Urlop bezpłatny a ubezpieczenie zdrowotne

Mój mąż jest zatrudniony w firmie na etat, jednak obecnie przebywa na urlopie bezpłatnym. Czy w takim wypadku będzie miał prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej? Czy urlop bezpłatny powoduje ustanie ubezpieczenia zdrowotnego?

Sylwia, Zamość

Czym jest urlop bezpłatny?

Urlop bezpłatny w praktyce jest przerwą w wykonywaniu pracy. Zasady dotyczące tego szczególnego rodzaju urlopu zostały opisane w Kodeksie pracy.

Wniosek o udzielenie urlopu bezpłatnego

Pracownik może ubiegać się o udzielenie urlopu bezpłatnego poprzez złożenie odpowiedniego wniosku u swojego pracodawcy. W tym przypadku powinna zostać zachowana forma pisemna.

Pracownik ma prawo nie podać przyczyny ubiegania się o taki rodzaj urlopu, jednak odpowiednia argumentacja może przyczynić się do pozytywnego rozpatrzenia wniosku przez pracodawcę.

Okres urlopu bezpłatnego

Żadne przepisy nie określają limitu urlopu bezpłatnego, jaki pracownik może wykorzystać w ciągu roku. W praktyce oznacza to, że urlop ten może zostać udzielony zarówno na kilka dni, jak i na dłuższy okres.

Pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym powinien mieć jednak na uwadze fakt, że po 3 miesiącach jego obowiązywania Kodeks pracy przewiduje możliwość odwołania pracownika z urlopu. Przesłankę do odwołania powinny jednak stanowić tylko ważne, uargumentowane powody, a pracownik powinien wyrazić zgodę na powrót do pracy.

Jednocześnie prawo nie zabrania pracownikowi ubiegać się u pracodawcy o zgodę na wcześniejszy powrót do pracy, którą ten może wyrazić, lecz nie musi.

Urlop bezpłatny a zwolnienie z pracy

Pracodawca, który ówcześnie wyraził zgodę na skorzystanie przez pracownika z urlopu bezpłatnego, nie ma prawa do wypowiedzenia mu umowy w trakcie trwającego urlopu. Zasada ta obowiązuje niezależnie od tego, jak długo pracownik przebywa na takim urlopie.

Urlop bezpłatny – brak ubezpieczenia zdrowotnego

W związku z tym, że urlop bezpłatny stanowi okres zawieszenia stosunku pracy, ustaje w tym przypadku tytuł uprawniający do podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych pracownik korzystający z urlopu bezpłatnego traci prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego po upływie 30 dni od dnia rozpoczęcia urlopu. Po tym czasie pracownik staje się więc pozbawiony możliwości bezpłatnego korzystania z opieki zdrowotnej.

Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego jako członka rodziny

Jeżeli po upływie 30 dni pracownik będzie nadal przebywał na urlopie bezpłatnym, to aby mieć prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych, powinien zostać zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny. Może tego dokonać pracujący małżonek, małżonek-emeryt lub pracujące dziecko.

Osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego ma obowiązek zgłosić do tego ubezpieczenia członków rodziny, którzy nie podlegają temu ubezpieczeniu. Zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego członka rodziny dokonuje się w ciągu 7 dni od dnia zaistnienia okoliczności powodujących konieczność dokonania zgłoszenia na druku zgłoszeniowym ZUS ZCNA. Członkowie rodziny uzyskują prawo do świadczeń opieki zdrowotnej od dnia zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego.

Członkami rodziny w rozumieniu ustawy są:

• dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, dziecko wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej – do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi – bez ograniczenia wieku;
• małżonek;
• wstępni (rodzice, dziadkowie) pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.

Jeżeli pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym zgłosił do ubezpieczenia zdrowotnego członków swojej rodziny (np. dzieci i małżonka), to również oni po upływie 30 dni od daty rozpoczęcia przez pracownika urlopu bezpłatnego tracą prawo do opieki finansowanej przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Koniec urlopu bezpłatnego 

Po określonym we wniosku urlopowym czasie bądź po ustaleniu nowego terminu końca urlopu bezpłatnego pracownik ma prawo powrócić do pracy na swoje dotychczasowe stanowisko, z zachowaniem zakresu zadań określonych w umowie o pracę. 

Co natomiast w przypadku, gdy pracownik nie zgłosi się do pracy po okresie obowiązywania urlopu bezpłatnego? W takich okolicznościach pracodawca ma prawo zwolnić pracownika bez wypowiedzenia. Powodem będzie ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.

Urlop bezpłatny a urlop wypoczynkowy

Pracownik, który w normalnym trybie wróci do pracy po wykorzystaniu urlopu bezpłatnego, ma prawo do urlopu wypoczynkowego. Fakt korzystania z urlopu bezpłatnego będzie jednak wpływał na wymiar urlopu wypoczynkowego. Jeżeli mianowicie w danym roku kalendarzowym pracownik nie przepracował ani jednego dnia ze względu na korzystanie z bezpłatnego urlopu, to za ten rok nie będzie mu przysługiwał urlop wypoczynkowy.

Urlop bezpłatny a ubezpieczenie zdrowotne – podsumowanie

Podsumowując, pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę przebywający na urlopie bezpłatnym traci prawo do ubezpieczenia zdrowotnego po 30 dniach od rozpoczęcia tego urlopu. Po upływie wskazanego okresu straci on prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej. W tym przypadku taka osoba powinna zostać zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego przez pracującego członka rodziny.