Kiedy ustaje ubezpieczenie chorobowe i zdrowotne po wyrejestrowaniu z ZUS?

Przez rok pracowałam na podstawie umowy zlecenia, która dobiega końca w tym tygodniu. Nie mam innego zatrudnienia. Przez jaki okres będzie ważne ubezpieczenie chorobowe i zdrowotne po wyrejestrowaniu z ZUS? Czy od razu tracę prawo do korzystania ze świadczeń służby zdrowia?

Walentyna, Toruń

Ubezpieczenie zdrowotne a chorobowe 

Często zdarza się tak, że pracownicy stosują zamiennie terminy ubezpieczenie chorobowe i ubezpieczenie zdrowotne. Tymczasem są to dwa zupełnie różne pojęcia. W dużym uproszczeniu opłacanie składki zdrowotnej jest gwarancją bezpłatnego korzystania z usług medycznych Narodowego Funduszu Zdrowia, czyli uprawnia do przebywania w szpitalach czy uzdrowiskach. Składka chorobowa natomiast uprawnia do uzyskania:

• zasiłku chorobowego – w związku z niezdolnością do pracy z powodu choroby zasiłek przysługuje przez maksymalnie 182 dni albo przez 270 dni;
• świadczenia rehabilitacyjnego – po wykorzystaniu całego okresu zasiłku chorobowego, gdy nadal nie ma zdolności do pracy, świadczenie przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej niż przez 12 miesięcy;
• zasiłku macierzyńskiego – w związku z urodzeniem lub przysposobieniem dziecka;
• zasiłku opiekuńczego – gdy jest sprawowana osobista opieka nad chorym dzieckiem, dzieckiem niepełnosprawnym, które nie ukończyło 18 lat, innym chorym członkiem rodziny albo zdrowym dzieckiem do lat 8.

W przypadku zleceniobiorcy składka chorobowa jest dobrowolna, co oznacza, że to on sam decyduje, czy chce ją opłacać, czy też nie.

Składka chorobowa jest limitowana 

Limit składki chorobowej w przypadku zleceniobiorców jest ograniczony. W 2024 r. miesięczny limit podstawy wymiaru dobrowolnej składki chorobowej wynosi 19 560 zł. Ta kwota nie dotyczy jednak składek na pozostałe ubezpieczenia społeczne, czyli emerytalne, rentowe i wypadkowe. Oznacza to, że jeśli wynagrodzenie zleceniobiorcy będzie wyższe niż graniczna kwota, to zleceniobiorca od całej kwoty wynagrodzenia wyliczy pozostałe składki społeczne, natomiast składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe zostanie wyliczona tylko do tego limitu. Należy przy tym zaznaczyć, że limit składki chorobowej nie jest w żaden sposób związany ze składką zdrowotną.

Zgłoszenie do ubezpieczeń 

Do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego osobę zatrudnioną na podstawie umowy zlecenia zgłasza zleceniodawca. Do tego ubezpieczenia można przystąpić wyłącznie, jeśli podlega się obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowemu oraz wypadkowemu). Zleceniobiorca może zgłosić chęć podlegania pod to ubezpieczenie w dowolnym momencie trwania umowy, nie musi to być jej pierwszy dzień. Zleceniobiorca nie będzie objęty obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, jeśli np. jest jednocześnie zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy lub gdy ma w umowie o pracę zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie. Jeśli jako zleceniobiorca nie jest się objęty obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, to nie można przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Od jakich kwot wyliczane są ubezpieczenia?

Jeśli w umowie, którą zawarł zleceniobiorca, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, czyli w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej lub prowizyjnie, to podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Również podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi ustalona kwota podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Przychód ten zleceniodawca pomniejsza o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane przez zleceniobiorcę i potrąca je z jego środków.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne zleceniodawca nie stosuje ograniczenia do kwoty 30-krotności prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy. Wysokość składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe  wynosi 2,45% (składkę finansuje w całości zleceniobiorca, o ile zgłosił się do tego ubezpieczenia), a na ubezpieczenie zdrowotne – 9% (składkę w całości również finansuje zleceniobiorca). Wszystkie składki wpłaca do ZUS zleceniodawca, bez względu na to, z czyich środków są finansowane.

Ubezpieczenie zdrowotne po ustaniu zatrudnienia

Osoba, która podczas zatrudnienia była objęta ubezpieczeniem zdrowotnym, ma prawo do korzystania z usług bezpłatnej opieki medycznej 30 dni po wyrejestrowaniu z ZUS. Jeśli po upływie tego okresu w dalszym ciągu nie będzie posiadała tytułu do objęcia tym ubezpieczeniem, wówczas może:

• zgłosić się do urzędu pracy jako osoba bezrobotna,
• opłacać składkę na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne,
• zostać zgłoszona przez członka rodziny do tego ubezpieczenia.

Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego po wyrejestrowaniu z ZUS

W kwestii ubezpieczenia chorobowego, jeżeli zleceniobiorca posiadał prawo do zasiłku (czyli przez co najmniej 90 dni podlegał pod dobrowolne ubezpieczenie chorobowe), to może otrzymać świadczenie pieniężne ZUS w razie choroby. To, przez jaki czas przysługują świadczenia, zależy od tego, czy niezdolność do pracy powstała:

• w trakcie zatrudnienia i trwa nieprzerwanie również po jego ustaniu – wtedy bowiem zasiłek chorobowy można pobierać przez cały okres niezdolności do pracy (nie dłużej niż 91 dni w przypadku zwykłej choroby lub 270, gdy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży);
• po ustaniu zatrudnienia – zasiłek otrzyma osoba, której zwolnienie będzie trwało nieprzerwanie przez co najmniej 30 dni. Przy tym należy pamiętać, że niezdolność do pracy nie może powstać później niż 14 dni od ustania zatrudnienia.

Ubezpieczenie chorobowe i zdrowotne po wyrejestrowaniu z ZUS - podsumowanie 

Składka zdrowotna i chorobowa to dwie zupełnie różne daniny, które to po ustaniu zatrudnienia i w jego trakcie gwarantują zupełnie różne świadczenia. Co istotne, ubezpieczenie chorobowe i zdrowotne po wyrejestrowaniu z ZUS nie ustaje od razu – przez pewien czas można jeszcze zarówno korzystać z opieki medycznej, jak i otrzymywać świadczenia pieniężne.