Dodatek za tajne nauczanie

Dodatek za tajne nauczanie stanowi szczególną formę uhonorowania wysiłku nauczycieli prowadzących działalność edukacyjną w trudnych warunkach. Wspomniany dodatek jest świadczeniem uzupełniającym emerytury lub renty, przyznawanym na wniosek zainteresowanego. Jakie są zasady obowiązujące w tym zakresie oraz ile wynosi dodatek za tajne nauczanie? Piszemy na ten temat w niniejszym artykule.

Dodatek za tajne nauczanie — podstawa prawna 

Zasady przyznawania dodatku za tajne nauczanie zostały określone w przepisach Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku — Karta Nauczyciela, zwanej dalej „KN”.

Dodatek za tajne nauczanie w świetle regulacji prawnych KN

Jak wynika z art. 90 ust. 1 KN, nauczycielom, którzy w czasie okupacji prowadzili tajne nauczanie, przysługuje dodatek do emerytury lub renty w wysokości 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w kwartale kalendarzowym poprzedzającym termin ostatniej waloryzacji emerytur i rent, jeżeli nie pobierają takiego dodatku z innego tytułu.

Zgodnie z art. 90 ust. 3 KN przyznanie dodatku za tajne nauczanie następuje na wniosek zainteresowanego.

Kwota dodatku za tajne nauczanie ulega podwyższeniu przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent — począwszy od miesiąca, w którym jest przeprowadzana waloryzacja.

Postępowanie w zakresie wnioskowania o przyznanie dodatku za tajne nauczanie

Jak już wspomnieliśmy, dodatek za tajne nauczanie przysługuje osobom, które:

• w okresie II wojny światowej prowadziły tajne nauczanie;
• przed 1 września 1939 roku nauczały w języku polskim w szkołach polskich na terenie III Rzeszy Niemieckiej lub byłego Wolnego Miasta Gdańska.

Jest to podstawowy warunek konieczny do spełnienia w celu uzyskania prawa do wspomnianego świadczenia.

Zainteresowany nabyciem prawa do dodatku musi złożyć wniosek w tej sprawie, ponieważ świadczenie to nie jest przyznawane z urzędu. Oznacza to, że osoba ubiegająca się o dodatek składa niżej wymienione dokumenty:

• wniosek o przyznanie dodatku za tajne nauczanie,
• zaświadczenie wydane przez właściwe kuratorium oświaty. 

Należy podkreślić, że nie istnieje urzędowo określony wzór formularza w sprawie przyznania dodatku — zainteresowana osoba dokonuje sporządzenia wniosku w tej sprawie we własnym zakresie. 

Wniosek o dodatek za tajne nauczanie można złożyć w dowolnej jednostce organizacyjnej ZUS-u. Wniosek ten może być złożony w następujący sposób:

• osobiście lub przez upoważnionego pełnomocnika — w formie pisemnej lub ustnie do protokołu,
• za pośrednictwem operatora pocztowego albo polskiego urzędu konsularnego.

Termin rozpatrzenia wniosku o dodatek za tajne nauczanie oraz tryb odwoławczy

Rozpatrzenie wniosku w sprawie przyznania dodatku za tajne nauczanie należy do organu rentowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy lub jednostki organizacyjnej Zakładu wskazanej przez Prezesa ZUS-u.

Po dokonaniu przez ZUS oceny wniosku i załączonej dokumentacji, a także po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, jeżeli było konieczne, organ rentowy podejmuje decyzję w terminie 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej kwestii wymaganej do wydania wspomnianej decyzji.

Zbieg prawa do dodatku za tajne nauczanie oraz innego dodatku

W pewnych okolicznościach może dojść do sytuacji, w której danej osobie będzie przysługiwał więcej niż jeden dodatek o podobnym charakterze. Jest to możliwe, gdyż w konkretnych okolicznościach nauczycielowi może przysługiwać zarówno dodatek za tajne nauczanie, jak i dodatek kombatancki.

Przykład 1.

Emerytowany nauczyciel wystąpił z wnioskiem o przyznanie dodatku za tajne nauczanie. Świadczenie to zostało mu przyznane, przy czym jest on równocześnie uprawniony do dodatku kombatanckiego. Niestety, nauczyciel nie może pobierać dwóch świadczeń podobnego rodzaju, ponieważ obowiązujące w tym zakresie przedmiotowym regulacje prawne nie przewidują takiej możliwości. Wobec takiego stanu rzeczy należy dokonać wyboru jednego z dodatków. 

W tym miejscu warto przypomnieć, że dodatek kombatancki to rodzaj świadczenia należnego z ZUS-u, które przysługuje osobie uprawnionej do pobierania emerytury lub renty uznanej za kombatanta decyzją Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. 

Wysokość dodatku za tajne nauczanie

Przepisy KN przewidują coroczną waloryzację dodatku za tajne nauczanie. Procedura ta odbywa się przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent, poczynając od miesiąca, w którym jest przeprowadzana waloryzacja.

Następnie Prezes ZUS-u publikuje aktualną kwotę wspomnianego dodatku, w formie komunikatu, w Monitorze Polskim (M.P.).

Obecnie obowiązującą wysokość dodatku za tajne nauczanie ogłoszono w Komunikacie Prezesa ZUS-u z dnia 15 lutego 2023 roku w sprawie miesięcznej kwoty przeciętnej emerytury, miesięcznej kwoty przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy, miesięcznej kwoty przeciętnej renty rodzinnej, wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, kwoty dodatku za tajne nauczanie, dodatku kombatanckiego, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych, kwoty świadczenia pieniężnego przysługującego żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych, kwoty świadczenia pieniężnego przysługującego osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, kwoty świadczenia ratowniczego przysługującego strażakom ratownikom ochotniczych straży pożarnych, kwot maksymalnych zmniejszeń emerytury lub renty oraz kwot emerytur i rent wolnych od egzekucji i potrąceń (M.P. poz. 209).

Dodatek za tajne nauczanie — podsumowanie

Dodatek za tajne nauczanie jest świadczeniem przysługującym osobom, które w czasie okupacji prowadziły tajne nauczanie lub przed 1 września 1939 roku nauczały w języku polskim w szkołach polskich na terenie III Rzeszy Niemieckiej lub byłego Wolnego Miasta Gdańska. Przyznanie wspomnianego dodatku następuje na wniosek zainteresowanego po złożeniu w jednostce organizacyjnej ZUS-u dokumentu w sprawie przyznania dodatku za tajne nauczanie wraz z zaświadczeniem wydanym przez właściwe kuratorium oświaty. Od decyzji organu rentowego wnioskodawcy przysługuje odwołanie. W razie zbiegu prawa do świadczeń o podobnym charakterze uprawnionemu należy się jeden dodatek. W unormowaniach KN przewidziano coroczną waloryzację omawianego dodatku.