Zbieg egzekucji komorniczych – kto ma pierwszeństwo do zajęcia wynagrodzenia?
Dłużnicy, którzy nie regulują w terminie swoich zobowiązań, muszą liczyć się z tym, że informacja o ich długach trafi do pracodawcy za pośrednictwem komornika. Często zdarza się, że pracodawca otrzymuje zawiadomienie o zajęciu wynagrodzenia z kilku tytułów. Kiedy różni wierzyciele prowadzą postępowanie względem jednej osoby, wtedy ma miejsce zbieg egzekucji. W takiej sytuacji konieczne jest ustalenie, które zajęcie będzie miało pierwszeństwo.
Rodzaje potrąceń z wynagrodzenia
Zasady dokonywania potrąceń z wynagrodzenia zostały szczegółowo określone w Kodeksie pracy (dalej k.p.). W myśl art. 87 § 1 k.p. z wynagrodzenia za pracę mogą zostać potrącone następujące należności:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
- kary pieniężne wynikające z odpowiedzialności porządkowej.
Pracodawca dokonuje potrącenia z wynagrodzenia po odliczeniu składek społecznych, zaliczki na podatek dochodowy oraz wpłat na PPK (o ile pracownik jest uczestnikiem tego programu). Czyli kwotę na pokrycie wymienionych należności pobiera się z pensji netto.
Na dokonanie potrąceń dotyczących wymienionych wcześniej należności pracodawca nie musi uzyskać zgody pracownika. Jednakże jeśli potrącenie dotyczy innych należności, wówczas pracownik powinien zgodzić się na pobranie danej kwoty z wynagrodzenia na piśmie.
Maksymalna wysokość potrąceń
W przepisach uregulowano również kwestię związaną z tym, w jakiej części wynagrodzenie może zostać zajęte. Zgodnie z art. 87 § 3 k.p. potrąceń można dokonywać do wysokości:
- 60% wynagrodzenia w przypadku zajęć alimentacyjnych;
- 50% wynagrodzenia w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych.
Istotny jest również fakt, że potrącenia wymienione w pkt 2 nie mogą w sumie przekroczyć połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami alimentacyjnymi ⅗ pensji. Niezależne od powyższego kary pieniężne można pobrać w granicach określonych w art. 108 k.p.
Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 1–3.
Kwoty wolne od potrąceń
Kodeks pracy reguluje też kwestię kwot wolnych od potrąceń. Wynagrodzenie za pracę podlega szczególnej ochronie. Osobom zatrudnionym w ramach stosunku pracy nie można zabrać całej pensji – muszą zostać zachowane minimalne środki na zabezpieczenie bytu pracownika. Wolna od potrąceń będzie kwota:
- pensji minimalnej po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy oraz wpłat na PPK – dotyczy to potrąceń na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
- 75% pensji minimalnej po odliczeniach – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
- 90% pensji minimalnej po odliczeniach – przy potrącaniu kar pieniężnych z tytułu odpowiedzialności porządkowej.
Potrącenia dobrowolne (inne niż wymienione w art. 87 § 1 k.p.), na które pracownik wyraził zgodę, mogą być dokonywane do wysokości:
- minimalnego wynagrodzenia za pracę po odliczeniach – przy potrąceniach na rzecz pracodawcy;
- 80% wynagrodzenia minimalnego po odliczeniach – przy potrącaniu pozostałych należności.
Co ważne, w przypadku zajęcia na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych kwota wolna od potrąceń nie ma zastosowania.
Rodzaje egzekucji
Egzekucje cywilne prowadzą sądowe organy egzekucyjne, czyli komornicy. Zajęcia te w głównej mierze mają na celu odzyskanie należności dotyczących alimentów, kredytów czy pożyczek. Z kolei realizacją egzekucji administracyjnej zajmują się administracyjne organy egzekucyjne (np. naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy oddziałów ZUS, wójt, burmistrz czy prezydent miasta), a zobowiązania dłużników powstają z tytułu niepłacenia podatków, składek czy grzywien administracyjnych.
Kiedy ma miejsce zbieg egzekucji?
Ze zbiegiem egzekucji mamy do czynienia, w sytuacji gdy kilka organów egzekucyjnych chce zająć jedno wynagrodzenie. Zbiegi egzekucji mogą być:
- jednolite, czyli tego samego rodzaju – egzekucja sądowa z sądową lub egzekucja administracyjna z administracyjną;
- niejednolite – kiedy egzekucja sądowa jest prowadzona w tym samym czasie co z egzekucja administracyjna.
Aby rozwiązać zbieg egzekucji, konieczne jest wskazanie właściwego organu egzekucyjnego do łącznego prowadzenia obu postępowań. Pracodawca powinien przekazać zajętą kwotę wyłącznie temu organowi egzekucyjnemu, który został wyłoniony w wyniku zbiegu.
Jak rozstrzyga się zbieg egzekucji?
Zasady dotyczące rozstrzygania zbiegu egzekucji są różne w zależności od tego, czego dotyczą dochodzone należności.
Zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej
W razie zbiegu egzekucji administracyjnej z sądową (innej niż prowadzona z tytułu alimentów, rent, innych świadczeń powtarzających się czy pieniężnych w walucie obcej), aby rozstrzygnąć, który organ jest właściwy dla dokonania zajęcia wynagrodzenia, należy się kierować przede wszystkim zasadą pierwszeństwa – czyli bierze się pod uwagę, który organ jako pierwszy dokonał zajęcia. Jeżeli nie można tego ustalić – który z organów dokonał zajęcia w kwocie wyższej. Ta kwestia uregulowana została w Kodeksie postępowania cywilnego.
W przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej do tej samej rzeczy, albo prawa majątkowego egzekucje do tej rzeczy, albo prawa majątkowego prowadzi łącznie ten sądowy lub administracyjny organ egzekucyjny, który jako pierwszy dokonał zajęcia, a w razie niemożności ustalenia tego pierwszeństwa – organ egzekucyjny, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie.
Jednakże w sytuacji, gdy ma miejsce zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej dotyczącej alimentów, rent, innych świadczeń powtarzających się czy pieniężnych w walucie obcej, to prowadzenie postępowania przejmie zawsze cywilny organ egzekucyjny, czyli komornik.
Zbieg egzekucji administracyjnych
Jeżeli ma miejsce zbieg egzekucji administracyjnych, to kierować się należy zasadą pierwszeństwa – czyli właściwym do prowadzenia postępowania będzie organ, który jako pierwszy dokonał zajęcia.
W przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej, o której mowa w § 2, i egzekucji sądowej, o której mowa w § 3, do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego egzekucję prowadzi łącznie sądowy organ egzekucyjny. Prawa i obowiązki wierzyciela należności pieniężnej dochodzonej na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego albo zagranicznego tytułu wykonawczego wykonuje administracyjny organ egzekucyjny.
Zbieg egzekucji sądowych
W razie zbiegu egzekucji cywilnych postępowanie przeciwko dłużnikowi powinien prowadzić komornik właściwy według:
- miejsca zamieszkania pracownika;
- miejsca pobytu pracownika – gdy nie ma on w Polsce miejsca zamieszkania;
- ostatniego miejsca jego zamieszkania w kraju – jeżeli miejsce jego pobytu nie jest znane bądź leży poza Polską.
Zbieg egzekucji następuje w sytuacji, gdy do jednego wynagrodzenia rości sobie prawo kilka organów egzekucyjnych. Ważne jest, aby mieć świadomość tego, który dług ma zostać spłacony w pierwszej kolejności. Tu pracodawca będzie zobowiązany do odpowiedzi na pisma dotyczące zajęć pensji.
