Systemy emerytalne na świecie
W Polsce system emerytalny opiera się na trzech filarach. Podstawę stanowią składki odprowadzane do ZUS. Na drugi filar składają się z kolei subkonto w ZUS albo Otwartym Funduszu Emerytalnym. Oba te filary są obowiązkowe. Trzeci jest opcjonalny i jego wybór należy do Polaków, a jak wyglądają systemy emerytalne na świecie?
Nawet jeśli obecnie systemy emerytalne uznajemy za coś powszechnego w cywilizowanym państwie, to mają one dość krótką historię. Na szeroką skalę pojawiły się bowiem dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Wprowadził je niemiecki kanclerz Otto von Bismarck. To rozwiązanie miało zapewnić pieniądze na starość robotnikom, a równocześnie wstrzymać rozwój opozycji socjaldemokratycznej.
W Polsce obowiązuje system emerytalno-rentowy, którego podstawy uchwalono w 1998 roku. Zbudowano go na trzech filarach: obowiązkowym systemie opartym na składkach wpłacanych do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązkowych składkach na Otwarte Fundusze Emerytalne oraz dobrowolnym systemie kapitałowym objętym preferencjami podatkowymi.
Do trzeciego filaru, który jest dobrowolny, zaliczają się Pracownicze Programy Emerytalne, Indywidualne Konto Emerytalne (możesz np. sprawdzić IKE dostępne w XTB) oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE).
System stworzony w Polsce nie jest idealny, ale też trudno takowy stworzyć. Warto zauważyć, że nawet w 2025 roku można znaleźć państwa (m.in. w Azji), w których obywatele nie mogą liczyć na wypłatę świadczeń emerytalnych. Jakie są systemy emerytalne na świecie?
Różnice w systemach emerytalnych
Część osób w dyskusjach na temat systemu emerytalnego zwraca uwagę przede wszystkim na wiek, po przekroczeniu którego można zacząć pobierać świadczenie. W Polsce wynosi on 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn. Przed dekadą podjęto próbę jego podwyższenia i zrównania do 67 lat dla obu płci, ale spotkało się to z oporem społeczeństwa i ostatecznie kolejny rząd cofnął reformę.
W Niemczech wiek emerytalny wynosi 67 lat, we Francji - 62, we Włoszech 66, w Wielkiej Brytanii - 68, w Hiszpanii - 67. Na przykładzie tych państw widać, że Polska ma dość łagodne przepisy w tym względzie. Średnia unijna wynosi 64,8 lat.
System emerytalny nie sprowadza się jednak do samego wieku emerytalnego. Bardzo popularnym rankingiem porównującym funkcjonujące rozwiązania jest The Melbourne Mercer Global Pension Index. Porównuje on systemy obowiązujące w 48 państwach. W ostatniej edycji na czele rankingu znalazła się Holandia z wskaźnikiem 84,8. Zaraz za nią sklasyfikowano Islandię (83,4) oraz Danię (81,6).
Ranking powstaje w oparciu o różne wskaźniki, które pogrupowano w trzy najważniejsze kategorie:
- adekwatność (obok stopy zastąpienia, czyli relacji między wysokością emerytury a ostatniej pensji, oceniana jest też możliwość przystępowania i rezygnacji z dodatkowego systemu emerytalnego, wsparcie podatkowe, wyniki finansowe funduszy emerytalnych i odsetek osób posiadających własne lokum),
- trwałość (wskaźniki powiązane z perspektywą długoterminową, jak chociażby obciążenie demograficzne - określające relację między osobami w wieku poprodukcyjnym do pozostałych członków społeczeństwa, dług publiczny, stopa zatrudnienia i wysokość składek),
- spójność systemu emerytalnego (rola regulacji, zarządzanie i nadzór systemu emerytalnego, ochrona członków planów emerytalnych).
Z kolei w badaniu Allianz Global Pension Report zwrócono uwagę na starzejące się społeczeństwo w wielu krajach, co będzie prowadziło do konieczności wydłużania wieku emerytalnego. Autorzy raportu ostrzegają, że w 2050 roku na całym świecie będzie żyło około 1,6 mld osób w wieku 65 lat i starszych. To więcej niż obecnie mieszka w całej Afryce.
Autorzy Allianz Global Pension Report doszli do wniosku, że systemy repartycyjne, a do takiego zalicza się ten obowiązujący w Polsce, nie będą w stanie poradzić sobie z rosnącą liczbą emerytów przy malejącym gronie osób aktywnych zawodowo. Wynika to z faktu, że w systemach repartycyjnych składki pracującej ludności są wykorzystywane do finansowania świadczeń obecnych emerytów.
W ponad 50 proc. gospodarek, które trafiły do badania Allianz Global Pension Report, stawki składek pobieranych od przyszłych emerytów przekraczają 20 proc. Najwyższe były w Singapurze (37 proc.). Kolejne miejsca zajęły Łotwa i Włochy (powyżej 30 proc.). Polska znalazła się w środku zestawienia z wynikiem nieznacznie poniżej 20 proc. (19,5 proc.).
W Unii Europejskiej to Włochy i Grecja mogą pochwalić się najwyższymi świadczeniami emerytalnymi. Polska w gronie państw, które mogą pochwalić się wydatkami powyżej 10 proc. PKB, znalazła się na dwunastej pozycji.
Jak wypada Polska na tle innych?
Czym wyróżnia się tak wysoko oceniany system holenderski? Pierwszy filar w tym kraju zapewnia świadczenie podstawowe, gwarantujące do 70 proc. płacy minimalnej netto. Prawo do niego mają wszystkie osoby, które mieszkały lub pracowały w Holandii między 15. a 67. rokiem życia. Te środki zapewniają absolutne minimum, które należy uzupełnić poprzez drugi i trzeci filar.
Drugi filar w Holandii stanową pracownicze plany emerytalne. Wprawdzie nie są one obowiązkowe, ale obejmuje się nimi pracowników w ramach układów zbiorowych. Dlatego szacuje się, że w ramach tego rozwiązania ubezpieczonych jest ok. 90 proc. pracowników. Na trzeci filar składają się indywidualne ubezpieczenia w ramach zakładów ubezpieczeń.
Polska w raporcie zdobyła 56,8 punktów. Oznacza to spadek względem wcześniejszej edycji, w której autorzy badania przyznali naszemu krajowi 57,6 punktów. Zwrócili oni uwagę na to, że w naszym kraju świadczenia są w dużej zależne od lat spędzonych na rynku pracy i wysokości odprowadzanych składek.
Twórcy raportu stwierdzili też, że Polska może poprawić swój wskaźnik m.in. poprzez zwiększenie poziomu składek (wiązałoby się to z odprowadzeniem większych sum z obecnych wynagrodzeń), podniesienie minimalnego poziomu świadczenia dostępnego dla najuboższych emerytów, a przede wszystkim - zwiększenie wskaźnika aktywności zawodowej osób w starszym wieku wraz ze wzrostem oczekiwanej długości życia.
Artykuł sponsorowany