Poradnik Pracownika
Header oprogramowania dla biur rachunkowych Header oprogramowania dla biur rachunkowych Header oprogramowania dla biur rachunkowych

Moja pierwsza praca jako pracownika młodocianego - jaka umowa będzie najlepsza?

Niejeden młody człowiek pragnie wielu rzeczy, do zdobycia których potrzebne są pieniądze niekoniecznie sprezentowane przez rodziców. Często zdarza się również, że już od najmłodszych lat marzy się o samorozwoju w kierunku określonego zawodu. Sposobem na pozyskanie dodatkowych środków finansowych, jak i na naukę oraz postęp w danej dziedzinie jest zdobycie zatrudnienia. Ale czy pierwsza praca w wieku nastoletnim jest możliwa? Kim jest osoba „młodociana” w świetle prawa? Czy zawarcie pierwszej umowy o pracę w młodym wieku wymaga zgody rodziców? Odpowiedzi na powyższe pytania znajdziesz w niniejszym artykule, a także w następnych z cyklu „praca młodocianych”.

W jakim wieku można zacząć pracować na podstawie umowy o pracę?

Na wstępie warto podkreślić, że podstawową powinnością osoby młodej jest nauka. Obowiązkiem szkolnym w Polsce objęte są dzieci w wieku od 7. do 18. roku życia, a jego dopełnienie jest obligatoryjne dla każdego. Czy konieczność nauki wyklucza możliwość podjęcia pracy? Łączenie pracy z nauką jest jak najbardziej możliwe i przypadki takie zostały przewidziane w Kodeksie pracy.

Zgodnie z przepisami prawa pracę na podstawie umowy o pracę może podjąć pracownik młodociany.

Art. 190 Kodeksu pracy

§ 1. Młodocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat.[alert-info]

Jednakże od powyższej zasady istnieją pewne wyjątki, które określają, że można zatrudnić osobę, która nie ukończyła 15. roku życia, ale taka możliwość uzależniona jest od różnych uwarunkowań:

  1. Osoba, która ukończyła ośmioletnią szkołą podstawową, niemająca 15 lat:

  • może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w roku kalendarzowym, w którym kończy 15 lat;
  • z wyjątkiem osoby, o której mowa w punkcie powyższym, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu.*
  1. Osoba, która nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej, niemająca 15 lat, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy. W tym przypadku taka osoba musi również uzyskać zezwolenie dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej, w której obwodzie mieszka, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą.*

*Zawarcie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego z osobą niepełnoletnią będzie dopuszczalne tylko w przypadku wyrażenia na to zgody przez przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego tej osoby oraz uzyskania pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Co natomiast w przypadku, gdy młodociany ukończył 15. rok życia, ale nie ukończył ośmioletniej szkoły podstawowej? W takiej sytuacji – na wniosek jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna – może być zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, jeżeli:

  1. osoba młodociana została przyjęta do oddziału przysposabiającego do pracy utworzonego w ośmioletniej szkole podstawowej albo
  2. uzyskała zezwolenie dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej, w której obwodzie mieszka, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą oraz uzyskała pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Może zdarzyć się również przypadek, w którym młodociany ukończył 15 lat i nie ukończył ośmioletniej szkoły podstawowej, ale spełnia obowiązek szkolny poza szkołą. Z taką osobą – po ukończeniu przez nią przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy – może być zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu. Jednakże osoba taka musi również uzyskać zezwolenie dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej, w której obwodzie mieszka, oraz pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej.

[alert-info]Co do zasady pracę na podstawie umowy o pracę może zawrzeć osoba młodociana, czyli taka, która ukończyła 15. rok życia, ale nie przekroczyła limitu 18 lat. Istnieją od powyższej zasady nieliczne wyjątki ujęte w Kodeksie pracy.

Pierwsza praca na podstawie umowy o pracę młodocianego – czy wymagana jest zgoda rodzica?

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego małoletni (osoba która ukończyła 13. rok życia, ale nie ukończyła 18 lat) nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych i do ukończenia 18. roku życia pozostaje pod władzą rodzicielską albo pieczą wyznaczonych opiekunów prawnych. W związku z powyższym zatrudnienie młodocianych odbywa się na podstawie przepisów Kodeksu pracy dotyczących młodocianych.

Art. 22 Kodeksu pracy

§ 3. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku. Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać.

Bazując na obowiązujących przepisach zawartych zarówno w Kodeksie cywilnym, jak i Kodeksie pracy, zgoda przedstawicieli ustawowych na wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy jest potrzebna tylko wtedy, gdy młodociany nie ukończył 15. roku życia.

Pierwsza praca na podstawie umowy zlecenia – w jakim wieku można zacząć i czy rodzice muszą wyrazić zgodę?

Zgodnie z art. 11 Kodeksu cywilnego pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności, jednak małoletni, którzy ukończyli 13 lat, są uznawani za osoby z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych (art. 15 k.c.). Co to oznacza w praktyce dla nastolatka, który chce podjąć pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej? Oznacza to, że może podjąć zatrudnienie na podstawie umów regulowanych przez Kodeks cywilny, ale jedynie za zgodą opiekunów ustawowych (np. rodziców).

Art. 17 Kodeksu cywilnego

Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.

W zależności od tego, czy nastolatek chce podjąć pracę na podstawie umowy o pracę, czy na podstawie umowy cywilnoprawnej, będą go obowiązywały konkretne limity wiekowe dotyczące możliwości podjęcia zatrudnienia. Co do zasady w przypadku umowy o pracę limit ten wynosi 15 lat, a osoba taka powinna mieć również ukończoną ośmioletnią szkołę podstawową. W przypadku umów cywilnoprawnych limit wieku wynosi 13 lat, ale osoba taka, posiadająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych, zgodę na wykonywanie pracy musi pozyskać od przedstawiciela ustawowego.