Praca młodocianego tylko za zgodą rodziców?

Podjęcie pracy w niektórych przypadkach może wiązać się z koniecznością uzyskania zgody odpowiednich osób – będzie tak chociażby w przypadku pracowników młodocianych. Kodeks pracy wyraźnie wskazuje, w jakich okolicznościach niepełnoletni powinien poprosić swoich rodziców o pozwolenie na zatrudnienie w określonej firmie. Sprawdź czy praca młodocianego powinna odbywać się tylko za zgodą jego rodziców?

Młodociany w prawie pracy

Pracownikiem może być osoba pełnoletnia – stanowi o tym wprost art. 22 § 2 Kodeksu pracy. Z drugiej strony obecne przepisy pozwalają w niektórych przypadkach na zatrudnianie dużo młodszych osób, choć zaznaczmy, że odbywa się to na szczególnych warunkach. Tacy pracownicy są określani mianem młodocianych.

Pojęcie młodocianego w polskim prawie jest różnie definiowane. Zgodnie z treścią art. 190 § 1 kp młodocianym w rozumieniu tego kodeksu jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat.

Co do zasady każda osoba, która nie przekroczyła 15. roku życia, nie może być zatrudniona w charakterze pracownika. Od tej reguły istnieje jednak kilka wyjątków:

• osoba, która ukończyła 8-letnią szkołę podstawową i nie ukończyła 15 lat, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w roku kalendarzowym, w którym kończy 15 lat albo w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu;
• osoba, która nie ukończyła 8-letniej szkoły podstawowej i nie ukończyła 15 lat, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy.

Praca młodocianego a zgoda rodziców

Zatrudnianie młodocianych odbywa się na szczególnych warunkach – celem tej regulacji jest ochrona zdrowia takiej osoby oraz umożliwienie jej dalszego kształcenia. Pamiętajmy także, że małoletni nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych i do ukończenia 18. roku życia pozostaje pod władzą rodzicielską albo pieczą wyznaczonych opiekunów prawnych. Wszystko to powoduje, że zatrudnienie młodocianego odbywa się na podstawie szczególnych przepisów Kodeksu pracy.

Młodociany, który nie ukończył 15. roku życia i chce podjąć zatrudnienie w ramach umowy o pracę, może to zrobić wyłącznie za zgodą swoich przedstawicieli ustawowych (pod warunkiem jednak, że Kodeks pracy pozwala takiej osobie na nawiązanie stosunku pracy). 

Jeśli młodociany nie ukończył 8-letniej szkoły podstawowej, potrzebne jest także dodatkowe zezwolenie dyrektora takiej placówki.

Jak wyrazić zgodę na pracę młodocianego?

Gdy zawarcie umowy o pracę przez młodocianego wymaga uzyskania zgody jego przedstawicieli ustawowych, zezwolenie powinno być udzielone na piśmie.

Powinny się w nim znaleźć się następujące informacje:

• dane małoletniego, który ma rozpocząć pracę – jego imię, nazwisko, adres zamieszkania oraz PESEL;
• dane rodziców / prawnych opiekunów małoletniego – imiona, nazwiska, adres zamieszkania, telefon kontaktowy, a także rodzaj i numer dowodu tożsamości (paszportu lub dowodu osobistego);
• formuła – Wyrażam/wyrażamy zgodę na pracę mojego/naszego dziecka/wychowanka …………….;
• dokładne dane zakładu pracy, który ma zatrudnić młodocianego;
• podpis/podpisy przedstawiciela ustawowego/przedstawicieli ustawowych małoletniego.

Kto wyraża zgodę na pracę małoletniego?

Podstawowym problemem w zakresie wyrażenia zgody młodocianemu na podjęcie zarobkowej pracy jest to, który z rodziców jest uprawniony do złożenia stosownego oświadczenia. Jeśli władza rodzicielska przysługuje obojgu z nich, zgoda powinna być wyrażona wspólnie. Zgodnie bowiem z treścią art. 97 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Podobnie w przypadku zgody wyrażonej przez opiekunów prawnych – jeśli jest ich dwoje, każdy będzie musiał złożyć stosowne oświadczenie.

Oczywiście brak władzy rodzicielskiej lub ograniczenie jej wykonywania względem jednego rodzica powoduje, że zgodę na pracę wyraża tylko jeden rodzic – ten, któremu przysługuje pełna władza względem dziecka.

Równie istotny jest przepis art. 304⁵ kp, zgodnie z którym wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku życia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową i wymaga uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy.

Właściwy inspektor pracy wydaje zezwolenie na wniosek podmiotu określonego w tym przepisie, pod warunkiem jednak, że praca dziecka nie powoduje zagrożenia dla jego życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego, a także nie zagraża wypełnianiu przez nie obowiązku szkolnego.

Praca młodocianego na podstawie umowy cywilnoprawnej

Czy praca młodocianego na podstawie umowy zlecenie lub o dzieło również wymaga zgody jego przedstawicieli ustawowych? Okazuje się, że tak. Zawarcie umowy cywilnoprawnej z osobą małoletnią jest prawnie dopuszczalne, pod warunkiem jednak, że wiedzą o tym jego rodzice lub prawni opiekunowie.

W omawianym przypadku zgoda nie musi być wyrażona bezwzględnie na piśmie, można to zrobić także w formie ustnej. Zezwolenie na zawarcie umowy cywilnoprawnej jest potrzebne już w sytuacji, gdy małoletni ukończył 13. rok życia. Oczywiście względem młodszych dzieci o ich zatrudnieniu decydują w pełni wyłącznie rodzice lub prawni opiekunowie (dzieci, które nie ukończyły 13 lat, nie mogą w ogóle zawierać żadnych umów).

Warto zapamiętać, że praca małoletniego na podstawie umowy zlecenie lub o dzieło nie jest limitowana pod względem liczby godzin faktycznie wykonywanych czynności. W przeciwieństwie do umowy o pracę małoletni może świadczyć swoje usługi w zasadzie dowolną liczbę godzin.

Praca młodocianego a brak zgody rodziców

Brak wymaganej zgody rodziców powoduje, że podpisana umowa nie wywoła żadnych skutków prawnych – jeśli małoletni podejmie w takim przypadku pracę, zrobi to nielegalnie.

Nie każdy młodociany będzie jednak potrzebował zgody rodziców lub opiekunów prawnych do rozpoczęcia pracy. Jak stanowi bowiem art. 22 §3 kp, osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku. Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać.

Młodociany zyskuje ograniczoną zdolność prawną już po ukończeniu 13. roku życia – trwa ona aż do uzyskania pełnoletności. W tym przypadku zgoda przedstawicieli ustawowych na wykonywanie pracy jest potrzebna tylko, gdy młodociany nie ukończył 15. roku życia.