Szczególna ochrona zatrudnienia rodziców

2 sierpnia 2022 roku Kodeks pracy powinien zostać dostosowany do unijnych dyrektyw, jednak ich wdrożenie zostało przesunięte na rok 2023. Nowe przepisy mają ułatwić osobom wychowującym dzieci łączenie życia prywatnego z zawodowym i zapewnić im bezpieczeństwo pracy. Na czym ma polegać ochrona zatrudnienia rodziców?

Ochrona zatrudnienia rodziców

Szczególna ochrona zatrudnienia rodziców ma zostać wprowadzona na podstawie dyrektywy unijnej 2019/1158. Projekt nowego Kodeksu pracy w art. 177 wprowadza większą ochronę dla pracowników, którzy zdecydowali się na korzystanie z urlopów związanych z rodzicielstwem.

Nie można więc wypowiedzieć, rozwiązać umowy i prowadzić przygotowań do jej rozwiązania w okresie:

• urlopu macierzyńskiego;
• urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;
• urlopu ojcowskiego;
• urlopu rodzicielskiego.

Warto dodać, że ochrona ta będzie obejmowała pracownika:

• 7 dni przed rozpoczęciem urlopu ojcowskiego albo jego części;
• 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego oraz części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;
• 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu rodzicielskiego albo jego części.

Przykład 1.

21 lipca 2023 roku pani Kalina złożyła u pracodawcy wniosek o urlop rodzicielski. Jako datę jego rozpoczęcia wskazała 23 października 2023 roku. Od kiedy obowiązuje ją ochrona przed wypowiedzeniem umowy?

Zakaz wypowiedzenia będzie obowiązywał od 1 października 2023 roku.

Dodatkowo powyższa ochrona będzie obowiązywała także w przypadku zastosowania elastycznej organizacji czasu pracy. Jeżeli pracodawca wyrazi zgodę na wniosek pracownika o zastosowanie takiej organizacji czasu pracy, wówczas pracownik aż do ukończenia przez swoje dziecko 8. roku życia będzie chroniony. Ochrona ta ma obowiązywać już na 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu macierzyńskiego oraz elastycznej organizacji pracy.

Przykład 2.

Pani Kamila wychowuje synka, który 12 września 2023 roku skończy 4 lata. Złożyła u pracodawcy wniosek o zastosowanie elastycznej organizacji czasu pracy i nie został podany w nim okres, w jakim pani Kamila chce korzystać z tego przywileju. Pracodawca wyraził na to zgodę. Do kiedy trwa ochrona zatrudnienia?

Oznacza to, że pani Kamili nie można wypowiedzieć umowy do 12 września 2027 roku.

Nowe przepisy wdrażają zakaz prowadzenia przygotowań w związku z zamiarem rozwiązania stosunku pracy, jednak nie wyjaśniono tam tych kwestii w sposób szczegółowy. Dlatego aby ustalić, z czym mogą wiązać się omawiane przygotowania, należy posiłkować się wyrokiem TSUE z 11 października 2007 roku, Paquay, C-460/06: „W świetle celów realizowanych przez dyrektywę 92/85, a w szczególności celów realizowanych przez jej art. 10, należy zwrócić uwagę, że zakaz zwolnienia kobiety w ciąży, kobiety, która niedawno rodziła, i kobiety karmiącej piersią w okresie ochronnym nie ogranicza się do doręczenia decyzji o zwolnieniu. Ochrona przyznana przez ten przepis wspomnianym wyżej pracownicom wyklucza zarówno powzięcie decyzji o zwolnieniu, jak i podjęcie działań przygotowawczych do zwolnienia, takich jak poszukiwanie i prognozowanie definitywnego zastąpienia danej pracownicy z powodu jej ciąży lub narodzenia dziecka”.

Przygotowania do zwolnienia pracownika obejmują więc m.in. powzięcie decyzji o zwolnieniu, poszukiwanie i prognozowanie zastąpienia danej osoby.

Co ważne, zmiany w Kodeksie pracy przewidują także wprowadzenie bezpłatnego urlopu opiekuńczego (art. 173¹), w przypadku którego ochrona zatrudnienia również będzie miała zastosowanie. Dodatkowo ma zostać zlikwidowany przepis odnoszący się do braku ochrony przed wypowiedzeniem umowy kobiecie w ciąży, z którą zawarto umowę o pracę na okres próbny nieprzekraczający jednego miesiąca.

Ochrona zatrudnienia rodziców w razie obniżenia wymiaru etatu

Nie zmienią się natomiast przepisy dotyczące ochrony stosunku pracy osób korzystających z urlopów związanych z rodzicielstwem. W dalszym ciągu pracodawca nie może zatem wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę począwszy od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o:

• udzielenie urlopu wychowawczego (do dnia jego zakończenia);
• obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy (maksymalnie 12 miesięcy).

Taka ochrona obowiązuje na 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu lub obniżonego wymiaru czasu pracy.

Kiedy ochrona nie obowiązuje?

Omawiana ochrona nie będzie obowiązywać w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. W takiej sytuacji pracodawca jest jednak zobligowany do uzgodnienia z zakładową organizacją związkową terminu ustania stosunku pracy. Natomiast gdy pracownik nie będzie miał zapewnionego innego zatrudnienia, to przysługiwać mu będą świadczenia przewidziane w odrębnych przepisach (art. 30 ust. 3 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa), a okres otrzymywania takiego wsparcia będzie uwzględniany w okresie zatrudnienia, od którego zależne są uprawnienia pracownicze (np. staż urlopowy).

Ochrona zatrudnienia rodziców przewidziana w dyrektywie unijnej to dla pracowników zwiększenie stabilności ich zatrudnienia. Ma to sprawić, że pracownicy będą mogli zdecydować się na połączenie rodzicielstwa z pracą bez obawy, że ją stracą. Zmiany te wpłyną zdecydowanie pozytywnie na poczucie bezpieczeństwa pracowników-rodziców.