Kwota wolna od potrąceń z wynagrodzenia zleceniobiorcy - jak ją ustalić?

W odniesieniu do pracowników zasady dokonywania potrąceń z wynagrodzenia oraz ustalania kwoty wolnej od potrąceń są jasno określone w Kodeksie pracy. W przypadku zleceniobiorców wynagrodzenie może również zostać objęte potrąceniami. Czy osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych mogą liczyć na ochronę ich należności przed potrąceniami? Czy do zleceniobiorcy można zastosować przepisy dotyczące kwestii jaką jest kwota wolna od potrąceń z wynagrodzenia? Więcej informacji na ten temat w artykule.

Kwota wolna od potrąceń z wynagrodzenia zleceniobiorcy – obowiązujące przepisy

Rozpatrując kwestie związane z ustaleniem kwoty wolnej od potrąceń w odniesieniu do zleceniobiorcy, należy sięgnąć do przepisów:

• Ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego, zwanej dalej kpc;
• Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, zwanej dalej kp.

Odpowiednie stosowanie do zleceniobiorcy przepisów Kodeksu pracy dotyczących ochrony przed potrąceniami 

Jak już wspomnieliśmy, wynagrodzenie pracownika korzysta z ochrony przed potrąceniami w zakresie i wysokości określonych w przepisach Kodeksu pracy. Należności wypłacane zleceniobiorcy nie są objęte, co do zasady, powyższymi normami ochronnymi. Czy zatem nie istnieje możliwość zastosowania regulacji Kodeksu pracy do wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia? Okazuje się, że przy spełnieniu określonych warunków będzie to dopuszczalne.

Przepis ten nie odnosi się wprost do świadczenia z umowy zlecenia, posługuje się natomiast szerszą formułą. Nie ulega jednak wątpliwości, że wynagrodzenie uzyskane na podstawie umowy zlecenia podlega powołanemu przepisowi, jeżeli są spełnione warunki w nim określone.

Przykład 1.

Zleceniobiorca jest zatrudniony na podstawie umowy zlecenia od roku i jest to jego jedyne źródło dochodu zapewniające możliwość utrzymania się. Otrzymywane przez niego wynagrodzenie zostało zajęte przez komornika na poczet należności niemających charakteru alimentacyjnego.

Wskazane wynagrodzenie spełnia warunki określone w art. 833 § 2(1) kpc, wobec czego będą miały do niego odpowiednie zastosowanie przepisy ochronne Kodeksu pracy.

W jaki sposób stosuje się ochronę wynagrodzenia zleceniobiorcy przed potrąceniami wynikającą z Kodeksu pracy? 

Polega to na odpowiednim zastosowaniu do zleceniobiorcy art. 87 § 1 kp, który stanowi, że z wynagrodzenia za pracę odlicza się:

• składki na ubezpieczenia społeczne – czyli składkę emerytalną, rentową i chorobową;
• zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych obejmujące także składki na ubezpieczenia zdrowotne;
• wpłaty dokonywane do pracowniczego planu kapitałowego (PPK), jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania.

Oznacza to również, że z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek ubezpieczeniowych i podatkowych oraz wpłat na PPK, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania – potrąceniu podlegają:

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych przeznaczone na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych (podstawą do potrącenia w tym przypadku są m.in. prawomocne orzeczenia i ugody sądowe, akty egzekucyjne zaopatrzone w klauzulę wykonalności lub decyzje administracyjne o charakterze egzekucyjnym wydane na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji);
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne (sumy te potrąca się w trybie postępowania egzekucyjnego na podstawie wniosku komornika po przedstawieniu tytułu wykonawczego).

Ponadto potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:

• w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 3/5 wynagrodzenia;
• w przypadku egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości 1/2 wynagrodzenia.

Do zleceniobiorcy ma zastosowanie w warunkach określonych w art. 833 § 2(1) kpc art. 87(1) § 1 kp, zgodnie z którym wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości: 

1. minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do PPK, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne; 
2. 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi; 
3. 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 kp. 

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty określone powyżej ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

Kwota wolna od potrąceń z wynagrodzenia zleceniobiorcy

Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego wskazują, że przy potrąceniach z wynagrodzenia zleceniobiorcy stosuje się odpowiednio przepisy prawa pracy dotyczące kwoty wolnej (art. 87(1) kp), nie ma tam jednocześnie mowy o sposobie ustalania tej kwoty, tzn. czy jest to kwota „sztywna”, czy należy ją poddać korektom stosownie do wypracowanej liczby godzin.

Zwróćmy uwagę, że art. 833 § 2(1) kpc przewiduje m.in. stosowanie w całości art. 87(1) kp do wszystkich świadczeń się powtarzających, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną. W art. 87(1) § 2 kp jest z kolei mowa o tym, że w odniesieniu do pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy kwoty wolne od potrąceń ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. W związku z tym stosowanie takiej zasady do wynagrodzenia zleceniobiorcy byłoby uprawnione. 

Do powyższej interpretacji skłania się także Ministerstwo Sprawiedliwości (MS) w dokumencie z 27 sierpnia 2018 roku.

Oznacza to zatem, że w razie gdy w danym miesiącu zleceniobiorca wypracował taką samą liczbę godzin, jaka nominalnie przypada dla pracownika, to kwotę wolną od potrąceń stanowi minimalne wynagrodzenie za pracę. 

Przykład 2. 

Zleceniobiorca wykonuje swe zadania na podstawie umowy zlecenia, która stanowi dla niego jedyne źródło utrzymania. Wynagrodzenie z tytułu tej umowy przysługuje regularnie i jest wypłacane co miesiąc. Zostało ono zajęte przez komornika w związku z dochodzeniem należności niemającej charakteru alimentacyjnego. Zleceniobiorca pracuje przez różną liczbę godzin w miesiącu. W październiku 2024 roku przepracował on 115 godzin, natomiast nominalny czas pracy pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy to 184 godziny.

Oznacza to, że kwota wolna od potrąceń z wynagrodzenia musi zostać ustalona proporcjonalnie do faktycznej liczby godzin przepracowanych przez zleceniobiorcę. Wymiar etatu zleceniobiorcy uwzględniany przy ustalaniu kwoty wolnej od potrąceń wynosi zatem 0,62. W konsekwencji kwota wolna to 2666 zł, z tym że należy jeszcze dokonać potrąceń należności składkowych i podatkowych. 

Kwota wolna od potrąceń z wynagrodzenia zleceniobiorcy – podsumowanie

Podsumowując kwestię, jaką jest kwota wolna od potrąceń z wynagrodzenia zleceniobiorcy; jeżeli wynagrodzenie zleceniobiorcy ma charakter świadczenia powtarzającego się, którego celem jest zapewnienie utrzymania, albo stanowi jedyne źródło dochodu – podlega ochronie przed potrąceniami w zakresie określonym w Kodeksie postępowania cywilnego. Oznacza to więc, że do tego wynagrodzenia stosuje się przepisy Kodeksu pracy dotyczące kwoty wolnej od potrąceń. Wskazanie kwoty wolnej od potrąceń w przypadku zleceniobiorcy następuje na podstawie minimalnego wynagrodzenia za pracę, z uwzględnieniem zasady proporcjonalności.