Komornik - czyli zajęcie wynagrodzenia pracownika lub zleceniobiorcy

Egzekucja z wynagrodzenia jest powszechnym sposobem ściągnięciu świadczeń pieniężnych, za którego popularnością przemawiają niskie koszty komornicze, prostota oraz efektywność w regulowaniu należności. Egzekucja odnosi się do wierzytelności dłużnika, jaka powstaje i przysługuje dłużnikowi w związku ze świadczeniem pracy. Do egzekucji z wynagrodzenia za pracę komornik przystępuje przez jego zajęcie. Jest ono dokonane z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności. Komornik zawiadamia dłużnika, że do wysokości egzekwowanego świadczenia i aż do pełnego pokrycia długu nie wolno mu odbierać wynagrodzenia poza częścią wolną od zajęcia ani rozporządzać nim w żaden inny sposób. 

Następnie komornik wzywa pracodawcę, aby wypłacane pracownikowi wynagrodzenie ograniczył jedynie do kwoty wolnej od zajęcia. Pozostała część powinna być przekazywana bezpośrednio wierzycielowi, zawiadamiając komornika o pierwszej wypłacie bądź powinna być przekazywana komornikowi, w szczególności gdy wobec pracownika skierowana jest więcej niż jedna egzekucja, a wynagrodzenie w części wymagalnej nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych świadczeń wymagalnych.

Obowiązki pracodawcy

Dokonując zajęcia wynagrodzenia za pracę, komornik wzywa pracodawcę, aby w ciągu tygodnia:

1. przedstawił za okres trzech miesięcy poprzedzających zajęcie, za każdy miesiąc oddzielnie, zestawienie periodycznego wynagrodzenia dłużnika za pracę oraz oddzielnie jego dochodu z wszelkich innych tytułów;
2. podał, w jakiej kwocie i w jakich terminach zajęte wynagrodzenie będzie przekazywane wierzycielowi;
3. w razie istnienia przeszkód do wypłacenia wynagrodzenia za pracę złożył oświadczenie o rodzaju tych przeszkód, a w szczególności podał, czy inne osoby roszczą sobie prawa, czy i w jakim sądzie toczy się sprawa o zajęte wynagrodzenie i czy oraz o jakie roszczenia została skierowana do zajętego wynagrodzenia egzekucja przez innych wierzycieli.
4. Pracodawca zobowiązany jest do niezwłocznego zawiadomienia komornika oraz wierzyciela o każdej zmianie tych okoliczności. 

Z artykułu 884 Kodeksu Postępowania Cywilnego wynika zasada ciągłości zajęcia wynagrodzenia, zgodnie z którą zajęcie obowiązuje nadal, choćby po zajęciu nawiązano z dłużnikiem nowy stosunek pracy lub zlecenia albo choćby zakład pracy przeszedł na inną osobę, jeżeli osoba ta o zajęciu wiedziała. Oznacza, to że zmiana mowy, nawiązanie nowej nie ma wpływu na trwającą egzekucję komorniczą. Wspomniana zasada ciągłości znajduje również swój wyraz w obowiązku umieszczenia na świadectwie pracy dłużnika, informacji o tym, że wynagrodzenie podlegało zajęciu. Nakłada również obowiązki informacyjne na dotychczasowego pracodawcę względem nowego. Jeżeli dotychczasowy pracodawca zna nowego, obligowany jest do przesłania mu zawiadomienia komornika i innych dokumentów dotyczących zajęcia oraz do powiadomienia o tym komornika i dłużnika. 

Nowy pracodawca, który otrzymał świadectwo pracy, z którego wynika, że wynagrodzenie podlegało zajęciu zawiadamia o zatrudnieniu pracownika byłego pracodawcę oraz komornika prowadzącego egzekucję. Zatem zmiana pracodawcy również nie wpłynie na zawieszenie czy umorzenie egzekucji. Nawet sam dłużnik powinien poinformować komornika o zmianie pracodawcy. 

Po dokonaniu zajęcia pracodawca nie może zwolnić się z obowiązku przekazania wierzycielowi lub komornikowi zajętej części wynagrodzenia, a dłużnikowi nie wolno odbierać wynagrodzenia poza częścią wolną od zajęcia. Wszelkie rozporządzenia wynagrodzeniem przekraczającym część wolną od zajęcia dokonane przez dłużnika zarówno przed zajęciem, jak i po nim są nieważne wobec wierzyciela i pracodawcy. Skuteczność tej formy egzekucji w praktyce ograniczają jednak przepisy Kodeksu Pracy przewidujące ochronę świadczeń pracowniczych.

Granice egzekucji komorniczej – umowa o pracę

W przypadku egzekucji z wynagrodzenia o pracę, przedmiotem zajęcia komorniczego są wszystkie świadczenia związane ze stosunkiem pracy wypłacane mu przez pracodawcę. Dotyczy to w szczególności periodycznego wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia za prace zlecone oraz nagród i premii przysługujących dłużnikowi za okres jego zatrudnienia, jak również związanego ze stosunkiem pracy zysku lub udziału w funduszu zakładowym oraz wszelkich innych funduszach, pozostających w związku ze stosunkiem pracy. Co do zasady przedmiotem zajęcia nie mogą być należności przysługujące po ustaniu stosunku pracy oraz świadczenia kompensacyjne, których nabycie nie stanowi wzrostu majątku pracownika, a jedynie uzupełnia ubytek majątkowy, np. zwrot poniesionych kosztów, diety. 

W przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych wolna od zajęcia jest kwota nie mniejsza niż 3/5 wynagrodzenia wraz ze wszystkimi dodatkami po potrąceniu podatków i innych obciążeń ustawowych, w odniesieniu do świadczeń alimentacyjnych nie przewidziano innych ograniczeń kwotowych. Nagrody z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości.

W związku z sytuacją epidemiologiczną, granice potrąceń mogą ulec tymczasowej modyfikacji. Jeżeli z powodu podjętych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działań służących zapobieganiu zarażeniem COVID-19 pracownikowi zostało obniżone wynagrodzenie lub członek rodziny pracownika utracił źródło dochodu, kwoty określone w art. 871 § 1 Kodeksu Pracy ulegają zwiększeniu o 25% na każdego nieosiągającego dochodu członka rodziny, którego pracownik ten ma na utrzymaniu.

Granice egzekucji komorniczej – umowa zlecenia

Na mocy art. 833 § 21 kodeksu postępowania cywilnego takim samym zasadom jak wynagrodzenie ze stosunku pracy podlegają egzekucji wierzytelności ze świadczeń, które dłużnik otrzymuje z tytułu wykonywanej osobiście pracy o charakterze powtarzającym się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną. Doprecyzowując mowa tutaj o umowie zlecenia, umowie o świadczenia usług czy umowie o dzieło, Warunkiem koniecznym jest jednak to, by świadczenie miało charakter powtarzający się, a jego celem było zapewnienie utrzymania. 

Decydują o tym takie okoliczności jak regularność i cykliczność otrzymywania świadczenia, a także to czy dłużnik osiąga jeszcze inne dochody. Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 13 lutego 2014 r. sygn. I ACa 1057/13 wskazał, że ograniczenia w egzekucji stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania, w tym także do tych wypłacanych na podstawie umów cywilnoprawnych np., na podstawie umowy najmu. 

Z kolei świadczeniami powtarzającymi się zgodnie z orzeczeniem są świadczenia wypłacane dłużnikowi okresowo w powtarzających się odstępach czasu. W odniesieni do tych wynagrodzeń komornik powinien ustalić dopuszczalną granicę potrącenia oraz kwotę wolną od potrąceń w wysokości minimalnej płacy obowiązującej w danym roku kalendarzowym. Nie ma jednolitego stanowiska czy kwoty wolne od egzekucji przy umowach cywilnoprawnych powinny ulec obniżeniu proporcjonalnie do przepracowanego przez usługodawcę czasu, czy może kwota wolna powinna być stosowana w odniesieniu do minimalnej stawki godzinowej. 

Zastosowanie granic egzekucji wynikających z umowy o pracę w odniesieniu do umowy zlecenia ma charakter wyjątkowy. Jeżeli wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia, nie służy zapewnieniu utrzymania, a jest jedynie dodatkowym świadczeniem uzyskiwanym od zleceniodawcy może być ono w 100 % zajęte przez komornika. 

Gdy komornik zajmuje całość wynagrodzenia - jedyny dochód jaki otrzymuje zleceniobiorca

Komornik uzyskując informację z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, że dłużnik otrzymuje dochód z tytułu zlecenia, bez analizy sytuacji faktycznej dłużnika, a w szczególności tego czy posiada on inne źródło utrzymania zajmuje całość wynagrodzenia. Pozostawiając tym samym dłużnika bez środków do życia. 

W takiej sytuacji zleceniobiorca powinien niezwłocznie zwrócić się do komornika z żądaniem ograniczenia egzekucji, powołując się na art. 833 § 21 KPC. Wniosek o ograniczenie egzekucji powinien być odpowiednio uzasadniony, wskazywać dowody na to, że wynagrodzenie jest świadczeniem powtarzającym się, a także, że jego celem jest zapewnienie utrzymania, bo np. stanowi jedyne lub główne źródło dochodu. W tym celu pracownik powinien przedstawić posiadane dowody, np. umowę zlecenia czy wyciąg z konta. 

W przypadku gdy komornik odmówi ograniczenia egzekucji należy złożyć skargę na czynności komornika w trybie art. 767 kodeksu postępowania cywilnego, zachowując tygodniowy termin od dnia otrzymania decyzji komornika.  

Zleceniodawca, sam nie może ograniczyć wysokości egzekucji, konieczne jest tutaj działalnie komornika lub rozstrzygnięcie sądu.

Zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej

Jeżeli wynagrodzenie pracownika, zagrożone jest egzekucją z wielu tytułów egzekucyjnych, pracodawca powinien rozstrzygnąć o pierwszeństwie zaspokajania wierzycieli. Dopiero wówczas, gdy zajęte wynagrodzenie dłużnika nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych należności (we wszystkich sprawach egzekucyjnych sądowych i administracyjnych, w których skutecznie doręczono pracodawcy dłużnika zajęcie jego wynagrodzenia), następuje zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej, który rozstrzyga się z mocy samego prawa.

Pracodawca dłużnika jest zobowiązany, po ustaleniu tego faktu i pierwszeństwa wynikającego z kolejności otrzymywanych zajęć egzekucyjnych, kontynuować przekazywanie wynagrodzenia organowi egzekucyjnemu, który pierwszy dokonał zajęcia, a jeżeli nie może ustalić tego pierwszeństwa (równocześnie odebrał dwa zajęcia) – na rzecz organu egzekucyjnego, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie. Ponadto pracodawca niezwłocznie zawiadamia o zbiegu egzekucji i jej rozstrzygnięciu wszystkie organy egzekucyjne, które skierowały zajęcie do wynagrodzenia za pracę dłużnika.

W razie zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej świadczeń alimentacyjnych, rentowych lub innych świadczeń powtarzających się albo świadczeń w walucie, w przypadku gdy wynagrodzenie nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych należności, pracodawca dokonuje wypłat na rzecz sądowego organu egzekucyjnego, zawiadamiając o zbiegu egzekucji organy egzekucyjne.

Podstawa prawa

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz.U. z 2021 r. poz. 1162 t.j.).
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 2052 t.j.).

Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.

Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.