Renta z tytułu niezdolności do pracy a emerytura

Konieczność korzystania z renty z tytułu niezdolności do pracy może przytrafić się każdemu. Choć częściej z tego typu świadczeń korzystają ludzie starsi. Czas biegnie nieubłaganie i zdarzają się przypadku, gdy osoba przebywająca na rencie z tytułu niezdolności osiąga wiek emerytalny. Co w takiej sytuacji z emeryturą i rentą? Kiedy nie przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy? Odpowiedź na to pytanie przybliży niniejszy artykuł. 

Renta z tytułu niezdolności do pracy – informacje ogólne

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje po spełnieniu łącznie następujących warunków:

1. ubezpieczony jest niezdolny do pracy;

2. ubezpieczony ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3. niezdolność do pracy ubezpieczonego powstała w określonych okresach składkowych lub okresach nieskładkowych oraz w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

4. ubezpieczony nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

W przypadku ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy, nie stosuje się wymogu, aby niezdolność do pracy ubezpieczonego powstała w określonych okresach składkowych lub okresach nieskładkowych oraz w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Z zastrzeżeniem, że wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 5 lat, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat, powinien przypadać w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy, mając na uwadze, że do tego 10-letniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty rodzinnej oraz okresów pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.[/alert-info]

Ubezpieczony, który nie osiągnął wskazanego okresu składkowego i nieskładkowego, spełnia warunek posiadania wymaganego okresu, gdy został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe. Nie dotyczy to ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Kiedy nie przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy?

Renty z tytułu niezdolności do pracy nie przysługuje osobie, która ma ustalone prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub spełnia warunki do uzyskania emerytury powszechnej na wniosek lub z urzędu, czyli po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego odpowiednio 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn albo w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny dotyczącym wybranych grup zawodowych np. nauczycieli.

Renta z tytułu niezdolności do pracy - jej przyznanie i wysokość

Osobie, która spełniła warunki określone do otrzymania renty z tytułu niezdolności do pracy, może zostać przyznana renta stała, jeżeli niezdolność do pracy jest trwała, lub renta okresowa, jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa. Renta okresowa będzie przysługiwać przez okres wskazany w decyzji organu rentowego.

Emerytura dla osób, którym przyznano rentę z tytułu niezdolności do pracy

Aktualnie osoby otrzymujące świadczenie z tytułu renty przyznanej z powodu niezdolności do pracy są osobami urodzonymi po 31 grudnia 1948 roku, dlatego przyznawana im emerytura będzie tzw. emeryturą na nowych zasadach.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku otrzymują emeryturę na tzw. nowych zasadach. W ich przypadku, aby otrzymać emeryturę, muszą one spełnić następujące warunki: 

1. osiągnąć wiek emerytalny, który wynosi dla kobiet 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat;

2. mieć opłacone składki na ubezpieczenia społeczne lub emerytalne i rentowe przynajmniej za 1 dzień.

Do obliczenia wysokości emerytury na nowych zasadach sumowaniu podlegają:

• zwaloryzowane składki na ubezpieczenie emerytalne zapisane na indywidualnym koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje emerytura; 

• zwaloryzowany kapitał początkowy ustalony za okresy ubezpieczenia przed 1 stycznia 1999 roku;

• zwaloryzowane kwoty zapisane na subkoncie w ZUS-ie, w tym przeniesione z otwartego funduszu emerytalnego. 

Tak wyliczona kwota jest dzielona przez współczynnik średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim dana osoba przechodzi na emeryturę, lub z dnia, w którym osiągnęła ona wiek emerytalny.

Zamiana renty z tytułu niezdolności do pracy na emeryturę

Osoba, która ma ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności pracy i która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu, otrzyma emeryturę z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy. 

Przykład 1. 

Czy (a jeśli tak, to kiedy) pani Aurelia otrzyma emeryturę, jeśli 12 października 2023 roku kończy 60 lat, a ma ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, która została jej przyznana po wypadku komunikacyjnym? 

Pani Aurelia otrzyma emeryturę, która zostanie jej przyznana od 12 października 2023 roku, czyli dnia, kiedy osiągnęła ona powszechny wiek emerytalny obowiązujący dla kobiet w Polsce, czyli 60 lat. 

Wysokość emerytury, jaką otrzyma osoba pobierająca wcześniej rentę z tytułu niezdolności do pracy

Emerytura przyznana osobie, która dotychczas pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy, nie może być niższa od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy.

Przyznanie emerytury z urzędu dla osoby pobierającej dotąd rentę, nie różnicuje jej sytuacji prawnej. Tak, jak w przypadku pozostałych emerytów, jej świadczenia podlegają corocznie waloryzacji od 1 marca. Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. Dotyczy to jednak emerytury przyznanej przed terminem waloryzacji. Jeśli ZUS przyznał z urzędu emeryturę po terminie waloryzacji, dopiero w kolejnym roku świadczenie to będzie jej podlegało.

Kiedy rencista nie otrzyma emerytury z urzędu po osiągnięciu wieku emerytalnego?

Przepisy przewidują wyjątki, kiedy osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy nie otrzyma emerytury z urzędu. Ma to miejsce w następujących przypadkach;

1. kiedy osoba osiągnęła powszechny wiek emerytalny, ale pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy z powodu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;

2. kiedy osoba osiągnęła powszechny wiek emerytalny i zgłosiła wniosek o emeryturę najpóźniej w ostatnim dniu miesiąca, w którym osiągnęła powszechny wiek emerytalny. 

Przykład 2. 

Czy Pani Aurelia otrzyma z urzędu przyznaną emeryturę, jeśli 12 października 2023 roku kończy 60 lat, a ma ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, która została jej przyznana po wypadku komunikacyjnym? 

Pani Aurelia otrzyma emeryturę z urzędu, jeśli najpóźniej do 31 października 2023 roku sama nie zgłosiła wniosku o przyznanie jej emerytury. 

Renta z tytułu niezdolności do pracy przyznana z ubezpieczenia wypadkowego a prawo do emerytury

Osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego, która jest uprawniona do emerytury, w zależności od jej wyboru otrzyma przysługującą jej rentę powiększoną o połowę emerytury albo emeryturę powiększoną o połowę renty. 

Kwota połowy emerytury w tym wypadku obejmuje połowę łącznej kwoty emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i emerytury kapitałowej wypłacanej na podstawie odrębnych przepisów oraz nie może być niższa niż kwota należnej emerytury kapitałowej, przy czym emerytura kapitałowa wypłacana jest w pełnej wysokości. 

Wypłaty świadczeń w takiej formie nie stosuje się, jeżeli osoba uprawniona osiąga przychód powodujący zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości, określony w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych niezależnie od wysokości tego przychodu.

Podsumowanie

Podsumowując, ZUS przyzna emeryturę z urzędu, jeśli osoba pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy, która nie została przyznana w związku z chorobą zawodową lub wypadkiem przy pracy oraz jeśli uprawniony nie później niż do ostatniego dnia miesiąca, kiedy osiągnie wiek emerytalny, samodzielnie nie złoży wniosku o emeryturę. Dlatego osoby, które przeoczą możliwość złożenia wniosku o emeryturę, nie muszą obawiać się utraty prawa do jej przyznania.