Książeczka sanepidu – jak wyrobić i kto musi ją mieć?

Książeczka sanepidu to dokument konieczny do przedstawienia w wielu branżach – np. gastronomicznej. Jak ją zdobyć? Czy to pracodawca powinien skierować do wyrobienia książeczki, czy można to zrobić indywidualnie? Na te pytania odpowiadamy w artykule!

Książeczka sanepidu

Książeczka sanepidu to tylko potoczna nazwa – obecnie pracownik powinien uzyskać orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych. Konieczność posiadania książeczki została zniesiona w 2008 roku i od tej pory obowiązuje wspomniane orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych.

Co ciekawe, w praktyce orzeczenie takie nadal bywa wydawane w formie książeczki, bowiem ustawa nie określiła sztywno, jak powinno wyglądać tego typu zaświadczenie. Nie ma tu więc znaczenia sama forma dokumentu – ważne jest jego posiadanie w miejscach, gdzie wymaga tego ustawa.

Badania sanepidowskie

Zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym muszą poddać się określone grupy osób. Ustawa wskazuje, że badaniom tym podlegają:

• podejrzani o zakażenie lub chorobę zakaźną;
• noworodki, niemowlęta i kobiety w ciąży, podejrzane o zakażenie lub chorobę zakaźną mogącą się szerzyć z matki na płód lub dziecko;
• nosiciele, ozdrowieńcy oraz osoby, które były narażone na zakażenie przez styczność z osobami zakażonymi, chorymi lub materiałem zakaźnym;
• uczniowie, studenci i doktoranci kształcący się do wykonywania prac, przy przeprowadzaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby;
• osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy realizacji których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, nieposiadające aktualnego orzeczenia lekarskiego o zdolności do wykonywania prac, przy przeprowadzaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.

W zależności od sytuacji na wymienione badania kieruje państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub kierujący szkołą albo rektor uczelni czy pracodawca albo zlecający wykonanie prac.

Książeczka sanepidu dla pracownika

Pracownik podejmujący pracę na stanowisku, na którym będzie miał do czynienia z żywnością, powinien posiadać aktualną książeczkę sanepidowską. Przyjmuje się także, że badania te powinny mieć wykonane osoby pracujące na stanowiskach związanych z wytwarzaniem i pakowaniem żywności, w tym przy czynnościach wiążących się z przygotowaniem i wydawaniem posiłków lub wody. Na badania sanepidowskie kieruje pracodawca i również to on ponosi ich koszt. Zgodnie bowiem z art. 229 § 6 Kodeksu pracy badania lekarskie są przeprowadzane na koszt pracodawcy. Pracodawca ponosi ponadto inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędnej z uwagi na warunki pracy. Celem badań sanitarno-epidemiologicznych jest wykluczenie wielu chorób uniemożliwiających pracę przy żywności – są tzw. badania na nosicielstwo:

• Salmonelli;
• Shigella;
• pałeczek duru brzusznego;
• pałeczek durów rzekomych;
• prątków gruźlicy.

Badania powinny być wykonane przed rozpoczęciem pracy. W razie kontroli sanepidu odpowiedzialność za np. podrobioną książeczkę ponosi pracownik, a nie pracodawca. Książeczka sanepidu wyrobiona w Polsce nie jest ważna za granicą.

Gdzie wyrobić książeczkę sanepidu?

Jak już wspomniano, na badanie do sanepidu kieruje pracownika pracodawca, który wystawia w tym celu skierowanie na badania. Pracownik może jednak udać się na takie badania sam, bez skierowania. W celu przeprowadzenia badań należy pójść do sanepidu, czyli stacji sanitarno-epidemiologicznej. Tam pracownik otrzymuje 3 bezpłatne pojemniki i oddaje materiał do badania. Następnie należy oczekiwać na wyniki i tutaj okres ten jest bardzo zróżnicowany – może trwać od tygodnia do 3 tygodni. Po odebraniu wyników analizy trzeba udać się do lekarza medycyny pracy, który na podstawie badań wyda orzeczenie lekarskie:

• o zdolności do wykonywania prac, przy przeprowadzaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby – jeśli wynik jest negatywny;

• o czasowych lub trwałych przeciwwskazaniach do wykonywania prac, przy realizowaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby – jeśli wynik jest pozytywny.

Przepisy nie określają, na jaki okres książeczka sanepidu jest wydawana. Przyjmuje się, że czas ten jest ustalany na podstawie czynników, jakie występują w danym zakładzie pracy, oraz od charakteru pracy.

Jeśli pracownik został skierowany na badania przez pracodawcę, to książeczkę sanepidu wyrobi bezpłatnie, jeśli jednak badania wykonywane są na własną rękę, wówczas trzeba liczyć się z kosztem około 150 zł plus ewentualne badania dodatkowe, np. RTG czy morfologia.

Książeczka sanepidu dla zleceniobiorcy?

Pracodawca ma względem zatrudnionych określone obowiązki. Przede wszystkim powinien zapewnić pracownikom bezpieczne i ergonomiczne warunki pracy. Ponadto musi przestrzegać w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń. Co ważne, obowiązki te pracodawca powinien wypełniać nie tylko w stosunku do pracowników, ale także względem innych osób, które wykonują pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w danym zakładzie, czyli także wobec zleceniobiorców czy też wykonawców dzieła. Jeśli więc ktoś wykonuje pracę na zlecenie, przy której istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, to powinien mieć wykonane badania sanitarno-epidemiologiczne. Co istotne, pracodawca może wymagać takich badań, ale nie ma obowiązku za nie zapłacić.

Zapisy dotyczące wykonania badań dla zleceniobiorców, w tym także badań sanepidu, mogą zostać zawarte w samej umowie zleceniu. Warto tam również określić, kto będzie ponosił koszty przeprowadzonych badań. W przypadku umów cywilnoprawnych koszty mogą znajdować się zarówno po jednej, jak i po drugiej stronie. Bezwzględny obowiązek pokrywania kosztów badań przez pracodawcę istnieje wyłącznie w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Książeczka sanepidu – podsumowanie

Jednym z obowiązków pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy – zalicza się do tego m.in. skierowanie pracownika na badania wstępne, okresowe i kontrolne. Jeśli pracownik podejmuje pracę, przy której wykonywaniu istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, pracodawca musi skierować go na badania sanitarno-epidemiologiczne. Koszt badań ponosi pracodawca. Na wynik badania czeka się od 1 do 2 tygodni. Książeczka sanepidu na ogół jest wydawana na określony termin, a w rzadkich przypadkach jest bezterminowa.