Likwidacja firmy a prawo do dwóch odpraw

Postawienie przedsiębiorstwa w stan likwidacji oznacza definitywne zakończenie działalności gospodarczej prowadzonej przez taki podmiot. W praktyce wiąże się to z szeregiem różnych skutków prawnych, na czele z koniecznością zwolnienia wszystkich pracowników. Czy zatrudniony może starać się w takiej sytuacji o dwie odprawy jeśli ma miejsce likwidacja firmy? Tak, choć tylko wtedy, gdy spełni konkretne warunki.

Czym jest likwidacja firmy?

O likwidacji zakładu pracy mówimy wtedy, gdy jego właściciel decyduje się na całkowite zakończenie prowadzenia działalności gospodarczej. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być naprawdę sporo, choć najczęściej pojawiającą się jest oczywiście bankructwo.

Proces likwidacyjny wymaga od przełożonego spełnienia szeregu różnych formalności, szczególnie gdy przedsiębiorstwo było prowadzone w formie spółki prawa handlowego. Zgodnie z treścią art. 272 Kodeksu spółek handlowych rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru.

Bardzo często likwidacja firmy wiąże się z koniecznością przeprowadzenia zwolnień grupowych. W takim przypadku ochrona pracownicza doznaje poważnych ograniczeń. Dodajmy jednak, że może wpłynąć na powstanie prawa do żądania zapłaty dwóch odpraw.

Odprawa dla zwolnionego pracownika

Likwidacja firmy wiąże się niewątpliwie z podstawowym prawem do otrzymania odprawy pierwszego rodzaju. Stosunek pracy ustaje wówczas wyłącznie z przyczyn pojawiających się po stronie pracodawcy. Zgodnie z treścią art. 8 Ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, pracownikowi, w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości:

• jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
• dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat;
• trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.

Przy ustalaniu okresu zatrudnienia uprawniającego do otrzymania omawianej odprawy pracownikowi wlicza się okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeśli w czasie obowiązywania umowy o pracę doszło do przejścia zakładu pracy na inną osobę (tzn. gdy w czasie zatrudnienia doszło do zmiany pracodawcy w ramach jednej firmy).

Odprawę pieniężną ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Pamiętajmy jednak, że wysokość odprawy pieniężnej nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Odprawa dla zwolnionego emeryta

Drugi rodzaj odprawy pojawia się tylko, gdy zwalniany pracownik znajduje się w wieku uprawniającym go do przejścia na emeryturę lub rentę, a wypowiedzenie wiążącego go stosunku pracy następuje wskutek likwidacji przedsiębiorstwa, w którym pozostawał zatrudniony.

Jak stanowi art. 92¹ Kodeksu pracy, pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa.

Pracownik ma zatem prawo żądać zapłaty odprawy emerytalnej, jeśli wskutek likwidacji zakładu pracy może przejść na świadczenie rentowe lub emerytalne. Pozostawanie w tzw. wieku przedemerytalnym niestety nie uprawnia zatrudnionego do takiej odprawy.

Przykład 1.

Pani Iwona ma 59 lat i od samego początku pozostaje zatrudniona w jednym zakładzie pracy. Jej pracodawca zdecydował się na likwidację firmy z powodu pogarszającej się kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Pani Iwona została zwolniona w ramach zwolnień grupowych wraz z resztą całej załogi. W tym przypadku przysługuje jej odprawa wypłacana w ramach ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, nie ma jednak prawa do odprawy emerytalnej, ponieważ nie osiągnęła jeszcze wieku uprawniającego ją do przejścia na emeryturę (w Polsce wiek ten wynosi 60 lat).

Przykład 2.

Pani Iwona ma 61 lat i od samego początku pozostaje zatrudniona w jednym zakładzie pracy. Nie przeszła na emeryturę w wieku 60 lat i pracowała dalej. Jej pracodawca zdecydował się na likwidację firmy z powodu pogarszającej się kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Pani Iwona została zwolniona w ramach zwolnień grupowych wraz z resztą całej załogi. W tym przypadku przysługuje jej odprawa wypłacana w ramach ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, a także odprawa emerytalna, ponieważ po zwolnieniu może przejść na świadczenie emerytalne (spełnia ku temu przesłanki ustawowe).

Prawo do dwóch odpraw

Uprawnienie związane z możliwością żądania zapłaty dwóch odpraw jednocześnie pojawia się więc tylko, gdy dana osoba ma możliwość przejścia na emeryturę bezpośrednio po zlikwidowaniu jej dotychczasowego zakładu pracy. Przez wiele lat doktryna była jednak podzielona i nie zawsze zgadzano się z prawem do dwóch odpraw. Stan ten zmienił się pod wpływem zwiększającej się liczby orzeczeń sądowych opowiadających się pozytywnie za takim rozwiązaniem. Pamiętajmy jednak, że podstawowym wymogiem uprawniającym do żądania wypłaty drugiej odprawy (emerytalnej) jest wykazanie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy utratą pracy a nabyciem prawa do emerytury.

Likwidacja firmy a prawo do dwóch odpraw - podsumowanie

Likwidacja firmy uprawnia pracownika do otrzymania dwóch odpraw, jeśli spełni on konkretne warunki ustawowe. Po pierwsze, rozwiązanie jego stosunku pracy nastąpi w ramach zwolnień grupowych (pracownik otrzymuje wówczas odprawę z ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników). Po drugie, na skutek rozwiązania jego stosunku pracy może on przejść na świadczenie emerytalne lub rentowe (pracownik otrzymuje wówczas odprawę emerytalną z Kodeksu pracy).