwykle istotna, ponieważ utracona karta może zostać użyta błyskawicznie, choćby przy wykorzystaniu transakcji zbliżeniowych, które nie wymagają podania kodu PIN.

Utrata karty – jakie mogą być konsekwencje?

Choć karta płatnicza to tylko kawałek plastiku z jej utratą wiążą się poważne konsekwencje. Karta bankomatowa zapewnia dostęp do wszystkich środków zgromadzonych na rachunku, do którego jest przypisana. Karta kredytowa umożliwia wypłatę środków czy dokonania transakcji w wysokości nieprzekraczającej przyznanego limitu kredytowego. Sprytny złodziej może wykorzystać cudzą kartę i błyskawicznie zdefraudować środki należące do pechowego posiadacza.

Z tego względu zgłoszenie utraty karty jest niezwykle istotne, ponieważ od chwili jej zastrzeżenia za wszystkie nieautoryzowane przez właściciela rachunku transakcje odpowiada bank – wystawca karty. Wyjątkiem byłaby sytuacja, w której do nieautoryzowanych transakcji doprowadził umyślnie posiadacz karty.

Zagadnienia związane z odpowiedzialnością za transakcje dokonane przy użyciu utraconej czy skradzionej karty płatniczej zostały uregulowane w ustawie o usługach płatniczych.

Do niedawna posiadacz karty odpowiadał za nieautoryzowane transakcje płatnicze do wysokości 150 euro (50 euro w przypadku transakcji zbliżeniowych). Obecnie, z uwagi na treść Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 z 25 listopada 2015 roku w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego (nazywanej dyrektywą PSD II) odpowiedzialność ta została ograniczona do kwoty 50 euro. Treść polskiej ustawy o usługach płatniczych została dostosowana do wymogów określonych przez dyrektywę PSD II.

Przepis art. 46 ustawy o usługach płatniczych 

2. Płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze do wysokości równowartości w walucie polskiej 50 euro, ustalonej przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP obowiązującego w dniu wykonania transakcji, jeżeli nieautoryzowana transakcja jest skutkiem: 
1) posłużenia się utraconym przez płatnika albo skradzionym płatnikowi instrumentem płatniczym lub 
2) przywłaszczenia instrumentu płatniczego.
3. Płatnik odpowiada za nieautoryzowane transakcje płatnicze w pełnej wysokości, jeżeli doprowadził do nich umyślnie albo w wyniku umyślnego lub będącego skutkiem rażącego niedbalstwa naruszenia co najmniej jednego z obowiązków, o których mowa w art. 42.

Dla posiadaczy karty oznacza to, iż wysokość utraconych środków w przypadku transakcji dokonanych przez osobę trzecią, która ukradła lub przywłaszczyła sobie kartę płatniczą, jest zależna od zastrzeżenia karty:

• przed zastrzeżeniem karty posiadacz karty będzie odpowiadał za nieautoryzowane transakcje do równowartości 50 euro (bank będzie musiał zwrócić utracone środki powyżej tej kwoty);
• po zastrzeżeniu karty za nieautoryzowane transakcje pełną odpowiedzialność ponosi bank.

Warunkiem odzyskania środków jest przestrzeganie umowy zawartej z bankiem oraz regulaminu korzystania z karty płatniczej. Niezależnie od tego, jaki bank wydał regulamin, zawsze pojawi się w nim zapis o konieczności dokonania „niezwłocznego”, „bez zbędnej zwłoki”, „natychmiastowego” dokonania zgłoszenia utraty karty. Przepisy nie wyjaśniają, jak szybko zgłoszenie to ma nastąpić, ale należy przyjąć, iż posiadacz karty powinien zgłosić jej utratę natychmiast po stwierdzeniu braku karty.

Posiadacz rachunku będzie zawsze odpowiadał za utracone środki w pełnej wysokości, jeżeli doprowadził do dokonania nieautoryzowanych transakcji:

• umyślnie,
• w wyniku umyślnego niedbalstwa,
• w wyniku rażącego niedbalstwa (nawet nieumyślnego).

W takim przypadku, jeśli bank udowodni, iż posiadacz karty zachował się w sposób określony powyżej, bank nie będzie zobowiązany do zwrotu żadnych środków, które zostały wykradzione z rachunku. Przykładem tego rodzaju działania posiadacza karty może być na przykład udostępnienie karty innej osobie czy zapisanie numeru PIN umożliwiającego przeprowadzenie transakcji na samej karcie płatniczej.

Warto zauważyć również, iż zgodnie z treścią przepisu art. 45 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych to na banku spoczywa obowiązek udowodnienia, iż klient – posiadacz karty płatniczej – autoryzował transakcję płatniczą oraz iż transakcja została wykonana prawidłowo. Zgodnie z przepisem ust. 2 wspomnianego powyżej artykułu, wykazanie przez dostawcę zarejestrowanego użycia instrumentu płatniczego nie jest wystarczające do udowodnienia, że transakcja płatnicza została przez użytkownika autoryzowana albo że płatnik umyślnie, albo wskutek rażącego niedbalstwa doprowadził do nieautoryzowanej transakcji płatniczej, albo umyślnie, albo wskutek rażącego niedbalstwa dopuścił się naruszenia co najmniej jednego z obowiązków, o których mowa w art. 42. Bank nie może zatem powoływać się np. na okoliczność, iż osoba wypłacająca środki z rachunku przy użyciu utraconej karty posłużyła się np. prawidłowym numerem PIN lub przyjmować, że transakcja zbliżeniowa w kwocie nie wymagającej podania numeru PIN została wykonana za zgodą i wiedzą posiadacza karty.

Ubezpieczenie od utraty karty szansą na zminimalizowanie strat?

Banki coraz częściej oferują swoim klientom ubezpieczenie na wypadek utraty karty płatniczej. Nie jest to duży wydatek (zazwyczaj kilkanaście złotych miesięcznie pobieranych bezpośrednio z rachunku bankowego), a pozwala uchronić się od skutków zapominalstwa czy zwykłego pecha. Przed zawarciem umowy ubezpieczenia warto jednak dokładnie sprawdzić jego warunki. Może się bowiem okazać, że wykupione ubezpieczenie nie chroni jego posiadacza od utraty środków.

W przypadku transakcji dokonanych wskutek utraty karty przez osoby nieuprawnione (a więc na przykład złodzieja, który ukradł kartę) ochrona ubezpieczeniowa obejmuje okres od chwili utraty karty do momentu jej zastrzeżenia – po dokonaniu czynności zastrzeżenia karty odpowiedzialność za nieuprawnione transakcje z mocy prawa przechodzi na bank. Z uwagi na to, iż – jak wskazano powyżej – posiadacz karty w takim przypadku ponosi odpowiedzialność do kwoty 150 euro, zazwyczaj takiej właśnie wartości dotyczy wspomniane ubezpieczenie. Zawierając umowę ubezpieczenia, warto sprawdzić, od jakiej dokładnie kwoty ubezpieczenie zadziała  – ubezpieczyciel może zastrzec, iż pokryje stratę np. powyżej 200 zł. W takim wypadku warto przemyśleć, czy koszty związane z zakupem ubezpieczenia nie przewyższą ewentualnych korzyści.