Szkolenie BHP - czy trzeba je przeprowadzić przy umowie zlecenie?

Po raz pierwszy zatrudniam pracownika w ramach umowy zlecenia. Czy taki pracownik powinien przejść szkolenie BHP przed rozpoczęciem u mnie pracy?

Janusz, Zakopane

Co do zasady pracodawca nie może zatrudnić pracownika, jeśli ten nie uczestniczył w szkoleniu z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązek przeszkolenia pracownika niekoniecznie jednak obowiązuje w przypadku umowy zlecenia. Od czego zależy? Wyjaśniamy w artykule!

Umowa cywilnoprawna zleceniobiorcy a umowa o pracę 

Umowa o pracę i umowa zlecenie są najczęściej wybieranymi przez pracodawców formami zatrudnienia. Istnieją między nimi spore różnice, również w aspekcie przeprowadzania badań lekarskich czy szkoleń BHP. W szerszym ujęciu największą różnicę stanowi tu fakt, że umowa cywilnoprawna daje zleceniobiorcy większą swobodę, ponieważ w przeciwieństwie do umowy o pracę nie występuje tu praca pod kierownictwem. Zleceniobiorca nie posiada jednak praw pracowniczych, a więc nie ma prawa do urlopu lub też świadczeń z ZFŚS. Zleceniobiorca w przeciwieństwie do pracownika może zlecić czynności osobie trzeciej. W jego umowie nie może ponadto zostać wskazane miejsce wykonywania danej czynności, nie ma też sztywnych godzin ani harmonogramu czasu pracy. Umowa cywilnoprawna jaką jest umowa zlecenie, opisana została szczegółowo w Kodeksie cywilnym.

Choć wykonywanie umowy zlecenia wydaje się bardziej elastyczne niż realizowanie umowy o pracę, zleceniobiorca także ma obowiązek znać zasady i przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy i stosować się do nich. Jest on zobowiązany do wykonywania pracy w sposób zgodny z BHP, do dbania o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy, a także, jeżeli jego stanowisko pracy tego wymaga, do używania środków ochrony, np. odzieży i obuwia roboczego. Ma również obowiązek niezwłocznie zawiadomić o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego.

Jak zapewnić bezpieczeństwo pracy?

Pracodawca ma względem zatrudnionych określone obowiązki. Przede wszystkim powinien on zapewnić pracownikom bezpieczne i ergonomiczne warunki pracy. Pracodawca ponosi również odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Powinien on chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a zatem ma on obowiązek:

• zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;
• reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników;
• zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;
• uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;
• zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy.

Wszystkie te działania mają na celu zminimalizowanie wypadków w pracy. Co ważne, te obowiązki pracodawca musi wypełniać nie tylko w stosunku do pracowników, ale także względem innych osób, które wykonują pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w danym zakładzie, czyli także wobec zleceniobiorców czy też wykonawców dzieła.

Szkolenie BHP – jakie są obowiązki zleceniodawcy i zleceniobiorcy?

Jeżeli poziom zagrożeń związanych z warunkami wykonywanej pracy jest na tyle wysoki, że wskazane jest przeszkolenie w zakresie BHP, to zleceniobiorca ma obowiązek takie szkolenie odbyć. Ponadto obowiązkiem zleceniobiorcy jest przestrzeganie przepisów i zasad BHP na równi z pracownikami.

Umowa cywilnoprawna a zapisy dot. badań i szkoleń

Zapisy dotyczące wykonania szkoleń i badań dla zleceniobiorców mogą zostać zawarte w samej umowie zleceniu. Zleceniodawca może wymagać od przyszłego zleceniobiorcy, aby ten udał się na badania lekarskie czy też przeszkolił się z BHP, jednak, inaczej niż w przypadku umowy o pracę, nie może zmusić go do wykonania tych czynności. Umowa cywilnoprawna zawierająca odpowiednie zapisy może znacznie ułatwić wyegzekwowanie realizacji wymogów dotyczących badań czy szkolenia BHP. Mogą one jasno określać, że jeśli zleceniobiorca nie podda się badaniom i nie przejdzie szkolenia BHP, będę obowiązywać go kary albo w skrajnym przypadku będzie skutkować to rozwiązaniem umowy w trybie natychmiastowym. Warto przy tym wspomnieć, że jeżeli obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy nie będzie zrealizowany właściwie, to podmiotem odpowiedzialnym będzie pracodawca (lub – w omawianym przypadku – zleceniodawca).

Umowa cywilnoprawna, w tym umowa zlecenie, powinna określać, kto będzie ponosił koszty przeprowadzonych badań oraz szkolenia BHP. W przypadku umów cywilnoprawnych koszty mogą znajdować się zarówno po jednej, jak i po drugiej stronie. Wyłącznie w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę istnieje bezwzględny obowiązek pokrywania tych kosztów przez pracodawcę.

Umowa zlecenie a szkolenie BHP – podsumowanie

Choć przepisy nie nakładają jasno wymogu przeprowadzania badań oraz szkoleń BHP dla zleceniobiorców, to decydujący jest tu charakter wykonanych czynności. Jeśli zleceniobiorca wykonuje czynności, które w znacznym stopniu narażają go na wypadkowość, oraz na stanowisku pracy zleceniobiorcy istnieje wiele czynników szkodliwych, należy badania i szkolenie BHP wykonać. Informację o szkoleniu i badaniach najlepiej zawrzeć w samej umowie, aby zabezpieczyć przede wszystkim zleceniodawcę, ponieważ to on w razie wypadku ponosi odpowiedzialność za to zdarzenie.