Czy ZUS wypłaci zasiłek chorobowy po ustaniu umowy zawartej na zastępstwo?

Praca w ramach umowy o pracę na zastępstwo nie zapewnia pracownikowi poczucia stabilności zatrudnienia w takim stopniu, jak zwykła umowa na czas określony, a tym bardziej umowa na czas nieokreślony. Czy również w zakresie świadczeń z ubezpieczenia społecznego sytuacja prawna osoby zatrudnionej na zastępstwo jest mniej korzystna? Czy ZUS wypłaci zasiłek chorobowy po ustaniu umowy zawartej na zastępstwo? Wyjaśniamy w artykule!

Zasiłek chorobowy

Zasiłek chorobowy należy do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zwanego w skrócie ubezpieczeniem chorobowym. Funkcją tego świadczenia jest częściowa rekompensata zarobku utraconego w wyniku niezdolności do pracy z powodu choroby osoby ubezpieczonej. Zasady wypłacania tego zasiłku unormowano w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Niezdolność do pracy 

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się niemożność wykonywania pracy:

• w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
• wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny, o której mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
• z powodu przebywania w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego lub w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych;
• wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów.

Wymagany okres ubezpieczenia

Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:

• po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu;
• po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.

Do okresów ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

 Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje:

• absolwentom szkół lub uczelni lub osobom, które zakończyły kształcenie w szkole doktorskiej, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów, lub zakończenia kształcenia w szkole doktorskiej;
• jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;
• ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego;
• posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji;
• funkcjonariuszom Służby Celnej, którzy przyjęli propozycję pracy i stali się pracownikami w jednostkach organizacyjnych Krajowej Administracji Skarbowej.

Okres zasiłkowy

Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z innych, wyżej wspomnianych przyczyn – nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni. Za okres niezdolności do pracy przypadający po ustaniu ubezpieczenia zasiłek chorobowy przysługuje nie dłużej niż przez 91 dni. Nie dotyczy to niezdolności do pracy powstałej wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów oraz niezdolności spowodowanej gruźlicą lub występującej w trakcie ciąży.

Ustanie tytułu ubezpieczenia a prawo do zasiłku

Co do zasady zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania stosunku pracy przysługuje też w okresie po ustaniu tego tytułu ubezpieczenia chorobowego. Jednak nie będzie on przysługiwał osobie, która:

• ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
• kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;
• nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia, gdyż ubezpieczenie to trwało krócej niż 30 dni;
• jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
• podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy już po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (np. po rozwiązaniu umowy o pracę), jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

• nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
• nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego – w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Zasiłek choroby można pobierać maksymalnie przez 91 dni po ustaniu zatrudnienia.

Umowa o pracę na zastępstwo 

Zgodnie z art. 25¹ § 4 pkt 1 Kodeksu pracy pracodawca może nawiązać z pracownikiem stosunek pracy, zawierając z nim umowę o pracę na czas określony, w celu zastępstwa innego pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Umowa o pracę na zastępstwo – jak każda umowa o pracę – jest tytułem obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. W związku z tym pracownik zatrudniony w ramach wspomnianej umowy jest uprawniony do otrzymywania  zasiłku chorobowego – o ile wystąpią okoliczności określone w ustawie, od których zależy prawo do zasiłku.  

Przykład 1.

Pracownik został zatrudniony 1 marca w ramach umowy o pracę w celu zastępowania nieobecnego pracownika działu sprzedaży. Przed dniem zatrudnienia (1 marca), przez trzy miesiące nie był objęty ubezpieczeniem chorobowym. W połowie kwietnia pracownik zachorował, w związku z czym miał najpierw wypłacane wynagrodzenie za czas choroby, a po wyczerpaniu okresu wypłacania tego wynagrodzenia rozpoczęto wypłacanie mu zasiłku chorobowego (było to możliwe, gdyż niezdolność do pracy wystąpiła po upływie 30 dni nieprzerwanego trwania ubezpieczenia chorobowego – tzw. okresu wyczekiwania). 

20 lipca do pracy powrócił zastępowany pracownik działu sprzedaży, w związku z czym umowa o pracę na zastępstwo uległa z tym dniem rozwiązaniu. Jednakże pracownik, który był zatrudniony w ramach tej umowy, pozostaje niezdolny do pracy wskutek trwającej wciąż choroby. W związku z tym pracownikowi, z którym rozwiązano umowę na zastępstwo, nadal przysługuje prawo otrzymywania zasiłku chorobowego – do czasu wyzdrowienia, lecz nie dłużej niż do czasu upływu okresu zasiłkowego – o ile nie zachodzi jedna z wyżej wymienionych okoliczności wyłączających prawo do zasiłku po ustaniu zatrudnienia (prawo do emerytury lub renty, działalność zarobkowa stanowiąca tytuł do objęcia ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniająca prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby, prawo do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, lub podleganie obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników). 

Przykład 2.

Umowa o pracę na zastępstwo została rozwiązana z pracownikiem 30 września. Osoba ta nie podjęła po tym dniu innego zatrudnienia. 12 października lekarz stwierdził jej niezdolność do pracy z powodu choroby, która trwała następnie przez okres dłuższy niż 30 dni. Oznacza to, że wspomnianej osobie przysługuje zasiłek chorobowy – mimo że zachorowanie nastąpiło po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (po zakończeniu stosunku pracy) – ponieważ od dnia rozwiązania umowy o pracę do dnia zachorowania upłynęło nie więcej niż 14 dni, a choroba trwa nie krócej niż 30 dni.

Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przyznaje wszystkim pracownikom – niezależnie od tego, jaki rodzaj umowy o pracę łączy ich z pracodawcą – uprawnienie do zasiłku chorobowego na takich samych zasadach. Dotyczy to również przypadków, w których niezdolność do pracy trwa po zakończeniu stosunku pracy.