Ubezpieczenie chorobowe zleceniobiorcy po przejściu na umowę o pracę

W obecnych realiach rynku pracy nie jest niczym nadzwyczajnym podejmowanie przez daną osobę aktywności zarobkowych na podstawie różnorodnych stosunków prawnych. Zatem w grę wchodzi nie tylko umowa o pracę, ale także umowy cywilnoprawne, w tym bardzo popularne zlecenie. Często dochodzi również do sytuacji, że przedsiębiorca zawiera z pracownikiem różne umowy. W takich okolicznościach mogą powstać problemy z ustaleniem uprawnień do świadczeń chorobowych, ponieważ przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie traktują – w kontekście tych praw – wszystkich umów identycznie.
Ubezpieczenie chorobowe zleceniobiorcy, który został zatrudniony na umowę o pracę zostało szeroko wyjaśnione w niniejszym artykule.

Ubezpieczenie chorobowe oraz świadczenia chorobowe – podstawy prawne

Uprawnienia w zakresie świadczeń chorobowych regulują przepisy Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej dalej „ustawą zasiłkową”.

Zasady objęcia ubezpieczeniami społecznymi, w tym ubezpieczeniem chorobowym, zostały natomiast określone w Ustawie z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (ustawa systemowa).

Zasady podlegania ubezpieczeniu chorobowemu

Prawo do zasiłku chorobowego oraz innych świadczeń przewidzianych w ustawie zasiłkowej jest powiązane z faktem podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy zasiłkowej ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:

• po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu,
• po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.

Art. 11 ust. 1 ustawy systemowej wskazuje, kto podlega ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo – dotyczy to m.in.:

• pracowników, z wyłączeniem prokuratorów;
• członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych;
• osób odbywających służbę zastępczą.

Z kolei w art. 11 ust. 2 ustawy systemowej wyróżniono osoby, które mogą dobrowolnie zgłosić się do ubezpieczenia chorobowego. Oznacza to, że dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi będące m.in.:

1. osobami wykonującymi pracę nakładczą;
2. osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dot. zlecenia oraz osobami z nimi współpracującymi;
3. osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi;
4. osobami współpracującymi z osobami fizycznymi, o których mowa w art. 18 ust. 1 Ustawy z dnia 6 marca 2018 roku – Prawo przedsiębiorców;
5. doktorantami, którzy otrzymują stypendium doktoranckie;
6. osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
7. duchownymi.

Ustawa zasiłkowa przewiduje kilka wyjątków od zasady wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego (30 lub 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego), zgodnie bowiem z art. 4 ust. 3 tej ustawy – od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje:

• absolwentom szkół lub uczelni bądź osobom, które zakończyły kształcenie w szkole doktorskiej, które zostały objęte ubezpieczeniem chorobowym albo przystąpiły do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów, lub zakończenia kształcenia w szkole doktorskiej;
• jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;
• ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego;
• posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji;
• funkcjonariuszom Służby Celnej, którzy przyjęli propozycję pracy na podstawie art. 165 ust. 7 i art. 167 ust. 2 Ustawy z dnia 16 listopada 2016 roku – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej i stali się pracownikami w jednostkach organizacyjnych Krajowej Administracji Skarbowej.

Ubezpieczenie chorobowe zleceniobiorcy, który przeszedł na umowę o pracę

Jak już wspomnieliśmy, pracownik podlega ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo, przy czym okres wyczekiwania to 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Ubezpieczenie chorobowe zleceniobiorcy jest natomiast dobrowolne. Zleceniobiorca nie musi do niego przystępować, ale może – wówczas okres wyczekiwania wynosi 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Powyższe okoliczności mają decydujący wpływ na to, od kiedy dana osoba będzie mogła korzystać ze świadczeń chorobowych.

Przykład 1.

Pracodawca zatrudniał daną osobę przez 5 miesięcy na podstawie umowy zlecenia. Zleceniobiorca nie miał żadnego doświadczenia zawodowego, nie przystąpił również do ubezpieczenia chorobowego. Pracodawca uznał, że nawiąże z tą osobą umowę o pracę. Po zawarciu umowy ubezpieczony musi podlegać ubezpieczeniu chorobowemu przez minimalny okres 30 dni, aby mógł skorzystać z zasiłku chorobowego, a następnie z innych świadczeń przysługujących na podstawie ustawy zasiłkowej.

Może się zdarzyć, że pracownik, pomimo wcześniejszego świadczenia usług na podstawie umowy zlecenia, będzie mógł skorzystać ze świadczeń chorobowych przed upływem okresu wyczekiwania.

Przykład 2.

Pracownik zatrudnił się 1 czerwca na podstawie umowy o pracę. Wcześniej wykonywał swe zadania na podstawie umowy zlecenia od 15 marca do 15 maja. W okresie trwania zlecenia złożył wniosek o objęcie go ubezpieczeniem chorobowym. 9 czerwca pracownik stał się niezdolny do pracy z powodu choroby. W takim przypadku pracownik uzyska prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia niedyspozycji zdrowotnej, ponieważ łączny okres ubezpieczenia chorobowego przekracza 30 dni. Okresy wspomnianego ubezpieczenia podlegają zsumowaniu z uwagi na fakt, że przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni.

W określonych sytuacjach pracownik uzyska prawo do zasiłku chorobowego, mimo że nie może wykazać minimalnego okresu ubezpieczenia chorobowego.

Przykład 3.

Z pracownikiem został nawiązany stosunek pracy od 1 marca. W okresie od stycznia do końca lutego pracownik wykonywał umowę zlecenia, jednak nie zgłosił się z tego tytułu do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. 6 marca pracownik uległ wypadkowi w drodze do pracy i stał się niezdolny do wykonywania swych obowiązków. Pracownik nie posiada wymaganego okresu ubezpieczenia chorobowego, jednak uzyska prawo do zasiłku chorobowego na podstawie art. 4 ust. 3 pkt 2 ustawy zasiłkowej. Przepis ten stanowi, że od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje, jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.

Od kiedy może korzystać ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego pracownik, który wcześniej był zleceniobiorcą? Podsumowanie

Pracownik podlega ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo, natomiast ubezpieczenie chorobowe zleceniobiorcy funkcjonuje na zasadach dobrowolności. W obydwu przypadkach obowiązują tzw. okresy wyczekiwania, czyli min. 30 lub 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – dopiero po tym czasie osoba zatrudniona lub świadcząca usługi na podstawie umowy zlecenia może skorzystać z zasiłku chorobowego. Kwestie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu oraz upływu okresów wyczekiwania mają decydujący wpływ na nabycie uprawnień w zakresie świadczeń chorobowych. Ustawa zasiłkowa przewiduje ponadto kilka wyjątków, kiedy prawo do zasiłku chorobowego przysługuje od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego.