Wyrównanie zasiłku tylko na wniosek ubezpieczonego!

Podczas epidemii koronawirusa wielu pracodawców skorzystało z opcji obniżenia wymiaru etatu swoim pracownikom. To spowodowało, że zmniejszeniu uległy także zasiłki chorobowe. Czy wyrównanie zasiłku jest możliwe? Wyjaśniamy w artykule!

Zmniejszenie etatu przez COVID-19

Pracodawca realizujący tarczę antykryzysową mógł skorzystać z opcji obniżenia etatu oraz obniżenia wynagrodzenia. Przypomnijmy, że takową możliwość zagwarantowała mu Ustawa z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Zgodnie z jej zapisami pracodawca podczas epidemii może obniżyć etat pracownikowi bez jego zgody, a więc jednostronnie.

Warunki i tryb wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy przedsiębiorca ustala w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi. Jeżeli u danego przedsiębiorcy nie działają zakładowe organizacje związkowe, warunki i tryb wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy ustala się w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego przedsiębiorcy.

Konsekwencje obniżenia etatów

W przypadku zmiany wymiaru czasu pracy podstawa wynagrodzenia chorobowego to przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru etatu. Zatem w sytuacji kiedy pracodawca skorzystał z opcji obniżenia wymiaru czasu pracy, a pracownik zachorował lub też korzystał z zasiłku opiekuńczego, automatycznie zmniejszyła się podstawa świadczeń chorobowych dla tych pracowników. Obniżyły się w tym przypadku wszystkie świadczenia chorobowe, czyli opiekuńcze, chorobowe i macierzyńskie. W związku z powyższym na zmianie tracili sami pracownicy. Dopiero w październiku 2020 roku Ustawa z 7 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania społeczno-gospodarczym skutkom COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 1747) wprowadziła zmianę.

Zmiana ta wprowadziła bardzo znaczący zapis, który stanowi, że jeśli obniżenie wymiaru czasu pracy lub pogorszenie warunków zatrudnienia nastąpiło w ramach tarczy antykryzysowej, wówczas przy spełnieniu dodatkowych warunków nie należy ustalać podstawy chorobowej od nowego wymiaru czasu pracy. W związku z tym powstały liczne pytania, wśród których kluczowym stało się, czy zmniejszone świadczenia trzeba oddać, a jeśli tak, to w jaki sposób i czy wszystkim pracownikom.

Jak odzyskać utracone świadczenia?

Aby można było przeliczyć podstawę wymiaru świadczeń, świadczeniobiorca musi złożyć wniosek – świadczenia nie zostaną bowiem wyrównane automatycznie.

Taki wniosek pracownik powinien złożyć do:

• pracodawcy – jeśli jest on uprawniony do wypłaty zasiłków swoim pracownikom;
• ZUS-u – jeżeli zasiłek wypłaca ZUS, gdyż pracodawca nie jest uprawniony do wypłaty zasiłków swoim pracownikom.

Jeżeli zasiłek wypłaca ZUS, wniosek taki może być złożony na portalu PUE ZUS przy wykorzystaniu wniosku ZAS-58 Skarga/Wniosek świadczeniobiorcy/ płatnika składek w sprawie świadczeń z tytułu choroby, macierzyństwa lub zasiłku pogrzebowego. Potrzebne będzie także potwierdzenie od pracodawcy, że obniżenie wymiaru czasu pracy nastąpiło na podstawie przepisów ustawy o COVID-19. W tym celu ZUS może wystąpić do pracodawcy o przekazanie informacji, czy obniżenie wymiaru czasu pracy nastąpiło na podstawie ustawy o COVID-19 lub czy pracodawca wprowadził na podstawie ustawy o COVID-19 mniej korzystne warunki zatrudnienia niż wynikające z umowy o pracę.

Przykład 1.

Pracownik chorował od 15 maja 2020 roku, a obniżonym etatem został objęty od 1 czerwca 2020 roku. W tej sytuacji przez cały okres pobierania tego zasiłku nieprzerwanie nie obniża się podstawy jego wymiaru, bowiem okres choroby rozpoczął się przed zmianą etatu.

Przykład 2.

Pracownik był zatrudniony od 12 maja 2019 roku w pełnym wymiarze czasu pracy. Od 1 maja 2020 roku obniżono mu etat do 1/2. Pracownik chorował od 12 do 29 kwietnia 2020 roku oraz ponownie od 21 do 27 maja 2020 roku. W takim przypadku podstawę drugiego zasiłku należy przeliczyć na nowo, gdyż doszło do zmiany wymiaru czasu pracy.

Wyrównanie zasiłku macierzyńskiego przy zmianie etatu

Od 16 grudnia 2020 roku obowiązują także nowe przepisy dotyczące podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego w czasie ciąży oraz zasiłku macierzyńskiego osobom, którym zmieniono wymiar czasu pracy na podstawie ustawy o COVID-19. Nowe zasady polegają na tym, że przy ustalaniu podstawy wymiaru tych zasiłków przysługujących osobom, którym pracodawca obniżył wymiar czasu pracy lub wprowadził mniej korzystne warunki zatrudnienia niż wynikające z umowy o pracę:

• nie stosuje się przepisu art. 40 ustawy zasiłkowej – do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku nie przyjmuje się wynagrodzenia po zmianie wymiaru czasu pracy, a więc zmiana etatu nie powoduje skrócenia okresu, z którego podstawa wymiaru zasiłków jest ustalana

oraz

• nie uwzględnia się okresów obniżonego wymiaru czasu pracy – przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku wyłącza się wynagrodzenie pracownika za miesiące, w których wykonywał pracę w obniżonym wymiarze czasu pracy oraz przyjmuje się wynagrodzenie za pełne kalendarzowe miesiące sprzed obniżenia etatu z okresu 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, ustalonych zgodnie z przepisami ustawy zasiłkowej.

Przykład 3.

Pani Anna ma prawo do zasiłku macierzyńskiego od 20 grudnia 2020 roku. Od 15 maja 2020 roku pracodawca na podstawie art. 15g ustawy o COVID-19 zmienił jej wymiar czasu pracy z całego etatu na 3/4 etatu.

Ponieważ przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków nie uwzględnia się okresów obniżonego wymiaru czasu pracy, do obliczenia podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego:

• nie przyjmuje się wynagrodzenia za wszystkie miesiące, w których wymiar czasu pracy był obniżony, także przez część miesiąca, tj. wynagrodzenia za okres od maja do listopada 2020 roku;
• przyjmuje się wynagrodzenie za pozostałe miesiące z okresu 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, tj. od grudnia 2019 roku do kwietnia 2020 roku.

Wyrównanie zasiłku – podsumowanie

W przypadku kiedy pracownikowi obniżono wymiar czasu pracy lub wynagrodzenie z mocy ustawy antykryzysowej oraz gdy pracownik chorował, może dojść do sytuacji, kiedy konieczne będzie wyrównanie zasiłków. Wyrównanie nie następuje automatycznie, pracownik musi o nie wnioskować. W obecnym stanie prawnym, czyli od października 2020 roku, stosowane są już nowe przepisy, a więc obniżenie etatu w związku z COVID-19 nie wpływa na obniżenie podstawy chorobowej.