Kto płaci za okresowe badania lekarskie?
Pracodawca skierował grupę pracowników na badania okresowe do lekarza medycyny pracy. Pracownicy je wykonali i opłacili je z własnych środków. Kto płaci za okresowe badania lekarskie? Pracodawca nie chce nam zwrócić 100% kosztów. Czy Kodeks pracy reguluje tę kwestię?
Martyna, Radom
Na każdego pracodawcę nałożony jest obowiązek dbania oraz ponoszenia odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Pracodawca nie ma prawa dopuścić do wykonywania pracy osoby, która nie posiada aktualnego badania lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania obowiązków służbowych na danym stanowisku. Co ważne, pracownik zgłasza się do lekarza medycyny pracy na podstawie wystawionego przez pracodawcę skierowania, w którym powinny być opisane warunki szkodliwe czy uciążliwe dla zdrowia pracownika.
Badania lekarskie pracowników
Badania lekarskie pracowników obejmują cztery grupy badań. Wyróżniamy wśród nich badania:
- wstępne,
- okresowe,
- kontrolne,
- końcowe.
Wstępnym badaniom lekarskim podlegają osoby przyjmowane do pracy oraz pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Zwolnione z badań wstępnych są osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
Okresowe badania lekarskie pracowników są przeprowadzane zgodnie z zaleceniami lekarza medycyny pracy, który określa termin kolejnych badań. Termin ten zależy od stanu zdrowia pracownika oraz warunków charakterystycznych dla zajmowanego stanowiska pracy.
Kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku oraz w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą pracownika.
Natomiast końcowe badania lekarskie nie są obligatoryjne i przeprowadza się je na wniosek pracownika. Badania te wykonuje się, gdy stosunek pracy uległ rozwiązaniu i gdy pracownik pracował w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających.
Gdzie wykonać okresowe badania lekarskie?
Pracownik nie ma możliwości wybierania sobie przychodni, w której będzie miał przeprowadzone badania. Jego zakład pracy wskazuje placówkę, do której zatrudniony powinien zgłosić się do lekarza. Dzieje się tak, ponieważ pracodawca musi mieć zawartą umowę z jednostką służby medycyny pracy. Obowiązek ten powstaje, gdy zakład pracy zatrudnia pierwszego pracownika. Na podstawie tej umowy wykonywane są badania lekarskie.
Okresowe badania lekarskie a czas pracy
Kontrolne i okresowe badania lekarskie powinny, w ramach możliwości, odbywać się w godzinach pracy. Co ważne, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas spędzony na badaniach. Natomiast zwolnienie od pracy na czas wykonywania badań przysługuje wyłącznie w czasie ich wykonywania, czyli przed i po badaniach lekarskich pracownik powinien wykonywać swoje obowiązki służbowe.
Dopiero wówczas, gdy nie jest możliwe wykonanie badań w godzinach pracy, pracownik ma obowiązek wykonać je poza tymi godzinami. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku osób wykonujących swoją pracę wyłącznie w nocy, kiedy godziny otwarcia placówki medycznej nie obejmują ich godzin pracy.
Natomiast jeżeli pracownik poświęci na badania lekarskie więcej czasu niż miał do przepracowania w danym dniu, wówczas okres wykraczający poza godziny pracy pracownika nie zostanie ujęty w ewidencji jego czasu pracy. Oznacza to, że pracownik nie otrzyma wynagrodzenia za dodatkowe godziny poświęcone na wykonanie badań.
Kto płaci za okresowe badania lekarskie?
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy za wszystkie badania lekarskie pracowników koszty ponosi pracodawca. Nie ma znaczenia, czy są to badania wstępne, kontrolne czy okresowe. Jeśli lekarz medycyny pracy zlecił dodatkowe badania lekarskie w celu dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku, ich koszty również w całości pokrywa pracodawca.
Natomiast niezwrócenie pracownikowi kosztów badań może zostać ocenione jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika i zalicza się je do nieprzestrzegania przez pracodawcę przepisów i zasad BHP. Sankcją za takie wykroczenie może być kara grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Jeżeli kontrolne lub okresowe badania lekarskie odbywają się w innej miejscowości, pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów przejazdu zgodnie z zasadami stosowanymi przy podróżach służbowych na podstawie rozporządzenia w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej. Należy pamiętać, że obowiązek zwrotu kosztów dojazdów nie dotyczy badań wstępnych.
Podsumowanie
Badania profilaktyczne powinny być wykonane w miarę możliwości w godzinach pracy. Ponadto za okresowe badania lekarskie koszty ponosi pracodawca i niedopuszczalne jest obciążenie nimi pracownika. Dodatkowo, jeśli takie badania odbywają się w innej miejscowości, pracownik powinien otrzymać zwrot kosztów przejazdu.
