Obowiązek dbałości pracownika o dobro zakładu pracy

Pracownik podpisujący z pracodawcą umowę o pracę, zobligowany jest nie tylko do wykonywania pracy o zakresie wcześniej ustalonym z pracodawcą. Ponadto pracownik ma obowiązek, przestrzegać przepisów Ustawy Kodeks pracy, które nakładają na niego szereg regulacji. Jednym z jego obowiązków jest obowiązek dbałości pracownika o dobro zakładu pracy. Wyjaśnijmy na czym polega i czy prawo przewiduje granice w tym zakresie

Obowiązek dbałości pracownika o dobro zakładu pracy

Pracownik z mocy ustawy obowiązany jest do dbania o dobro zakładu pracy. Obowiązek pracowniczy z art. 100 § 2 pkt 4 k.p.c. jest szeroki. Przykładowo, obejmuje zatem powinność zachowania dbałości o dobro zakładu pracy i ochronę jego mienia przez osoby pozostające na kierowniczym stanowisku, choćby zobowiązanie to nie zostało potwierdzone umową o pracę.

Obowiązek pracownika, by "dbał o dobro zakładu pracy, chronił jego mienie oraz zachował w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę", jest określany powszechnie - w skrócie - jako obowiązek dbałości o interesy pracodawcy.

W związku z tym, że obowiązek dbałości pracownika obejmuje całokształt interesów majątkowych i niemajątkowych zakładu pracy, należy uznać, że obowiązek ten dotyczy konkretyzacji sposobu korzystania ze wszystkich uprawnień, jeżeli czynienie użytku ze swego prawa może rzutować na dobro zakładu pracy. Przedmiotem wskazanej powinności może być zarówno nakaz właściwego korzystania z uprawnień wprost określających pozycję pracownika jako strony stosunku pracy, jak i nakaz właściwego korzystania z innych uprawnień niż pracownicze. W konkretnej sytuacji faktycznej okazać się bowiem może, że korzystanie z takich uprawnień pozostaje w kolizji z dobrem pracodawcy, innych pracowników, wspólnym dobrem załogi lub dobrem wspólnie prowadzonej działalności.[/alert-info]

Przepis art. 100 § 2 pkt 4 k.p. wskazujący na obowiązek dbania o zakład pracy ma niewątpliwie postać klauzuli generalnej, na podstawie której można, jak przyjmuje się w literaturze, żądać od pracownika w szczególnych sytuacjach świadczenia wykraczającego poza jego normalne zobowiązanie.

Obowiązek dbałości ma jednak ograniczoną pojemność i nie można zeń wywodzić wszelakiego rodzaju obowiązków, które w ten czy inny sposób odpowiadałyby interesowi pracodawcy. Właściwe obowiązek dbania choć jest klauzulą generalną, nie został on dokładnie określony, co sprawia, że zasada ta wymaga wykładni w świetle norm szczegółowych prawa pracy, a przynajmniej w świetle utrwalonej linii orzeczniczej

Świadczenie pracy dla konkurenta jako naruszenie obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy

W orzecznictwie sądowym można spotkać się z poglądem, że świadczenie pracy dla konkurenta stanowi naruszenie obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy. Przez pryzmat tej tezy, uznać należy, że podejmowanie działalności konkurencyjnej lub też świadczenie pracy dla konkurenta jest automatycznie równoznaczne z naruszeniem obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy.

Skoro obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy należy wiązać z obowiązkiem nieszkodzenia pracodawcy, to współpraca z konkurencją za taką uchodzi i to niezależnie, na jakim polu.

Dodatkowa aktywność zawodowa

W prawdzie w prawie pracy brak wyraźnych podstaw obowiązku powiadomienia pracodawcy o podjęciu dodatkowej aktywności zawodowej, ale oceniając tą informację przez pryzmat dbałości o dobro zakładu pracy, uznać można taką informację za wymaganą.  Uznając, że przepis art. 100 § 2 pkt 4 k.p. może być samodzielnym źródłem obowiązków pracownika, jeżeli tylko służą interesowi zakładu pracy, należałoby się przychylić do tezy, że dodatkowa aktywność zawodowa pracownika wymaga chociażby wzmianki wobec pracodawcy. 

Wskazać bowiem należy, że pracownik o ile nie ma zakazu ustawowego lub umownego, nie jest pozbawiony możliwości zatrudnienia u innego podmiotu i wykonywania innej lub podobnej pracy. 

Granice lojalności pracowniczej

Obowiązek dbałości pracownika o dobro pracodawcy ma granice zależne od sytuacji w danym przypadku. Nie można przyjąć jednej i wiążącej wykładni na tle stosowania przepisów opartych na klauzulach generalnych (zwrotach niedookreślonych), którym jest właśnie obowiązek dbałości o zakład pracy. W zależności zatem od indywidualnej sytuacji, należałby rozpatrywać przypadek, czy działanie mogłoby nosić znamiona zaniechania o dobro zakładu czy działań wymierzonych wprost w dobro zakładu.

Dla jednego pracodawcy działalność pracownika polegająca na założeniu własnej firmy o profilu identycznym jak działalność pracodawcy będzie stanowiło czynności wymierzone przeciwko pracodawcy, a inny pracodawca może uznać, że nawet identyczny profil działalności nie jest w stanie zakłócić prosperowania firmy i nie zagraża mu na rynku. 

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U.2020.1320 t.j.

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.