Odprawa pośmiertna – komu przysługuje i w jakiej wysokości

W  przypadku śmierci pracownika na pracodawcy spoczywa obowiązek wypłaty rodzinie pracownika tzw. odprawy pośmiertnej. Jest ona wypłacana niezależnie od zasiłku pogrzebowego przysługującego osobie, która poniosła koszty pogrzebu zmarłego. Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się komu przysługuje odprawa pośmiertna po pracowniku.

Odprawa pośmiertna

Odprawa pośmiertna należna jest członkom rodziny zmarłego pracownika, za których Kodeks pracy uznaje małżonka pracownika oraz innych członków rodziny spełniających warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Poza małżonkiem odprawa pośmiertna przysługuje:

• dzieciom własnym, małżonka oraz przysposobionym — do ukończenia 16 lat, a jeśli kontynuują naukę, to do jej ukończenia, ale nie dłużej niż do 25 lat lub bez względu na wiek, jeżeli są całkowicie niezdolne do pracy,
• dzieciom przyjętym na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, w tym również w ramach rodziny zastępczej (jeżeli zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego — chyba że śmierć była następstwem wypadku przy pracy i nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach),
• przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo,
• rodzicom, w tym także ojczymowi i macosze oraz osobie przysposabiającej, jeżeli osoby te są niezdolne do pracy lub ukończyły 50 lat albo wychowują co najmniej jedno z dzieci, wnuków, rodzeństwa uprawnionych do renty po zmarłym pracowniku.

Odprawa pośmiertna będzie należna nie tylko, gdy śmierć nastąpiła podczas świadczenia pracy, lecz również w sytuacji, gdy pracownik przebywał np. na urlopie wypoczynkowym, macierzyńskim czy zwolnieniu chorobowym.

Odprawa pośmiertna przysługuje rodzinie pracownika niezależnie od tego, jak długo pozostawał on w stosunku zatrudnienia, także wtedy, gdy umowa zawarta była na okres próbny.

Odmowy wypłacenia odprawy pośmiertnej nie uzasadnia również fakt, że śmierć pracownika była wynikiem celowych działań, np. samobójstwa.

Wysokość odprawy pośmiertnej

Wysokość odprawy pośmiertnej jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy.

W przypadku gdy pracownik był zatrudniony:

• krócej niż 10 lat, wysokość odprawy odpowiada jednomiesięcznemu wynagrodzeniu,
• powyżej 10 lat – trzymiesięcznemu wynagrodzeniu,
• powyżej 15 lat – sześciomiesięcznemu wynagrodzeniu.

Podstawą wypłaty odprawy pośmiertnej jest śmierć pracownika nie tylko w okresie trwania stosunku pracy, ale również po jego rozwiązaniu w czasie pobierania zasiłku z powodu choroby, po śmierci pracownika.

Do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy nie wlicza się okresów zatrudnienia u innych pracodawców, z wyjątkiem sytuacji gdy nastąpiła zmiana pracodawcy na podstawie art. 23¹ § 1. Kodeksu pracy; wówczas zaliczeniu podlega staż pracy u poprzedniego pracodawcy.

Jeżeli pracownik był zatrudniony u kilku pracodawców, rodzinie pracownika będzie przysługiwać odprawa pośmiertna od wszystkich pracodawców w wysokości odpowiedniej do stażu pracy u każdego z nich.

Zgodnie z zasadami, które określa rozporządzenie w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy, wysokość wynagrodzenia zmarłego pracownika ustala się przy zastosowaniu tych samych zasad jak dla ekwiwalentu.

Po ustaleniu liczby uprawnionych członków rodziny pracodawca dzieli odprawę na równe części pomiędzy wszystkich uprawnionych. Jeżeli po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu połowa jej wysokości.

Odprawa pośmiertna nie przysługuje jednak, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a małżonkowi i innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej po zmarłym przysługuje z tego tytułu od zakładu ubezpieczeń odszkodowanie w wysokości co najmniej równej tej odprawie. Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest obowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.

Jednorazowe odszkodowanie, kiedy śmierć nastąpiła w pracy

Członkom rodziny pracownika, który zmarł wskutek wypadku przy pracy, przysługuje jednorazowe odszkodowanie wypłacone ze środków z funduszu ZUS.

W przypadku kiedy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest tylko jeden członek rodziny zmarłego pracownika, przysługuje ono w wysokości:

• 18-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, gdy uprawnionymi są małżonek lub dziecko,
• 9-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, gdy uprawniony jest inny członek rodziny.

Jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci pracownika, który zmarł wskutek wypadku przy pracy, pomniejsza się o kwotę jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, wypłaconego temu pracownikowi.

W celu uzyskania jednorazowego odszkodowania po pracowniku, który zmarł wskutek wypadku przy pracy, należy przedłożyć w ZUS-ie wniosek o to świadczenie, protokół powypadkowy oraz dokument potwierdzający pokrewieństwo lub powinowactwo ze zmarłą osobą.

Prawa majątkowe ze stosunku pracy

W chwili śmierci w trakcie trwania stosunku pracy pracownikowi przysługują zazwyczaj od pracodawcy określone prawa majątkowe, w tym przede wszystkim wynagrodzenie za pracę świadczoną przed śmiercią. Obowiązkiem pracodawcy jest wypłacenie osobom uprawnionym wynagrodzenia po zmarłym pracowniku w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu. W przypadku pozostałych składników wynagrodzenia, np. nagrody jubileuszowej, dodatków (np. za pracę w godzinach nadliczbowych), prowizji czy premii będą one przysługiwały osobom uprawnionym w tej samej wysokości, w jakiej przysługiwałyby żyjącemu pracownikowi. Od wypłaconego rodzinie wynagrodzenia i ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy nie potrąca się składek ZUS, jednak konieczne jest odprowadzenie zaliczki na podatek dochodowy.

Dodatkowe świadczenie

Nie jest zabronione, aby osoby uprawnione do odprawy pośmiertnej otrzymały dodatkowe świadczenie, niezależne od odprawy pośmiertnej. Taką dodatkową odprawę w związku ze śmiercią pracownika pracodawca może przewidzieć w zakładowych źródłach prawa pracy, np. w układzie zbiorowym, regulaminie wynagradzania.

Sposób ustalenia regulacji we wskazanym zakresie jest w zasadzie dowolny i dobrowolny. Przepisy wewnątrzzakładowe mogą zatem przewidywać dodatkowe odszkodowanie zupełnie niezależnie od odprawy pośmiertnej, w sytuacji gdy zgon pracownika nastąpił np. w związku z pracą lub w czasie drogi do pracy.