Czy posiadając status osoby bezrobotnej można dorabiać na podstawie umowy o dzieło?

Jestem zarejestrowana jako osoba bezrobotna, znalazłam możliwość dorobienia na podstawie umowy o dzieło. Czy w przypadku podjęcia pracy na umowie o dzieło trzeba wyrejestrować się z urzędu pracy? Czy stracę status osoby bezrobotnej?

Leokadia, Malbork 

Posiadanie statusu osoby bezrobotnej upoważnia do korzystania z refundowanej opieki zdrowotnej i może zapewnić bezrobotnemu podstawowy zasiłek.

Status osoby bezrobotnej

Przepisy, na podstawie których można sformułować definicję osoby bezrobotnej, regulowane są w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie rejestracji bezrobotnych i poszukujących pracy.

Aby zostać uznanym za osobę bezrobotną, należy spełnić kilka warunków. Osoba bezrobotna między innymi:

• nie może wykonywać pracy na podstawie umowy o pracę oraz umów cywilnoprawnych;
• powinna być zdolna i gotowa do podjęcia pracy w wymiarze godzin, jaki obowiązuje w określonym zawodzie;
• musi posiadać stan zdrowia, który pozwala na podjęcie zatrudnienia na co najmniej pół etatu;
• powinna mieć ukończone 18 lat;
• nie może uczyć się w systemie dziennym;
• nie może posiadać prawa do emerytury lub renty;
• nie może posiadać nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha lub być współmałżonkiem albo domownikiem właściciela nieruchomości rolnej;
• nie może odbywać kary tymczasowego aresztowania lub pozbawienia wolności;
• nie powinna uzyskiwać miesięcznego przychodu w wymiarze wyższym niż połowa minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek;
• nie może pobierać:
• zasiłku dla opiekunów;
• zasiłku stałego z pomocy społecznej;
• świadczenia pielęgnacyjnego;
• specjalnego zasiłku opiekuńczego;
• dodatku do zasiłku rodzinnego dla rodzica samotnie wychowującego dziecko;
• świadczenia szkoleniowego po ustaniu zatrudnienia;
• zasiłku dla opiekuna na podstawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
• nie powinna podlegać ubezpieczeniu społecznemu na podstawie odrębnych przepisów (z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego dla rolników);
• powinna zarejestrować się w powiatowym urzędzie pracy właściwym dla miejsca zamieszkania (stałego lub czasowego).

Osoba spełniająca wszystkie warunki może ustalić status osoby bezrobotnej. Aby go otrzymać, należy wypełnić formularz zgłoszeniowy, czyli zarejestrować się w urzędzie pracy. Rejestracji można dokonać:

• osobiście;
• listownie;
• drogą online (praca.gov.pl, a następnie podpisanie dokumentu Profilem Zaufanym).

Urząd ma 30 dni na rozpatrzenie wniosku i przesłanie oficjalnej decyzji. Jeśli złożony wniosek spotka się z akceptacją, terminem uważanym za rozpoczęcie bezrobocia jest data rejestracji.

Posiadanie statusu osoby bezrobotnej pozwala na korzystanie nie tylko z zasiłków, ale również ze świadczeń zdrowotnych refundowanych ze środków NFZ. Co ważne, ubezpieczeniem zdrowotnym mogą zostać objęci także członkowie rodziny, jeśli nie posiadają innych tytułów do ubezpieczeń. Dzięki zarejestrowaniu się w urzędzie pracy można:

• nabyć prawo do ubezpieczenia zdrowotnego z NFZ;
• dostęp do usług pośrednictwa pracy;
• zyskać dostęp do szkoleń finansowanych ze środków Funduszu Pracy;
• ubiegać się o wysokie dotacje dla osób otwierających działalność gospodarczą;
• otrzymać zasiłek dla bezrobotnych.

Utrata statusu osoby bezrobotnej a umowa o dzieło

Zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy osoba zarejestrowana jako bezrobotna jest zobligowana do zawiadomienia urzędu pracy w ciągu 7 dni o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub o złożeniu wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej oraz o zaistnieniu innych okoliczności powodujących utratę statusu bezrobotnego albo utratę prawa do zasiłku (art. 74 ustawy o promocji zatrudnienia). Natomiast zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30 stycznia 2008 roku, I OSK 572/2007, „z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy definiującego bezrobotnego wynika, iż nieuzyskiwanie miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę wynagrodzenia za pracę nie odnosi się do przychodów z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Zarówno bowiem zatrudnienie, jak i wykonywanie innej pracy zarobkowej (świadczenie usług na podstawie umowy zlecenia) wyklucza posiadanie statusu osoby bezrobotnej”. Wobec tego umowę o dzieło należy traktować jako wykonywanie „innej pracy zarobkowej”, co uniemożliwia uzyskanie statusu bezrobotnego. Należy więc przyjąć, że do utraty statusu bezrobotnego wystarczy samo nawiązanie umowy. Nie ma przy tym znaczenia kwota na umowie czy też miesiąc, w którym taka osoba uzyska przychody z tytułu zawartej umowy.

Jednak po wyroku WSA w Olsztynie z 22 czerwca 2021 roku, sygn. akt II SA/Ol 276/21, sytuacja nie jest już taka prosta. Sąd w tym wyroku uznał, że pozbawienie statusu osoby bezrobotnej, a w konsekwencji prawa do zasiłku i prawa do zabezpieczenia społecznego, w sytuacji gdy dana osoba tylko przez kilka godzin wykonywała usługę na podstawie umowy o dzieło i uzyskała niewielki dochód, jest nieadekwatne i narusza konstytucyjną zasadę proporcjonalności. Wyrok ten sprawił, że organ, który zadecydował o utracie statusu osoby bezrobotnej, musiał zająć się ponownie ustalaniem, czy osoba, która wykonywała umowę o dzieło na niską kwotę, tylko na chwilę powinna utracić statusu bezrobotnego. Wyrok ten z pewnością jest niemałą rewolucją i zobaczymy, jak wpłynie na wydawanie decyzji o utracie statusu osoby bezrobotnej.

Zgłoszenie do PUP – podjęcie pracy

Po podpisaniu umowy o dzieło należy zgłosić ten fakt do urzędu pracy w ciągu 7 dni. Za niedopełnienie tego obowiązku bezrobotny podlega karze grzywny nie niższej niż 500 zł. Nie podlega się jednak odpowiedzialności, jeżeli przed dniem przeprowadzenia kontroli obowiązek ten został spełniony.

Na czas wykonywania pracy w ramach umowy o dzieło bezrobotny zostaje wyrejestrowany z urzędu. Dopiero po zakończeniu umowy może się ponownie zarejestrować, jeśli nie znajdzie innego zatrudnienia.

Przykład 1.
Pan Jan do tej pory był zarejestrowany w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna. Na okres miesiąca podpisał umowę o dzieło, z której osiągnie 1500,00 zł. Czy musi zgłosić tę umowę do PUP?
Pan Jan musi zgłosić taką umowę o dzieło w ciągu 7 dni od jej podpisania, w związku z tym utracił on status osoby bezrobotnej.

Przykład 2.
Pani Alina do tej pory była zarejestrowana w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna. Podpisała umowę o dzieło na okres 3 miesięcy, gdzie wynagrodzenie z tej umowy zostanie wypłacone na jej koniec (3000,00 zł). Czy musi zgłosić tę umowę do PUP?
Pani Alina musi zgłosić taką umowę o dzieło w ciągu 7 dni od jej podpisania, w związku z tym utraci ona status osoby bezrobotnej. Dopiero po zakończeniu umowy może się ponownie zarejestrować, jeśli nie znajdzie innego zatrudnienia.

Przykład 3.
Pani Magdalena była zarejestrowana jako osoba bezrobotna. Podpisała ona umowę o dzieło na okres 10 dni, gdzie wynagrodzenie z tej umowy wyniesie 500,00 zł. Czy musi zgłosić tę umowę do PUP?
Pani Magdalena musi zgłosić taką umowę o dzieło i tym samym utraci ona status osoby bezrobotnej. Po zakończeniu umowy może się ponownie zarejestrować w urzędzie.

Utrata statusu osoby bezrobotnej a korzystanie z NFZ

Mimo że umowa o dzieło nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami ZUS, w tym ubezpieczeniem zdrowotnym, utrata statusu bezrobotnego pozbawia również prawa do ubezpieczenia zdrowotnego. Oznacza to, że nie można wtedy korzystać ze świadczeń zdrowotnych refundowanych ze środków NFZ. W takiej sytuacji wykonawca powinien zostać objęty ubezpieczeniem małżonka lub przystąpić do ubezpieczenia zdrowotnego dobrowolnie.

Podsumowując, aby nie stracić statusu bezrobotnego, nie można podejmować jakiegokolwiek zatrudnienia, ponieważ jako „inna praca zarobkowa” uznawane jest także wykonywanie pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej, w tym umowy o dzieło. Jednak wyrok z 2021 roku sprawił, że podpisanie jednorazowej umowy o dzieło na niską kwotę nie powinno wpłynąć na posiadanie statusu osoby bezrobotnej. Dopiero kolejne decyzje organów pokażą, czy jednorazowe umowy o dzieło nie wpłyną na utratę statusu osoby bezrobotnej.