Renta z tytułu niezdolności do pracy - jakie dokumenty skompletować?
Postępowanie w sprawie przyznania renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wymaga udokumentowania szeregu okoliczności mających wpływ na treść rozstrzygnięcia organu rentowego. Pracodawca jest obowiązany do udzielenia pomocy pracownikowi, który zamierza złożyć wniosek o rentę. Komu należy się renta? Wyjaśniamy w artykule.
Renta z tytułu niezdolności do pracy
Renta z tytułu niezdolności do pracy jest świadczeniem:
- pieniężnym,
- okresowym (długoterminowym),
- przysługującym na wypadek wystąpienia trwałej lub okresowej niezdolność do pracy w okresie aktywności zawodowej.
Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast częściowo niezdolną do pracy – osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, chyba że według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu (art. 12–13 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).
Kto może otrzymywać rentę?
Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu (w szczególności pracownikowi), który spełnia łącznie następujące warunki:
- jest niezdolny do pracy;
- ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;
- niezdolność do pracy powstała w okresie ubezpieczenia, względnie w innym okresie wskazanym w ustawie (np. czynnej służby wojskowej, pobierania zasiłku macierzyńskiego, pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;
- nie ma ustalonego prawa do emerytury z FUS lub nie spełnia warunków do jej uzyskania (art. 57 ustawy).
Osobie uprawnionej przyznaje się:
- rentę stałą – jeżeli niezdolność do pracy jest trwała,
- rentę okresową – jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa (art. 59 ustawy).
Prawo do renty ustaje:
- gdy ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania tego prawa,
- ze śmiercią osoby uprawnionej,
- z dniem, od którego została przyznana emerytura z FUS (art. 101–101a ustawy).
Kto orzeka o przyznaniu renty?
Decyzje w sprawach przyznawania rent wydają i świadczenia te wypłacają organy rentowe (jednostki organizacyjne ZUS) właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej (art. 115 ust. 1 ustawy).
Wniosek o rentę
Postępowanie w sprawie przyznania renty wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego. Wniosek może być wycofany, jednakże nie później niż do dnia uprawomocnienia się decyzji o przyznaniu renty, wydanej w następstwie złożenia tego wniosku. W razie wycofania wniosku postępowanie w sprawie świadczeń podlega umorzeniu.
Wniosek zgłasza się w organie rentowym bezpośrednio lub za pośrednictwem płatnika składek, którym w przypadku wniosku pracownika jest pracodawca.
Co należy dołączyć do wniosku?
Do wniosku powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do renty i jej wysokości, określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (art. 116 ustawy), a mianowicie dokumenty (środki dowodowe) stwierdzające:
- datę urodzenia;
- okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość;
- stan zdrowia, a także wywiad zawodowy sporządzony przez płatnika składek, jeżeli ubezpieczony pozostaje w zatrudnieniu;
- wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu i uposażenia, przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń;
- okoliczności niezbędne do ustalenia świadczeń przysługujących z zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych, jeżeli umowy międzynarodowe, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, tak stanowią.
Dokumenty, o których mowa w pkt 1, 2 i 4, nie są wymagane, jeżeli konto ubezpieczonego zawiera dane pozwalające na ustalenie prawa i wysokości renty, a dokumenty, o których mowa w pkt 1, 2, 4 i 5, nie są wymagane, jeżeli zostały złożone w organie rentowym dla celów ustalenia kapitału początkowego albo prawa lub wysokości świadczeń na podstawie ustawy lub odrębnych przepisów (§ 10 rozporządzenia).
Środki dowodowe
W rozporządzeniu w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe zawarto szczegółowy katalog środków dowodowych – dokumentów, które mogą być załącznikami do wniosku o rentę. Do najważniejszych należą niżej wymienione.
Imię (imiona), nazwisko i datę urodzenia ustala się na podstawie dokumentu stwierdzającego tożsamość albo odpisu aktu stanu cywilnego.
Środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.
Środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności legitymacja ubezpieczeniowa, legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.
Środkiem dowodowym stwierdzającym okresy nieskładkowe jest zaświadczenie płatnika składek lub inny dokument właściwego organu.
Dowody z dokumentów, pisemne zeznania świadków oraz pisemne oświadczenia zainteresowanego powinny być dołączone do wniosku w oryginale.
Przykład 1.
Pracownik nie posiada świadectwa pracy ani zaświadczenia pracodawcy-płatnika składek potwierdzającego okres zatrudnienia u tego pracodawcy. Uzyskanie obecnie tych dokumentów nie jest możliwe – pracodawca już nie działa, a dokumentacja pracownicza zaginęła. Pracownik posiada jednak egzemplarz umowy o pracę z tego okresu zatrudnienia. W opisanych okolicznościach wspomniana umowa może być środkiem dowodowym służącym wykazaniu okresu zatrudnienia.
Obowiązki pracodawcy
W związku z ubieganiem się przez pracownika o przyznanie mu renty, pracodawca jest obowiązany do:
- współdziałania z pracownikiem w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej do przyznania świadczenia;
- wydawania pracownikowi lub organowi rentowemu zaświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości;
- przygotowania, za zgodą pracownika, wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy i przedłożenia go organowi rentowemu na 30 dni przed ustaniem prawa do zasiłków chorobowych;
- poinformowania bezzwłocznie, po śmierci pracownika, pozostałej po nim rodziny o warunkach uzyskania renty rodzinnej, przygotowania wniosku o rentę i przedłożenia go organowi rentowemu (art. 125 ust. 1 ustawy).
Współdziałanie przez pracodawcę z pracownikiem w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej do przyznania renty wymaga nie tylko staranności, lecz także w niektórych przypadkach kreatywnego podejścia w gromadzeniu potrzebnych środków dowodowych (dokumentów dołączanych do wniosku o rentę). Przepisy rozporządzenia w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe dają bowiem możliwość dowodzenia na różne sposoby okoliczności istotnych dla wydania decyzji o przyznaniu renty. Pracodawca może wówczas niejednokrotnie podpowiedzieć pracownikowi, jakie dokumenty w konkretnym przypadku można wykorzystać.
