Umowa o pracę i umowa o dzieło z własnym pracodawcą a składki ZUS

Od 2 lat jestem zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Umowa jest na czas nieokreślony. Ostatnio pracodawca zaproponował mi wykonywanie nowych zadań w ramach umowy o dzieło za dodatkowym wynagrodzeniem. Czy podpisana umowa o dzieło z własnym pracodawcą będzie zgodna z prawem? Jeśli tak, to z czym się to wiąże?

Teresa, Sopot

W dzisiejszych czasach coraz częściej można spotkać się z rosnącą chęcią dorobienia przez pracowników. Najczęściej w takich sytuacjach dana osoba nawiązuje dodatkową współpracę z kolejną firmą, zdarza się jednak również i tak, że następną umowę, np. umowę o dzieło, pracownik podpisze z obecnym pracodawcą.

Umowa o pracę

Umowa o pracę służy do nawiązania stosunku pracy pomiędzy stronami umowy, czyli pracownikiem i pracodawcą. W jej ramach pracownik zobowiązany jest do wyko­nywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodaw­cy, pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem z poszanowaniem obowiązującego prawa.

Umowę o pracę cechują:

• staranne działanie – pracownik zobowiązuje się do starannego wykonywania swoich obowiązków, a nie do osiągnięcia określonego rezultatu. Pracownik ponosi odpowiedzialność za skutki swoich działań;
• odpłatność – pracownik za świadczoną pracę otrzymuje przynajmniej minimalne wynagrodzenie;
• równość stron – zarówno pracownik, jak i pracodawca są wobec prawa i wobec siebie równymi partnerami;
• swoboda wyboru pracy – pracownik ma prawo wybrać swojego pracodawcę, z którym zawrze umowę, także pracodawca ma prawo wybrać spośród kandydatów przyszłego pracownika;
• ciągłość – umowa o pracę powoduje powstanie stosunku pracy, który ma charakter ciągły – nie jednorazowy. Praca pracownika wiąże się z wykonywaniem określonych czynności w powtarzających się odstępach czasu;
• podporządkowanie – pracownik świadczy pracę pod kierownictwem pracodawcy.

Pracownicy zatrudnieni na podstawie umów o pracę objęci są obowiązkiem ubezpieczeniowym ZUS – zarówno społecznym, jak i zdrowotnym.

Umowa o dzieło

Umowa o dzieło jest jedną z opisanych w Kodeksie cywilnym umów cywilnoprawnych, której stronami są wykonawca dzieła oraz zlecający dzieło. Przepisy określają cel tej umowy.

Umowę o dzieło cechują:

• wymagalność rezultatu – wykonanie umowy o dzieło powinno skutkować osiągnięciem konkretnego rezultatu. Rezultat tego rodzaju umowy może mieć charakter zarówno materialny, jak i niematerialny;
• nieosobiste świadczenie – wykonawca dzieła nie musi realizować go osobiście, jednakże jest odpowiedzialny za działania osób trzecich zaangażowanych w osiągnięcie opisanego w umowie rezultatu;
• odpłatność – umowa o dzieło jest umową odpłatną;
• rękojmia za wykonanie dzieła – wykonawca dzieła ponosi pełną odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady oddanego dzieła;
• brak szczególnej formy zawarcia umowy o dzieło – Kodeks cywilny nie zastrzega dla ważności umowy o dzieło konkretnej formy jej nawiązania.

Co do zasady wykonawcy dzieła nie są objęci obowiązkiem ubezpieczeniowym ZUS z tytułu wykonywanej usługi. W związku z powyższym zlecający dzieło dokonuje zgłoszenia takiej umowy w ZUS-ie na deklaracji ZUS RUD, ale nie jest to jednoznaczne ze zgłoszeniem wykonawcy dzieła do ubezpieczeń – czy to społecznych, czy zdrowotnego.

Umowa o dzieło z własnym pracodawcą – czy jest zgodna z prawem?

Przepisy nie zakazują łączenia pracy na podstawie umowy o pracę z jakąkolwiek umową cywilnoprawną, w tym umową o dzieło. Nie istnieją również żadne ograniczenia ilościowe w kontekście podpisywania umów cywilnoprawnych przez pracownika z własnym pracodawcą.

Istotnym natomiast jest, żeby nowo podpisane umowy cywilnoprawne przez pracownika nie nosiły śladów umowy o pracę, tzn. żeby ich charakter był odmienny od cech umowy o pracę.

Warto jednak wiedzieć, z czym wiąże się łączenie dwóch rodzajów zatrudnienia z jednym pracodawcą.

Umowa o dzieło z własnym pracodawcą a składki ZUS

Co do zasady umowa o dzieło nie stanowi samodzielnego tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym. W związku z tym od wynagrodzenia z tytułu umowy o dzieło opłacany jest jedynie podatek dochodowy.

Inaczej jest w przypadku, gdy podpisujemy umowę o dzieło z własnym pracodawcą lub wykonujemy ją na jego rzecz. Wtedy umowa o dzieło, podobnie jak stosunek pracy, jest objęta obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym.

W takiej sytuacji przychód pracownika z tytułu umowy o dzieło jest sumowany z wynagrodzeniem z umowy o pracę i od całości naliczane są składki społeczne i zdrowotne. Tym samym pracownik w dokumentach rozliczeniowych przekazywanych do ZUS-u jest wykazany w jednym bloku.

Kiedy umowa o dzieło z własnym pracodawcą nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniem ZUS?

Istnieją dwa wyjątki od powyższej zasady. Kiedy umowa o dzieło podpisana jest z pracownikiem, który równocześnie prowadzi działalność gospodarczą, a zakres jego działalności pokrywa się z czynnościami wykonywanymi na podstawie podpisanej umowy o dzieło, wtedy przychód z tytułu umowy o dzieło traktowany jest jako przychód z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Drugim wyjątkiem, gdy umowa o dzieło z własnym pracodawcą nie stanowi tytułu do objęcia składkami na ubezpieczenia, jest umowa o dzieło podpisana z pracownikiem przebywającym na urlopie bezpłatnym lub na urlopie związanym z rodzicielstwem (np. urlopie macierzyńskim, rodzicielskim lub wychowawczym). Dzieje się tak dlatego, że z pracownikiem, który przebywa na urlopie bezpłatnym, nawiązany jest stosunek pracy, jednak w tym czasie pracodawca nie opłaca za niego składek na ubezpieczenia.

Umowa o dzieło z własnym pracodawcą – podsumowanie

Żadne przepisy prawa nie zabraniają pracownikowi podpisania umowy o dzieło z własnym pracodawcą. Jednakże tego typu nowe zobowiązanie co do zasady skutkować będzie obowiązkiem zsumowania przychodów osiągniętych z tytułu etatu, jak i umowy o dzieło, a następnie pobrania składek na ubezpieczenia ZUS od powyższej kwoty. Od tej zasady istnieją tylko nieliczne wyjątki.