Renta lub emerytura po mężu - zasady przyznawania

Aby otrzymać świadczenie emerytalne lub rentowe, konieczne jest spełnienie kilku kluczowych warunków przez osobę, która się o nie ubiega. Czy możliwe jest jednak pobieranie emerytury lub renty przyznanej komuś innemu? Renta lub emerytura po mężu - jakie warunki należy spełnić?

Emerytura po mężu

Świadczenie emerytalne pobierane zamiast innej osoby pojawia się najczęściej w przypadku małżonków, gdy jeden z nich umiera. W rzeczywistości mowa tutaj nie o emeryturze, lecz o rencie rodzinnej, która będzie przysługiwała po spełnieniu konkretnych warunków. Świadczenie emerytalne jest więc indywidualne i wygasa wraz ze śmiercią uprawnionego.

Omawiana emerytura nie jest jednak przyznawana i wypłacana z urzędu, niezbędne staje się złożenie wniosku do właściwego oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Można to zrobić osobiście lub listem poleconym, dopuszczalne jest także skorzystanie z pomocy platformy e-ZUS. Wnioskiem właściwym w tej sprawie jest ZUS-Rp2. Pamiętajmy, aby dołączyć do niego następujące dokumenty:

• potwierdzenie daty urodzenia i daty zgonu zmarłego współmałżonka – zrobimy to przy pomocy odpisu aktu zgonu danej osoby;
• dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający datę urodzenia wnioskodawcy;
• odpis aktu małżeństwa lub w przypadku rozwodników – dokument potwierdzający prawo wnioskodawcy do alimentów;
• zaświadczenie od lekarza o stanie zdrowia wdowy/wdowca, jeśli renta ma być wypłacana z tytułu niezdolności do pracy;
• oświadczenie o braku uzyskiwania dochodów z pracy zarobkowej lub prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Renta lub emerytura po zmarłym mężu/żonie - zasady przyznawania

Renta rodzinna jest wypłacana przez ZUS, tylko gdy uzna on, że wnioskodawca spełnia warunki niezbędne do przyznania tego świadczenia. Obecnie mają do niego prawo członkowie rodziny osoby, która w chwili śmierci:

• miała ustalone prawo do emerytury albo spełniała warunki do jej uzyskania;
• miała ustalone prawo do emerytury pomostowej;
• miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki do jej uzyskania;
• pobierała zasiłek przedemerytalny;
• pobierała świadczenie przedemerytalne;
• pobierała nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Małżonek, który do dnia śmierci żony lub męża pozostawał we wspólności małżeńskiej, ma prawo do omawianego świadczenia, jeżeli:

• w chwili śmierci małżonka miał skończone 50 lat lub był niezdolny do pracy, albo
• wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole – 18 lat;
• sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej;
• ukończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci albo od zaprzestania wychowywania dzieci.

Owdowiała osoba, która nie spełnia powyższych warunków i nie ma źródła utrzymania, ma prawo do renty rodzinnej: 

• przez rok od śmierci współmałżonka;
• przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu kwalifikującym do wykonywania pracy zarobkowej – nie dłużej niż przez 2 lata od śmierci współmałżonka.

Małżonka lub małżonek rozwiedziony albo wdowa lub wdowiec, którzy w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli – oprócz spełnienia wymienionych warunków – mieli w dniu śmierci współmałżonka prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. 

Prawo do renty ma również małżonka rozwiedziona lub pozostająca w separacji, jeśli udowodni, że bezpośrednio przed śmiercią współmałżonka otrzymywała od niego alimenty na podstawie porozumienia między rozwiedzionymi/separowanymi (nie dotyczy to jednak mężczyzny). 

Renta po zmarłym małżonku - wysokość

Jeśli ZUS uzna wniosek o przyznanie renty rodzinnej wnioskodawcy, wyda decyzję pozytywną. W przeciwnym wypadku zostanie wydana decyzja odmowna, od której dana osoba będzie mogła odwołać się w terminie 14 dni od chwili odebrania takiego pisma.

Renta rodzinna nie odpowiada wysokości świadczenia emerytalnego lub rentowego pobieranego przez zmarłego małżonka jeszcze za jego życia. Obecnie świadczenie to wynosi:

• 85% świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba;
• 90% świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby;
• 95% świadczenia zmarłego – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy osoby lub więcej.

Pamiętajmy, że ZUS bada uprawnienia zmarłego do wszystkich świadczeń emerytalno-rentowych, do jakich mógł mieć prawo w chwili śmierci, ustala także rentę rodzinną po świadczeniu w najkorzystniejszej wysokości. Od 1 marca 2024 r. najniższa renta rodzinna wynosi 1 780,96 zł. 

Wysokość renty rodzinnej może być zmniejszona, gdy uprawniony osiąga przychód z tytułu zatrudnienia lub innej działalności podlegającej obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu. W niektórych przypadkach świadczenie to może zostać nawet zawieszone. Prawo do omawianej renty zostanie zawieszone, gdy przychód wnioskodawcy przekroczy 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jeśli przychód będzie wyższy niż 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale nie przekroczy 130% tego wynagrodzenia, rentę rodzinną zmniejsza się o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia.

Renta lub emerytura po mężu

Małżonek ma prawo do renty rodzinnej po zmarłej żonie lub mężu – powszechnie takie świadczenie jest błędnie określane jako emerytura po nieżyjącym małżonku. Renta rodzinna nie jest jednak wypłacana z mocy samego prawa, wdowa lub wdowiec muszą w tym celu złożyć stosowny wniosek i czekać na jego pozytywne rozpatrzenie przez ZUS. Jeśli uprawniony do renty rodzinnej przekroczy określony próg dochodowy, musi liczyć się ze zmniejszeniem wysokości tego świadczenia albo zawieszeniem jego wypłacania.