Odprawa emerytalna dla pracownika

Na skróty

Odprawa emerytalna jest świadczeniem powszechnym przysługującym pracownikowi niezależnie od stażu pracy, podstawy zawarcia stosunku pracy, o ile spełnione są ustawowe przesłanki.

Odprawa emerytalna

Pracownikowi, który nabył prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.

Art. 92 kodeksu pracy wskazuje na czynniki uprawniające do otrzymania świadczenia:

spełnienie warunków do renty lub emerytury;
ustanie stosunku pracy;
przejście na rentę lub emeryturę.

Wszystkie trzy przesłanki muszą być spełnione łącznie, a między ustaniem stosunku pracy oraz przejściem na emeryturę musi istnieć związek temporalny.

Co oznacza, że w dniu ustania stosunku pracy pracownik powinien spełniać warunki uprawniające do emerytury. Brak takiego związku uniemożliwia nabycie praw do świadczenia. Takie sytuacje mają miejsce wówczas, gdy pracownik między ustaniem stosunku pracy a nabyciem uprawnień emerytalnych był bezrobotny( Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4.02.2011 r., sygn. II PK 149/10) lub pobierał świadczenie przedemerytalne(Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4.10.2006 r., sygn. II PK 14/06).

W ostatnim czasie orzecznictwo Sądu Najwyższego stało się bardziej liberalne, wskazując że nie jest konieczne nabycie uprawnień emerytalnych w chwili rozwiązania umowy o pracę, a wystarczające jest, że nastąpi to w „niedalekiej przyszłości”(Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.04.2018 r., sygn. I PK 17/17). Interpretację tę należy traktować jako wyjątek od reguły, który dopuszcza uzyskanie odprawy, jeżeli nabycie praw do emerytury nastąpiło w krótkim czasie po rozwiązaniu umowy o pracę. Między przesłankami powinien istnieć związek funkcjonalny, wymaga one jednak odpowiedniego uzasadnienia. Weryfikując czy pracownik ma prawo do odprawy emerytalnej należy ustalić, czy przejście na emeryturę łączy się z utratą statusu pracownika a nabyciem statusu emeryta. Pracownik, który nabył prawo do świadczenia emerytalnego przed rozwiązaniem stosunku pracy, powinien otrzymać odprawę po jego rozwiązaniu.

Zobacz też

Odprawa pośmiertna – komu przysługuje i w jakiej wysokości

Sposób rozwiązania stosunku pracy i jego konsekwencje wobec prawa do odprawy emerytalnej budzi od lat wątpliwości orzecznictwa. Przykładowo Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z 16 listopada 2000 r. sygn. I PKN 81/2000 uznał, że pracownik nie ma prawa do odprawy emerytalnej jeżeli rozwiązał stosunek pracy na podstawie art. 55 § 1 - bez wypowiedzenia z winy pracodawcy. Pracownikowi, którego zatrudnienie ustało na skutek oświadczenia złożonego przez pracodawcę, rozwiązującego umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia z winy pracownika również odprawa emerytalna, ma nie przysługiwać.

Rozwiązanie stosunku pracy w obydwu wyżej przedstawionych sytuacjach nie ma związku z przejściem pracownika na emeryturę. Te sprawiające wrażenie utrwalonych stanowiska ewoluują, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28.06.2017 r. o sygn. akt III PZP 1/17 stwierdził, że nawet jeżeli zwolnienie dyscyplinarne pracownika nie jest związane z przejściem na emeryturę, to należy pracownikowi wypłacić odprawę emerytalną, jeżeli bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy, pracownik nabył prawo do emerytury.

Pracownik, przechodząc na rentę rodzinną albo świadczenie przedemerytalne nie nabywa prawa do odprawy emerytalnej.

Wysokość odprawy

Odprawa przysługuje pracownikom w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia, jego wysokość ustala się tak jak ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop, w oparciu o Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie Pracy. Przepisy szczególne oraz akty wewnątrzzakładowe mogą przewidywać wyższą podstawę odprawy. Przykładem takich pracowników są nauczyciele, którzy otrzymują odprawę emerytalną uzależnioną od stażu pracy. Nauczyciele, co do zasady otrzymują odprawę emerytalną w wysokości 2-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli jednak ich staż pracy wynosi co najmniej 20 lat nauczycielowi należy się wynagrodzenie w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia. Inną uprzywilejowaną grupą zawodową są urzędnicy państwowi i samorządowi. Ustawa o pracownikach samorządowych stanowi, że odprawa emerytalna.

po 10 latach pracy odpowiada wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia;
po 15 latach pracy - trzymiesięcznego wynagrodzenia;
po 20 latach pracy - sześciomiesięcznego wynagrodzenia.

W pewnych okolicznościach dopuszczalne jest również obniżenie wysokości odprawy emerytalnej. Zgodnie z art. 15gd ust. 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, w przypadku wystąpienia u pracodawcy spadku obrotów gospodarczych, lub istotnego wzrostu obciążenia funduszu wynagrodzeń wysokość odprawy oraz innych świadczeń wymienionych w ustawie w związku z rozwiązaniem umowy o pracę, jeżeli przepisy przewidują obowiązek wypłacenia świadczenia nie może przekroczyć dziesięciokrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

Ograniczenie to odnosi się do odpraw emerytalnych przysługujących na podstawie kodeksu pracy, a nie pragmatyk służbowych, układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania. W razie wystąpienia przesłanek ekonomicznych po stronie pracodawcy wysokość odprawy emerytalnej podlega ograniczeniu do 10-krotności płacy minimalnej. Przepis ten znajdzie zastosowanie do pracowników, których jednomiesięczne wynagrodzenie przekracza 10-krotności płacy minimalnej.

Prawo do odprawy i jej wypłata są wymagalne w dniu przejścia na emeryturę, którym jest dzień rozwiązania stosunku pracy. Niewypłacenie należne odprawy stanowi wykroczenie przeciwko prawo pracownika, zagrożone karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Prawo do odprawy emerytalnej, gdy pracownik otrzymał odprawę z tytułu przejścia na rentę

Treść artykułu art. 92 § 2 k.p stanowi wprost, że odprawa ma charakter jednorazowy. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego jednorazowość świadczenia wyraża się w tym, że otrzymanie przez pracownika odprawy z tytułu przejścia na rentę z powodu niezdolności do pracy wyklucza nabycie przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub prawa do odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę wysokości odprawy emerytalnej i wysokości otrzymanej odprawy rentowej (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18.03.2010 r., sygn. II PZP 1/10). Pracownik, który uprzednio nabył prawo do odprawy rentowej nie nabywa prawa do odprawy emerytalnej. Pragmatyki służbowe lub wewnątrzzakładowe regulaminy wynagradzania mogą uregulować tę kwestie korzystniej dla pracownika. Jednorazowy charakter świadczenia wyraża się również w tym, że pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie w późniejszym czasie nabyć do niej prawa np. u innego pracodawcy.

Gdy pracownik pozostaje w kilku stosunkach pracy

Nie ma formalnych przeszkód aby pracownik równolegle pozostawał w kilku stosunkach pracy. Wówczas co do zasady przechodząc na emeryturę jednocześnie u wszystkich pracodawców, pracownik nabywa prawo do odprawy z każdego stosunku pracy. Wyjątkowo pracownik który przebywa na urlopie bezpłatnym w celu świadczenia pracy na rzecz drugiego pracodawcy nabywa prawo tylko do jednego wybranego przez siebie świadczenia(Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5.01.2011 r., III PK 17/10).

Aspekt podatkowy i składkowy

Odprawa emerytalna stanowi przychód ze stosunku pracy, więc podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym podobnie jak wynagrodzenie pracownika. Przychód z zatrudnienia w ramach stosunku pracy stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne pracowników. Nie wszystkie jednak dochody podlegają oskładkowaniu. Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe wskazuje, że odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne pracowników.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks Pracy (Dz.U. z 2021 r. poz. 1162 t.j.).
Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r.- Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 t.j.).
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1834 t.j.).
Ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1777 t.j).
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. 1996 nr 62 poz. 289).

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.

Polecamy:

Kiedy ma miejsce przedawnienie odprawy emerytalnej i rentowej?