Przejście na emeryturę a urlop wypoczynkowy - jak obliczyć należny urlop

Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi odpowiednią liczbę dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. W sytuacji gdy dochodzi do rozwiązania stosunku pracy za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, pracownikowi należy się ekwiwalent pieniężny. Ile urlopu należy się pracownikowi, który przechodzi na emeryturę w trakcie roku? Czy jeżeli pracownik zamierza kontynuować zatrudnienie u tego samego pracodawcy po jednodniowej przerwie, koniecznie trzeba wypłacić ekwiwalent, czy też niewykorzystany urlop można przenieść na kolejną umowę? Przejście na emeryturę a urlop wypoczynkowy, przeczytaj o czym warto wiedzieć!

Ile urlopu przysługuje pracownikowi?

Zgodnie z art. 154 Kodeksu pracy (dalej: kp) pracownikowi przysługuje:

• 20 dni – jeżeli jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
• 26 dni – jeżeli jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Dotyczy to osób zatrudnionych na pełen etat, natomiast w przypadku osób zatrudnionych na niepełny etat wymiar urlopu ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, biorąc pod uwagę wymiar urlopu przedstawiony powyżej. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się do pełnego dnia.

Przykład 1.

Pan Marcin jest zatrudniony na ¾ etatu i ma ponad 10-letni staż pracy. Pracuje 3 dni w tygodniu po 10 godzin w równoważnym czasie pracy. Aby ustalić, ile dni urlopu pracodawca powinien mu udzielić, należy 26 dni pomnożyć przez 3 i podzielić przez 4, co daje nam wynik 19,5. Wynik ten zaokrągla się w górę. Panu Marcinowi przysługuje w roku kalendarzowym 20 dni urlopu. Każdy dzień należy pomnożyć przez 8 godzin.

20 x 8 godzin = 160 godzin

Panu Marcinowi przysługuje w roku kalendarzowym 160 godzin, a w związku z tym, że pracuje po 10 godzin dziennie, pracodawca będzie musiał mu udzielić 16 dni urlopu.

160 : 10 = 16 dni po 10 godzin.

160 : 6 godzin = 26,66, które po zaokrągleniu „w górę” daje 27 dni urlopu na rok.

Przejście na emeryturę a urlop wypoczynkowy - jak obliczyć należny urlop pracownika, który odchodzi z pracy w trakcie roku w związku z przejściem na emeryturę?

Zgodnie z art. 155 kp w roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, przysługuje mu urlop:

• u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem stosunku pracy pracownik wykorzystał urlop w wyższym wymiarze;
• u kolejnego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego lub proporcjonalnego do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym – łączna liczba dni nie może przekroczyć 20 lub 26 dni w zależności od stażu pracy pracownika.

Te same zasady dotyczą pracownika, który rozwiązuje stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę. Potwierdził to Sąd Najwyższy, który w uchwale z 20 sierpnia 1997 roku, III ZP 26/97 OSNP 1998/5/145, stwierdza:

„W przypadku rozwiązania stosunku pracy i niewykorzystania z tego powodu urlopu wypoczynkowego nabytego w pełnym wymiarze pracownikowi przysługuje od dotychczasowego pracodawcy ekwiwalent pieniężny odpowiadający urlopowi w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku, w którym rozwiązano stosunek pracy, także w sytuacji, gdy nastąpiło to w związku z nabyciem przez pracownika uprawnień emerytalnych”.

Sąd Najwyższy zwraca ponadto uwagę na problemy z interpretacją artykułu 155 kp, który został doprecyzowany w nowelizacji Kodeksu pracy w 1996 roku:

„Celem wprowadzenia przepisu art. 155 kp nie było polepszenie sytuacji pracownika zmieniającego miejsce pracy, lecz inne uregulowanie obowiązków pracodawców w zakresie prawa do urlopu wypoczynkowego. W miejsce obowiązku dotychczasowego pracodawcy udzielenia pracownikowi całego urlopu wypoczynkowego nabytego z kolejnym rokiem pracy, obciążono go obowiązkiem udzielenia pracownikowi urlopu w stosunku do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym. Każdy pracodawca odpowiada więc tylko za tę część urlopu, która dotyczy zatrudnienia u niego”.

Przykład 2.

Pani Zofia osiągnęła wiek emerytalny 31 marca 2024 roku. Na początku roku kalendarzowego nabyła prawo do urlopu wypoczynkowego w wysokości 26 dni. 2 stycznia 2024 roku złożyła wniosek o udzielenie jej 26 dni urlopu wypoczynkowego. Czy pracodawca powinien jej go udzielić w liczbie wskazanej przez panią Zofię?

Pracodawca powinien udzielić pracownicy urlopu we wskazanym wymiarze, gdyż 1 stycznia 2024 roku pani Zofia nabyła do niego prawo. Na dzień 2 stycznia pracodawca nie ma jeszcze informacji, że pani Zofia chce rozwiązać stosunek pracy, więc nie ma przeszkód, aby udzielić urlopu w pełnym wymiarze. Art. 153 § 2 kp wskazuje, że prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym, natomiast w art. 161 kp czytamy, że pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Nie może kwestionować także długości urlopu, gdyż podział urlopu na części, z których co najmniej jedna musi mieć 14 dni, jest możliwy tylko na wniosek pracownika. Skoro pani Zofia chce wykorzystać urlop w pełnej wysokości w jednej części, pracodawca jest zobowiązany jej go udzielić.

Przykład 3.

Pan Marek 2 stycznia 2024 roku złożył pracodawcy prośbę o rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron w związku z przejściem na emeryturę od 2 lutego 2024 roku, na co pracodawca wyraził zgodę. Następnie pracownik wystąpił do pracodawcy z prośbą o urlop wypoczynkowy za 2024 rok w liczbie 26 dni, na co pracodawca nie wyraził zgody, argumentując, że taka liczba dni panu Markowi nie należy się, gdyż przysługuje mu urlop proporcjonalny. W jakiej liczbie dni pracodawca powinien udzielić urlopu wypoczynkowego panu Markowi?

Jeżeli wniosek o urlop wypoczynkowy został złożony po poinformowaniu pracodawcy o zamiarze rozwiązania umowy, pracodawca udziela wówczas urlopu w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia:

26 : 12 miesięcy x 2 miesiące = 5 dni (w zaokrągleniu)

Pracodawca powinien udzielić panu Markowi 5 dni urlopu wypoczynkowego za 2024 rok.

Czy gdy pracownik odchodzący na emeryturę będzie zatrudniony po jednym dniu przerwy u tego samego pracodawcy, należy mu wypłacić ekwiwalent za niewykorzystany urlop, czy można niewykorzystany urlop przenieść na kolejną umowę?

Często zdarza się, że pracownik przechodzący na emeryturę zamierza kontynuować zatrudnienie u tego samego pracodawcy po dniu przerwy, który – przypomnijmy – jest wymagany, aby pracownik nabył prawo do emerytury. Czy ten jeden dzień przerwy powoduje, że pracodawca musi wypłacić pracownikowi ekwiwalent za niewykorzystany urlop, mimo kontynuowania umowy? Niestety tak. Aby doszło do przeniesienia niewykorzystanego urlopu na kolejną umowę, musi być ona zawarta bezpośrednio po zakończeniu poprzedniej. Nawet jeden dzień przerwy powoduje, że pracodawca musi się rozliczyć z pracownikiem z niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego, za który – o ile nie zostanie wykorzystany w naturze – należy wypłacić ekwiwalent pieniężny. Jest to niewątpliwie duże utrudnienie dla pracodawców, którzy – mimo że zatrudniają pracownika na podstawie kolejnej umowy – są zobowiązani do wypłaty ekwiwalentu, który nie byłby należny, gdyby nie fakt rozwiązania umowy przez pracownika odchodzącego na emeryturę. Nie ma tu znaczenia, że pracodawca i pracownik po jednym dniu przerwy podpiszą kolejną umowę o pracę. Brak ciągłości zatrudnienia jest decydujący w tym zakresie i powoduje obowiązek wypłaty ekwiwalentu.