Świadczenie przedemerytalne – zmiany obowiązujące w 2024 roku

Świadczenie przedemerytalne może zostać przyznane osobie w wieku przedemerytalnym, która z różnych powodów nie jest w stanie doczekać do uzyskania emerytury na ogólnie obowiązujących zasadach. Przyczynami powodującymi utratę zatrudnienia w przypadku wspomnianych osób może być np. likwidacja lub niewypłacalność pracodawcy albo rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Jakie są aktualne – obowiązujące w 2024 roku – zasady ubiegania się o świadczenie przedemerytalne? Piszemy na ten temat poniżej.

Świadczenie przedemerytalne – podstawa prawna

Warunki nabywania i utraty prawa do świadczeń przedemerytalnych oraz zasady wypłaty i finansowania tych świadczeń zostały określone w przepisach Ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 roku o świadczeniach przedemerytalnych, zwanej dalej ustawą. 

Osoby uprawnione do świadczenia przedemerytalnego

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która: 

• do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 56 lat (kobieta) oraz 61 lat (mężczyzna) i ma okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub 
• do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zwanej dalej ustawą o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 55 lat (kobieta) oraz 60 lat (mężczyzna) i ma okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn, lub 
• do dnia ogłoszenia upadłości prowadziła nieprzerwanie i przez okres nie krótszy niż 24 miesiące pozarolniczą działalność, w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, i za ten okres opłaciła składki na ubezpieczenia społeczne oraz do dnia ogłoszenia upadłości ukończyła co najmniej 56 lat (kobieta) i 61 lat (mężczyzna) oraz ma okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub 
• zarejestrowała się we właściwym powiatowym urzędzie pracy (PUP) w ciągu 30 dni od dnia ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, pobieranej nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat, i do dnia, w którym ustało prawo do renty, ukończyła co najmniej 55 lat (kobieta) oraz 60 lat (mężczyzna) i osiągnęła okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub 
• zarejestrowała się we właściwym PUP w ciągu 60 dni od dnia ustania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego, o których mowa w Ustawie z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych, lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w Ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 roku o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, pobieranych nieprzerwanie przez okres co najmniej 365 dni, jeżeli utrata prawa do nich była spowodowana śmiercią osoby, nad którą opieka była sprawowana, albo przyznaniem osobie, nad którą opieka była sprawowana, prawa do świadczenia wspierającego, o którym mowa w Ustawie z dnia 7 lipca 2023 roku o świadczeniu wspierającym, i do dnia, w którym ustało prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, ukończyła co najmniej 55 lat (kobieta) oraz 60 lat (mężczyzna) i osiągnęła okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub
• do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ma okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn, lub 
• do 31 grudnia roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego, z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiadała okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 34 lata dla kobiet i 39 lat dla mężczyzn.

Przykład 1.

Mężczyzna prowadził pozarolniczą działalność nieprzerwanie przez okres przekraczający 24 miesiące, a następnie ogłosił upadłość. Przez cały czas aktywności biznesowej opłacał składki na ubezpieczenia społeczne. Do dnia ogłoszenia upadłości mężczyzna skończył 61 lat i ma okres uprawniający do emerytury wynoszący 25 lat. W takich warunkach istnieją przesłanki do wystąpienia o świadczenie przedemerytalne.

W przykładzie opisano kwestię wystąpienia indywidualnych warunków stanowiących podstawę do ubiegania się o świadczenie przedemerytalne. Istnieje jednak druga grupa uwarunkowań koniecznych do spełnienia, aby nabyć prawo do wskazanego świadczenia, które można określić jako kryteria ogólne.

Oznacza to, że świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie określonej powyżej w art. 2 ust. 1 ustawy – po upływie co najmniej 180 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych wypłacanego na podstawie przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, jeżeli osoba ta spełnia łącznie następujące warunki: 

1. nadal jest zarejestrowana jako bezrobotna; 

2. w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych; 

3. złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez PUP dokumentu poświadczającego 180-dniowy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. 

W szczególnie uzasadnionych przypadkach ZUS, na wniosek osoby zainteresowanej, może przywrócić termin złożenia wniosku wskazanego wyżej w pkt 3.

Przykład 2. 

Osoba spełnia warunki do nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy. Po upływie 180 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych pozostaje ona nadal w rejestrze bezrobotnych. Jednakże w okresie zasiłkowym wspomniana osoba odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia. W takich okolicznościach przyznanie świadczenia przedemerytalnego nie będzie możliwe. 

Do okresu 180 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych wlicza się: 

• okresy, za które zgodnie z art. 75 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia, prawo do zasiłku dla bezrobotnych nie przysługiwało; 
• okresy zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych podjętego w tym okresie; w przypadku gdy zatrudnienie lub inna praca zarobkowa ustanie po upływie 180-dniowego okresu, prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje, jeżeli wniosek o przyznanie tego świadczenia zostanie złożony w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia ustania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych. 

Zmniejszenie i zawieszenie świadczenia przedemerytalnego 

Świadczenie przedemerytalne ulega zmniejszeniu lub zawieszeniu na zasadach określonych w ustawie, w przypadku osiągania przychodu stosowanego przy zmniejszaniu lub zawieszaniu emerytur i rent. Oznacza to zatem, że świadczenie przedemerytalne ulega zmniejszeniu, jeżeli kwota wspomnianego przychodu przekracza miesięcznie kwotę 25% przeciętnego wynagrodzenia w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji, ogłoszonego przez Prezesa GUS do celów emerytalnych (dopuszczalna kwota przychodu), a jednocześnie nie przekracza kwoty 70% tego wynagrodzenia (graniczna kwota przychodu). 

Jeżeli kwota przychodu przekracza dopuszczalną kwotę przychodu, świadczenie przedemerytalne ulega zmniejszeniu o kwotę tego przekroczenia, z tym że w przypadku, gdy w wyniku takiego zmniejszenia kwota świadczenia przedemerytalnego byłaby niższa niż 800,35 zł, świadczenie przedemerytalne wynosi 800,35 zł. 

Przychód uważa się za osiągnięty w miesiącu, w którym został wypłacony. 

Przy ustalaniu przychodu nie są uwzględniane kwoty przychodu należne za okres przed dniem, od którego ustalono prawo do świadczenia przedemerytalnego.

Ustanie prawa do świadczenia przedemerytalnego

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy prawo do świadczenia przedemerytalnego ustaje: 

• na wniosek osoby pobierającej świadczenie przedemerytalne;
• w dniu poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, która jest ustalona decyzją terenowej jednostki organizacyjnej ZUS lub innego organu emerytalno-rentowego określonego w odrębnych przepisach;
• z dniem osiągnięcia wieku 60 lat przez kobietę i 65 lat przez mężczyznę;
• z dniem nabycia prawa własności lub objęcia w posiadanie (samoistne lub zależne) nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczających 2 ha przeliczeniowe albo współwłasności nieruchomości rolnej, jeżeli udział przekracza 2 ha przeliczeniowe;
• wraz ze śmiercią osoby uprawnionej. 

Ponadto prawo do świadczenia przedemerytalnego ulega zawieszeniu w przypadku nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej albo podjęcia wypłaty renty strukturalnej lub świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznej.

Wysokość świadczenia przedemerytalnego oraz jego wypłata

Kwota świadczenia przedemerytalnego wynosi obecnie 1600,70 zł miesięcznie.

W przypadku osób, które uzyskały prawo do świadczenia w związku z ustaniem prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, świadczenie nie może być wyższe niż ostatnio otrzymywana renta. 

Świadczenie przedemerytalne podlega waloryzacji na zasadach i w terminach przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. 

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy świadczenie przedemerytalne wypłaca się za miesiąc kalendarzowy w terminie płatności wskazanym w decyzji organu rentowego. Świadczenie przedemerytalne za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę wskazanego świadczenia przez liczbę dni kalendarzowych w miesiącu, a następnie otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie przysługuje.

Świadczenie przedemerytalne – zmiany obowiązujące w 2024 roku. Podsumowanie

Warunki nabywania i utraty prawa do świadczeń przedemerytalnych oraz zasady wypłaty i finansowania tych świadczeń zostały określone w odrębnej ustawie. W celu uzyskania tego świadczenia należy spełnić warunki o charakterze osobistym (np. rejestracja w określonym terminie w urzędzie pracy w związku z ustaniem prawa do renty) oraz takie, które można określić jako ogólne (m.in. pozostawanie w rejestrze bezrobotnych po okresie pobierania zasiłku). Przepisy regulują ponadto zasady zmniejszania i zawieszania świadczenia. Kwotę omawianego świadczenia ustalono w ryczałtowej kwocie, która podlega waloryzacji na zasadach i w terminach przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.