Wysoki zasiłek chorobowy a termin przejścia na zwolnienie lekarskie

W okresie ciąży przyszła matka może korzystać z szeregu uprawnień związanych z zapewnieniem jej odpowiednich warunków wykonywania pracy, a także z wypłacanych na specjalnych zasadach świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Pracownica ma pewien wpływ na to aby otrzymać wysoki zasiłek chorobowy.

Stan ciąży

Przepisy prawa pracy i ubezpieczeń przewidują szereg szczególnych uprawnień oraz świadczeń dla pracownic w ciąży. Aby jednak w konkretnym przypadku zastosować odnośne przepisy Kodeksu pracy oraz Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, konieczne jest najpierw poinformowanie pracodawcy przez pracownicę o stanie ciąży. Kodeks pracy wymaga ponadto stwierdzenia stanu ciąży świadectwem lekarskim (art. 185 § 1 KP).

Wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy

Pracownice w ciąży często decydują się na korzystanie przed porodem ze zwolnienia chorobowego w celu zminimalizowania ryzyk dotyczących prawidłowego (bezpiecznego) przebiegu ciąży. Zgodnie z art. 92 § 1 pkt 2 i § 2 KP za czas niezdolności do pracy wskutek choroby przypadającej w czasie ciąży pracownica zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia – zwanego popularnie „wynagrodzeniem chorobowym” – obliczanego według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i wypłacanego za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.

Natomiast za czas niezdolności do pracy trwającej łącznie dłużej niż 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia, trwającej łącznie dłużej niż 14 dni w ciągu roku kalendarzowego, pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy na zasadach określonych w odrębnych przepisach, czyli w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej „ustawa”) (art. 92 § 2 Kodeksu pracy).

Okres zasiłkowy w ciąży

Jeżeli niezdolność do pracy występuje w trakcie ciąży, zasiłek chorobowy przysługuje przez okres jej trwania – nie dłużej jednak niż przez 270 dni, co odpowiada zwykłemu okresowi trwania ciąży. Do tego czasu (tzw. okresu zasiłkowego) wlicza się zarówno okres pobierania wynagrodzenia chorobowego, jak i zasiłku chorobowego.

Im dłużej trwa czas zwolnienia chorobowego, z którego korzysta pracownica w ciąży, tym kwota, którą uzyska ona z tytułu wypłaty wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłku chorobowego, będzie większa. W odróżnieniu od przypadków choroby nieprzypadających na czas ciąży, dla których okres zasiłkowy wynosi 182 dni, w trakcie ciąży świadczenia chorobowe mogą być wypłacane nawet przez 9 miesięcy (przyjmując – zgodnie z ustawą – że 1 miesiąc odpowiada 30 dniom), a więc przez cały okres ciąży.

Okres urlopu macierzyńskiego

Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

• 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
• 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
• 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
• 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie (art. 180 § 1 Kodeksu pracy).

Dla naszych rozważań istotne znaczenie mają unormowania zawarte w art. 180 § 2–3 KP, gdzie zapisano, iż przed przewidywaną datą porodu pracownica może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Wtedy po porodzie przysługuje jej urlop macierzyński niewykorzystany przed porodem – aż do wyczerpania wymiaru, o którym mowa w art. 180 § 1 Kodeksu. Udzielenie części urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu następuje na wniosek pracownicy zawierający jej imię i nazwisko oraz wskazanie daty, od której ma być udzielona część urlopu macierzyńskiego. Do wniosku dołącza się kopię zaświadczenia lekarskiego określającego przewidywaną datę porodu.

Z ekonomicznego punktu widzenia decyzja o rozpoczęciu urlopu macierzyńskiego jeszcze przed porodem nie jest korzystna, zważywszy, iż za jej podjęciem w większości przypadków przemawiają względy medyczne – trudności lub niemożność wykonywania pracy w związku z zaawansowaną ciążą. W takim przypadku lepszym rozwiązaniem jest korzystanie do dnia porodu ze zwolnienia lekarskiego, z czym wiąże się otrzymywanie przez ten czas zasiłku chorobowego. Natomiast zasiłek macierzyński wypłacany byłby w takim przypadku dopiero za czas urlopu macierzyńskiego rozpoczynającego się z dniem porodu, a zatem nawet przez 6 tygodniu dłużej (licząc od dnia porodu) niż wówczas, gdyby urlop ten zaczął się już na 6 tygodni przed porodem.

Wysokość zasiłków

W myśl art. 11 ust. 2 pkt 1 ustawy miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy przypada w okresie ciąży. Również miesięczny zasiłek macierzyński wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku (art. 31 ust. 1 ustawy). Zatem w obu przypadkach wysokość zasiłku jest równa podstawie jego wymiaru, co oznacza, że otrzymywanie każdego z nich wiąże się z uzyskiwaniem podobnych kwot. Jakie one będą dokładnie, uzależnione jest od wysokości wynagrodzenia wliczanego do podstawy wymiaru zasiłków.

Jak uzyskać wysoki zasiłek chorobowy, czyli obliczanie podstawy

Zgodnie z art. 36 w związku z art. 47 ustawy podstawę wymiaru zasiłków chorobowego i macierzyńskiego przysługujących ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (rozpoczął się urlop macierzyński). Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem wspomnianego 12-miesięcznego okresu, podstawą wymiaru zasiłku chorobowego jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

Istotne znaczenie ma więc to, z których konkretnie 12 miesięcy kalendarzowych ustalane będzie przeciętne miesięczne wynagrodzenie. Jeżeli będą to miesiące, za które wypłacono stosunkowo wysokie kwoty wynagrodzenia w porównaniu do innych miesięcy, to wysokość zasiłków będzie proporcjonalnie większa. Tak więc pracownica, decydując się wziąć zwolnienie chorobowe w takim, a nie innym miesiącu, wpływa na to, z których 12 miesięcy zostanie obliczona podstawa wymiaru zasiłku chorobowego. W przypadku zasiłku macierzyńskiego pracownica takiego wpływu w praktyce nie ma (nie decyduje swobodnie o chwili porodu), nie licząc wspomnianej wyżej możliwości rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego na 6 tygodni przed planowaną datą porodu.

O różnych wysokościach podstawy zasiłku chorobowego – w zależności od tego, z jakich miesięcy podstawa ta jest ustalana – decydować będą przede wszystkim tzw. zmienne składniki wynagrodzenia, takie jak premie i nagrody (miesięczne, kwartalne, roczne), które nie są wypłacane w każdym miesiącu lub wypłaca się je w różnych wysokościach – inaczej niż w przypadku wynagrodzenia zasadniczego wypłacanego pracownikowi według stałej stawki.

Składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy:

• miesięczne – wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące kalendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku;
• kwartalne – wlicza się do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku w wysokości stanowiącej jedną dwunastą kwot wypłaconych pracownikowi za cztery kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy;
• roczne – wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku w wysokości stanowiącej jedną dwunastą kwoty wypłaconej pracownikowi za rok poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Przykład 1.

Pracownica poza wynagrodzeniem zasadniczym wypłacanym w stałej wysokości otrzymała premie kwartalne w następujących wysokościach:

– za IV kwartał 2021 roku – 4500 zł,
– za I kwartał 2022 roku – 1000 zł,
– za II kwartał 2022 roku – 2000 zł,
– za III kwartał 2022 roku – 1800 zł.

W grudniu 2022 roku pracownica dowiedziała się, że jest w ciąży i rozważała skorzystanie ze zwolnienia chorobowego. Według jej przewidywań spodziewana premia za IV kwartał 2022 roku nie byłaby tak wysoka, jak premia wypłacona za IV kwartał 2021 roku, kiedy wskutek bardzo dobrych wyników ekonomicznych firmy, w której jest zatrudniona, premia osiągnęła wyjątkowo wysoki pułap. W związku z tym pracownica zdecydowała, że rozpocznie zwolnienie chorobowe w grudniu 2022 roku, dzięki czemu premia za IV kwartał 2021 roku zostanie uwzględniona w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego, ponieważ czterema kwartałami poprzedzającymi miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, były: IV kwartał 2021 roku oraz I, II i III kwartał 2022 roku. Gdyby pracownica poszła na zwolnienie chorobowe w styczniu 2023 roku, premia za IV kwartał 2021 roku nie zostałaby już uwzględniona w podstawie wymiaru zasiłku (należałoby wziąć pod uwagę premie za kwartały I–IV 2022 roku).

Na wysoki zasiłek chorobowy, ma wpływ – z jednej strony – długość przebywania na zwolnieniu chorobowym, a z drugiej – wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku. Wysokość ta może być różna w zależności od tego, z jakich miesięcy podstawa wymiaru zasiłku jest obliczana.