Dodatki szczególne do emerytur i rent - ile wynoszą w 2024 roku?

Coroczna waloryzacja to nie tylko wzrost wysokości emerytur i rent. Wraz ze świadczeniami podstawowymi podwyższeniu ulegają także dodatki przysługujące ubezpieczonym z różnych tytułów. W przepisach przewidziano prawo do dodatków do świadczeń emerytalnych pod warunkiem spełnienia kryteriów ustawowych. Jakie są zatem dodatki szczególne do emerytur i rent oraz ile wynoszą od 1 marca 2024 roku – o tym piszemy w artykule. 

Dodatek kombatancki 

Zgodnie z art. 15 ust. 6 Ustawy z dnia 24 stycznia 1991 roku o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego kombatantom i innym osobom uprawnionym, pobierającym emeryturę lub rentę albo uposażenie w stanie spoczynku bądź uposażenie rodzinne, przysługuje dodatek, zwany dalej „dodatkiem kombatanckim”.

Dodatek kombatancki przysługuje oprócz emerytury lub renty i nie jest uwzględniany przy obliczaniu wysokości świadczeń określonych w przepisach Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W razie zbiegu prawa do kilku świadczeń o charakterze emerytalno-rentowym przysługuje tylko 1 dodatek kombatancki. Jeżeli doszło do zbiegu prawa do uposażenia w stanie spoczynku albo uposażenia rodzinnego z prawem do świadczeń o charakterze emerytalnym lub rentowym, powyższy przepis stosuje się odpowiednio.

Aktualnie obowiązującą wysokość dodatku kombatanckiego opublikowano w Komunikacie Prezesa ZUS-u z dnia 15 lutego 2024 roku w sprawie kwoty dodatku kombatanckiego do emerytury lub renty (M.P. poz. 126). 

Ryczałt energetyczny

W myśl przepisów ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego kombatantom i innym osobom uprawnionym – emerytom, rencistom i inwalidom oraz osobom pobierającym uposażenie w stanie spoczynku lub uposażenie rodzinne – przysługuje ryczałt energetyczny.

Uprawnienia w powyższym zakresie przysługują również wdowom lub wdowcom – emerytom i rencistom oraz osobom pobierającym uposażenie w stanie spoczynku lub uposażenie rodzinne po kombatantach i innych osobach uprawnionych.

W razie zbiegu prawa do więcej niż 1 świadczenia emerytalnego lub rentowego przysługuje 1 ryczałt energetyczny.

Świadczenie pieniężne dla przymusowo zatrudnionych żołnierzy zastępczej służby wojskowej

Zgodnie z art. 1 ust. 1 Ustawy z dnia 2 września 1994 roku o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych żołnierzom:

• zastępczej służby wojskowej, którzy w latach 1949–1959 byli przymusowo zatrudniani w kopalniach węgla, kamieniołomach oraz w zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranowych;
• z poboru w 1949 roku, którzy byli wcieleni do ponadkontyngentowych brygad „Służby Polsce” i przymusowo zatrudniani w kopalniach węgla i kamieniołomach;
• przymusowo zatrudnianym w batalionach budowlanych w latach 1949–1959

 – przysługuje świadczenie pieniężne.

Obowiązującą od 1 marca 2024 roku kwotę świadczenia pieniężnego przysługującego żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w powyżej wskazanych warunkach określono w odnośnym dokumencie opublikowanym przez Prezesa ZUS-u.

Dodatek za tajne nauczanie

Dodatek za tajne nauczanie przysługuje na podstawie art. 90 ust. 1 i 2 ustawy – Karta Nauczyciela.

Wspomniany dodatek to świadczenie zwiększające wysokość emerytury lub renty przysługujące nauczycielom, który spełniają co najmniej 1 z warunków:

• prowadzili tajne nauczanie w czasie okupacji podczas II wojny światowej,
• przed 1 września 1939 roku nauczali w języku polskim w szkołach polskich na terenie III Rzeszy Niemieckiej lub byłego Wolnego Miasta Gdańska.

Dodatek przyznawany jest na wniosek zainteresowanego nauczyciela, w wysokości 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w kwartale kalendarzowym poprzedzającym termin ostatniej waloryzacji emerytur i rent.

W celu uzyskania dodatku należy złożyć stosowny wniosek o przyznanie świadczenia. Do wniosku dołącza się zaświadczenie właściwego kuratorium oświaty. Wniosek można złożyć osobiście lub przez pełnomocnika w dowolnej jednostce organizacyjnej ZUS-u (pisemnie lub ustnie do protokołu), a także za pośrednictwem operatora pocztowego lub polskiego urzędu konsularnego.

Osobie uprawnionej jednocześnie do dodatku kombatanckiego i dodatku za tajne nauczanie przysługuje tylko 1 dodatek.

Świadczenia pieniężne dla osób deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy

Świadczenie pieniężne dla osób deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przysługuje na podstawie Ustawy z dnia 31 maja 1996 roku o osobach deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich.

Wskazane świadczenie przysługuje wyłącznie osobom, które nie mają ustalonego prawa do dodatku:

• kombatanckiego, określonego w przepisach o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego;
• za tajne nauczanie, przysługującego na podstawie odrębnych unormowań prawa oświatowego.

W przypadku osoby uprawnionej równocześnie do świadczenia i do dodatku określonego w przepisach o:

• ubezpieczeniu społecznym rolników;
• uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnionym w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu

– przysługuje świadczenie albo jeden z dodatków — wyższy lub wybrany przez uprawnionego. 

Prezes ZUS-u ogłosił dokument zawierający kwoty powyższego świadczenia obowiązujące od 1 marca 2024 roku.

Zgodnie z danymi ujętymi w treści komunikatu od 1 marca 2024 roku kwota świadczenia pieniężnego, przysługującego osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, w zależności od liczby pełnych miesięcy trwania pracy, wynosi:

• za 1 miesiąc – 16,55 zł,
• za 2 miesiące – 32,93 zł,
• za 3 miesiące – 49,58 zł,
• za 4 miesiące – 65,95 zł,
• za 5 miesięcy – 82,54 zł,
• za 6 miesięcy – 98,95 zł,
• za 7 miesięcy – 115,53 zł,
• za 8 miesięcy – 132,04 zł,
• za 9 miesięcy – 148,57 zł,
• za 10 miesięcy – 165,04 zł,
• za 11 miesięcy – 181,42 zł,
• za 12 miesięcy – 198,09 zł,
• za 13 miesięcy – 214,56 zł,
• za 14 miesięcy – 231,05 zł,
• za 15 miesięcy – 247,53 zł,
• za 16 miesięcy – 264,02 zł,
• za 17 miesięcy – 280,63 zł,
• za 18 miesięcy – 297,06 zł,
• za 19 miesięcy – 313,61 zł,
• za 20 miesięcy – 330,07 zł.

Dodatki szczególne do emerytur i rent 2024 – podsumowanie

Waloryzacja emerytur i rent obejmuje swym zasięgiem nie tylko podstawowe świadczenia, ale także dodatki należne świadczeniobiorcom. Opisane w artykule szczególne rodzaje tych należności przysługują emerytom lub rencistom, którzy spełniają określone dla danej kategorii ubezpieczonych warunki. Kombatantom i innym osobom uprawnionym przysługuje dodatek kombatancki oraz ryczałt energetyczny. Jeszcze inny charakter mają świadczenia dla przymusowo zatrudnionych żołnierzy zastępczej służby wojskowej i świadczenia dla osób deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy. Z kolei nauczycielom prowadzącym m.in. tajne zajęcia w czasie II wojny światowej przysługuje dodatek za tajne nauczanie.