Świadczenia emerytalno-rentowe - zmiana lub uchylenie decyzji o przyznaniu
Przyznanie świadczenia emerytalno-rentowe nie musi być dożywotnie. Istnieją bowiem okoliczności, które przesądzają o zmianie lub uchyleniu decyzji przyznającej emeryturę lub rentę danej osobie. Sprawdźmy więc, kiedy ZUS może odmówić wypłaty takiego świadczenia.
Przyznanie emerytury lub renty
Świadczenie emerytalne lub rentowe każdorazowo jest przedmiotem postępowania administracyjnego, a to oznacza konieczność wydania odpowiedniej decyzji przez właściwy organ.
W przypadku emerytur i rent podstawą do ich otrzymania i pobierania jest decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jest ona wydawana na wniosek zainteresowanej osoby, pod warunkiem że spełnia warunki do uzyskania emerytury lub renty.
Decyzja emerytalna lub rentowa jest wydawana w terminie 30 dni od chwili wyjaśnienia ostatniej okoliczności umożliwiającej jej wydanie. Czasami w toku postępowania administracyjnego wnioskodawca może być proszony o uzupełnienie dokumentacji lub przekazanie dodatkowych informacji w sprawie, co wpłynie na wydłużenie tego terminu.
Decyzja emerytalna lub rentowa zawiera w swej treści m.in. wskazanie terminu, od kiedy będzie wypłacane dane świadczenie – jest ono uzależnione od spełnienia dwóch przesłanek:
- daty spełnienia warunków umożliwiających pobieranie renty lub emerytury (w przypadku emerytury jest to najczęściej ukończenie tzw. wieku emerytalnego, zaś w przypadku renty pojawienie się niezdolności do pracy w wymaganym okresie zatrudnienia oraz posiadanie odpowiedniego stażu ubezpieczenia społecznego);
- daty złożenia wniosku o przyznanie takiego świadczenia.
Zmiana lub uchylenie świadczenia emerytalno-rentowego
Świadczenia emerytalno-rentowe mogą być zmieniane lub uchylane. Przesądza o tym art. 114 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej jako ustawa emerytalna). Należy pamiętać, że taka sytuacja może się pojawić na wniosek zainteresowanej osoby (uprawnionej do emerytury lub renty) lub z urzędu (po zaistnieniu odpowiednich ku temu przesłanek).
1) po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość;
2) decyzja została wydana w wyniku przestępstwa – decyzja może zostać uchylona lub zmieniona również przed stwierdzeniem popełnienia przestępstwa orzeczeniem sądu lub innego organu, jeżeli popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a uchylenie lub zmiana decyzji są niezbędne do zapobieżenia poważnej szkodzie dla interesu publicznego, a także w przypadku, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego;
3) dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe – decyzja może zostać uchylona lub zmieniona również przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu orzeczeniem sądu lub innego organu, jeżeli sfałszowanie dowodu jest oczywiste, a uchylenie lub zmiana decyzji są niezbędne do zapobieżenia poważnej szkodzie dla interesu publicznego, a także w przypadku, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego;
4) decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;
5) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;
6) przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego”.
(Art. 114 ustawy emerytalnej)
Termin na zmianę lub uchylenie świadczenia emerytalno-rentowego
Pojawienie się ww. przesłanek nie zawsze będzie w danej sprawie wiążące. Innymi słowy, nawet jeśli dojdzie do powstania okoliczności decydujących o zmianie lub uchyleniu świadczenia emerytalno-rentowego, ZUS nie będzie uprawniony do wydania nowej decyzji, jeśli minął już pewien okres.
Przepisy wskazują, że po upływie 10 lat od wydania prawomocnej decyzji przyznającej rentę lub emeryturę danej osobie nie można jej uchylić lub zmienić. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy:
- po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość;
- decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność.
W dwóch ww. przypadkach organ rentowy lub emerytalny nie może zmienić lub uchylić wydanej decyzji, jeśli od jej wydania minęło 5 lat.
Z kolei jeśli przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego, decyzja uchylająca lub zmieniająca świadczenie nie może być wydana po upływie 3 lat od dnia jej wydania.
Warto też zapamiętać, że wskazane wcześniej terminy nie znajdą w ogóle zastosowania, jeśli:
- w wyniku uchylenia lub zmiany decyzji osoba zainteresowana nabędzie prawo do świadczenia lub świadczenie w wyższej wysokości;
- uchyleniu lub zmianie podlega decyzja o ustaleniu kapitału początkowego, który nie został uwzględniony do obliczania wysokości emerytury ustalonej prawomocną decyzją.
Zawiadomienie uprawnionego o nowej decyzji
Wszczęcie postępowania w przedmiocie zmiany lub uchylenia decyzji przyznającej świadczenie emerytalno-rentowe zawsze wymaga zawiadomienia osoby, której dotyczy dana sprawa. Zwyczajowo robi się to przy pomocy listu poleconego wysłanego przez ZUS.
Przedmiotowe postępowanie toczy się, co do zasady, do samego końca, tj. do chwili wydania nowej decyzji administracyjnej, w której określone zostanie prawo do emerytury lub renty, ewentualnie zmodyfikowana zostanie wysokość tego świadczenia.
Przepisy wprowadzają jednak w powyższym zakresie pewien istotny wyjątek – jeśli przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego, organ odstąpi od zmiany lub uchylenia wydanej decyzji, pod warunkiem że jej uchylenie lub zmiana wiązałyby się z nadmiernym obciążeniem dla osoby zainteresowanej, ze względu na jej sytuację osobistą lub materialną, wiek, stan zdrowia lub inne szczególne okoliczności.
Świadczenia emerytalno-rentowe – wobec kogo może nastąpić ich zmiana lub uchylenie?
Procedura uchylenia lub zmiany decyzji przyznającej świadczenia emerytalno-rentowe jest stosowana nie tylko wobec tzw. „powszechnych emerytów i rencistów”. Istnieją bowiem szczególne grupy zawodowe, które także są objęte ww. regulacją. Znajdziemy wśród nich:
- żołnierzy zawodowych i ich rodziny;
- funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodziny.
Prawo do świadczeń emerytalnych i rentowych może być zmienione lub uchylone
Przyznane prawo do emerytury lub renty nie oznacza, że z takiego świadczenia będzie można korzystać do końca życia. Ustawa emerytalna zawiera katalog przesłanek, które decydują o prawie do uchylenia lub zmiany decyzji emerytalnej czy rentowej, nawet jeśli jest ona prawomocna.
Uchylenie lub zmiana emerytury czy renty następuje praktycznie wobec każdej grupy zawodowej. Z drugiej strony, jeśli świadczenie okazało się błędne z powodu błędu ZUS-u, można odstąpić od jego zmiany lub uchylenia z powodu sytuacji osobistej lub materialnej, wieku, stanu zdrowia lub innych szczególnych okoliczności występujących po stronie uprawnionego.
