Umowa zlecenia w pytaniach i odpowiedziach
Przedsiębiorca może korzystać z różnorodnych form zatrudniania. Pod wieloma względami najlepiej wykorzystać umowę pracowniczą, jednak stosunek pracy rodzi określone zobowiązania, których nie można pominąć. W takiej sytuacji lepiej zawrzeć umowę cywilnoprawną – pozwala ona osiągnąć zamierzony cel biznesowy, nie stwarzając wielu obowiązków, jakie są związane z zatrudnianiem pracowników. Jednym z takich rozwiązań jest umowa zlecenia. Czy powszechnie wiadomo, czym się charakteryzuje i jakie są różnice w odniesieniu do umowy o pracę? Na te oraz na kilka innych pytań odpowiadamy poniżej.
Jakie są podstawy zawarcia umowy zlecenia oraz jaka jest wymagana forma takiej umowy?
Umowa zlecenia jest uregulowana przepisami prawa cywilnego. Oznacza to zatem, że podlega wyłącznie postanowieniom Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny, zwanej dalej „kc”.
Umowę zlecenia można zawrzeć zarówno ustnie, jak i w formie pisemnej. Ustne zawarcie tej umowy ma moc prawną, jednak ze względów dowodowych i formalnych postać pisemna jest bardziej pożądana.
Czy istnieją jakieś ograniczenia podmiotowe po stronie przyjmującego zlecenie?
Nie ma tutaj istotnych ograniczeń w porównaniu z innymi stosunkami prawnymi przewidującymi świadczenie określonych usług na rzecz podmiotu powierzającego realizację konkretnego zadania. Przyjmującym zlecenie może być osoba fizyczna oraz osoba prawna. W przypadku osoby fizycznej istnieje zasadniczo wymóg pełnoletności, przy czym jest dopuszczalne powierzenie zlecenia osobie poniżej 18 roku życia, pod warunkiem wyrażenia zgody na to przez rodziców lub opiekunów prawnych.
Jakie są podstawowe cechy umowy zlecenia?
Przede wszystkim umowa zlecenia jest umową zakładającą staranne wykonywanie czynności przy wykonywaniu zleconych zadań, nie jest natomiast umową rezultatu. W tym kontekście zlecenie jest podobne do umowy o pracę, jednocześnie jest to podstawowa różnica w porównaniu z umową o dzieło, której przedmiotem jest wykonanie określonego zadania (przedmiotu, usługi itp.). Innymi cechami umowy zlecenia jest brak podporządkowania zleceniobiorcy dającemu zlecenie oraz swoboda wyboru w zakresie realizacji powierzonych zadań.
Czy umowa zlecenia jest zawsze odpłatna?
W praktyce – w większości przypadków – umowa zlecenia będzie odpłatna. Jednak w świetle przepisów nie jest wykluczone nieodpłatne wykonywanie zlecenia. Uzgodnienia w tym zakresie należą do stron stosunku prawnego.
Czy przyjmujący zlecenie jest zobowiązany do osobistego wykonywania pracy?
Przyjmujący zlecenie może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej – jest to dopuszczalne w warunkach określonych w art. 738 § 1 kc. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy wynika to z umowy lub ze zwyczaju albo gdy zleceniobiorca jest do tego zmuszony przez okoliczności. W takim wypadku przyjmujący zlecenie obowiązany jest zawiadomić niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastępcy i w razie zawiadomienia odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy. Zastępca odpowiada za wykonanie zlecenia także względem dającego zlecenie. Jeżeli przyjmujący zlecenie ponosi odpowiedzialność za czynności swego zastępcy jak za swoje własne czynności, ich odpowiedzialność jest solidarna.
Kiedy zleceniobiorcy przysługuje wynagrodzenie?
Jak już wspomnieliśmy, zlecenie może być nieodpłatne. Jednak w razie odpłatnego zlecenia zastosowanie mają postanowienia art. 744 kc. Zgodnie z tym przepisem wynagrodzenie należy się przyjmującemu dopiero po wykonaniu zlecenia, chyba że co innego wynika z umowy lub przepisów szczególnych.
Czy stroną umowy zlecenia może być więcej niż 1 zleceniobiorca?
Przepisy przewidują takie rozwiązanie w art. 745 kc. W myśl tego zapisu – jeżeli kilka osób przyjęło zlecenie wspólnie, ich odpowiedzialność względem drugiej strony jest solidarna. Ta sama zasada dotyczy przypadku, w którym kilka osób dało zlecenie.
Czy umowa zlecenia może być zawarta zamiast umowy o pracę?
Umowa zlecenia może być zawarta zamiast umowy o pracę tylko w warunkach, które nie są charakterystyczne dla zatrudnienia pracowniczego. Warto w tym miejscu odwołać się do art. 22 § 1 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (kp), stanowiącego, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Oznacza to, że zatrudnienie w powyższych warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.
Ponadto – art. 22 § 1(2) kp zawiera jednoznacznie brzmiący zakaz, w myśl którego nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy wskazanych w art. 22 § 1 kp (czyli podporządkowanie poleceniom pracodawcy, wykonywanie pracy pod jego kierownictwem w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę).
Czy umowę zlecenia można wypowiedzieć? Czy może to zrobić dający zlecenie i zleceniobiorca?
Wypowiedzenie umowy zlecenia jest dozwolone zarówno przez dającego zlecenie, jak i przez zleceniobiorcę – kwestie te regulują przepisy art. 746 kc.
Dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie, w takiej sytuacji powinien jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. W przypadku gdy zlecenie było odpłatne, zleceniodawca jest obowiązany uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę.
Przyjmujący zlecenie może je także wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, zleceniobiorca jest odpowiedzialny za szkodę.
Czy okres wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia wlicza się do stażu pracy?
Przepisy kc nie zawierają regulacji, na podstawie których okres wykonywania zlecenia można zaliczyć do stażu pracy warunkującego uprawnienia pracownicze. Zasadniczo zatem umowa zlecenia nie podlega wliczeniu do okresu zatrudnienia.
Czy w ogóle istnieją jakieś możliwości w tym obszarze? Tak, ponieważ wyjątkowo pracodawca może zawrzeć zapisy w regulacjach zakładowego prawa, które będą uznawały czas realizacji zlecenia za okres wliczany do stażu pracy. Jak już jednak wspomnieliśmy, jest to rozwiązanie mające charakter odstępstwa od powszechnie obowiązujących zasad.
Umowa zlecenia w pytaniach i odpowiedziach – podsumowanie
Powyżej przedstawiliśmy odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania w odniesieniu do problematyki związanej z umową zlecenia. Umowy cywilnoprawne cieszą się sporą popularnością zarówno u przedsiębiorców, jak i wykonawców. Czy zawsze są zawierane zgodnie z obowiązującymi przepisami? Można zaryzykować hipotezę, według której nie zawsze się tak dzieje. Jednym z najczęściej występujących problemów jest zastępowanie umów o pracę stosunkami prawnymi o charakterze cywilnym. Również inne kwestie dotyczące zlecenia mogą budzić wątpliwości, które staraliśmy się wyjaśnić.
