Urlop wychowawczy a posłanie dziecka do żłobka lub przedszkola
Podstawowym celem każdego urlopu jest odpoczynek od pracy oraz regeneracja sił. Nieco inaczej jest w przypadku, gdy zatrudniony chce wykorzystać urlop wychowawczy, który służy przede wszystkim zapewnieniu ciągłego kontaktu matki z dzieckiem. Czy w takiej sytuacji pracownik może posłać malucha do żłobka lub przedszkola i nie utracić praw do wspomnianego urlopu?
Urlop wychowawczy
Urlop wychowawczy jest specyficznym rodzajem wolnego – przyznajemy go bowiem dopiero wtedy, gdy pojawia się konieczność wychowywania dziecka. Urlop wychowawczy może być przy tym udzielony zarówno matce, jak i ojcu – pod warunkiem jednak, że pracownik przeznaczy swój czas na zapewnienie opieki swojemu potomstwu.
Zgodnie z treścią art. 186 § 1–3 Kodeksu pracy pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Do 6-miesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Jest on udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia.
Jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od urlopu wychowawczego, który został opisany powyżej, może być udzielony urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Urlop wychowawczy w wymiarach opisanych wcześniej przysługuje łącznie obojgu rodzicom lub opiekunom dziecka.
Podstawowym celem każdego urlopu wychowawczego jest zapewnienie stałego, możliwie nieprzerwanego kontaktu danego rodzica ze swoim dzieckiem. Przyjmuje się więc, że w tym czasie pracownik co do zasady nie powinien świadczyć żadnej pracy – byłoby to bowiem sprzeczne z naturą urlopu wychowawczego. Od tej reguły istnieją jednak pewne wyjątki.
Urlop wychowawczy a przedszkole lub żłobek
Część rodziców, którzy przebywają na urlopach wychowawczych, nie chce poświęcać swojego całego czasu wyłącznej opiece nad dzieckiem. Wielu z nich decyduje się na kontynuację zatrudnienia w innej firmie lub wykonywanie dodatkowych zleceń (głównie na podstawie umów cywilnoprawnych). Nierzadko w takich przypadkach rodzic podejmuje decyzję o posłaniu swojego dziecka do żłobka lub przedszkola, nawet na cały dzień. Czy w takim przypadku traci prawo do urlopu wychowawczego? Ostatecznie dzieckiem zajmują się wówczas obce osoby, a nie matka lub ojciec, którzy zobowiązali się do tego przed swoim pracodawcą.
Odpowiedzi na powyższe pytanie możemy szukać w treści art. 1862 kp, zgodnie z którym w czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. W razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa go do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.
Powyższa regulacja jest bardzo niejednoznaczna, w związku z czym w praktyce pojawiają się spore problemy z interpretacją tego przepisu. Z jednej strony ustawodawca pozwala pracownikowi przebywającemu na urlopie wychowawczym podjąć dodatkowe zatrudnienie lub działalność, z drugiej zaś pokazuje, że zaprzestanie wychowywania dziecka lub sprawowania nad nim osobistej opieki będzie skutkowało utratą prawa do omawianego urlopu.
Wydaje się więc, że wiele w tej kwestii będzie zależało od okoliczności danej sprawy. Jeśli czas przebywania dziecka w przedszkolu lub żłobku będzie zbyt długi, pracodawca może uznać, że dochodzi do poważnego naruszenia zasad korzystania z urlopu wychowawczego. Z kolei oddanie dziecka pod opiekę innej osobie na okres 3–4 godzin dziennie nie powinno stanowić większego problemu.
Przykład 1.
Pracownica przebywa na urlopie wychowawczym, który wykorzystuje w związku z opieką nad swoim 2-letnim synem. Przez pierwsze 4 miesiące urlopu przebywała z dzieckiem cały czas w domu i sama zajmowała się wszystkimi obowiązkami związanymi z opieką. Teraz chciałaby oddać dziecko do żłobka na 3 godziny dziennie po to, by podjąć się dodatkowych zleceń – nie chce jednak rezygnować z przysługującego jej urlopu wychowawczego. W takim przypadku możliwa jest kontynuacja urlopu, ponieważ dziecko nie traci opieki ze strony swojej matki w podstawowym zakresie, tzn. zapewnia mu się stały codzienny kontakt z rodzicem nawet wtedy, gdy przez kilka godzin dziennie będzie przebywało w żłobku.
Przykład 2.
Pracownica przebywa na urlopie wychowawczym, który wykorzystuje w związku z opieką nad swoją 4-letnią córką. Przez pierwszy rok urlopu wraz z mężem sprawowała opiekę nad dzieckiem. Obecnie kobieta chciałaby, aby córka poszła do przedszkola publicznego, które jest czynne od godz. 6.00 do 17.00, na cały ten okres. W chwili, gdy dziecko będzie przebywało w placówce, matka chce podjąć się innego dodatkowego zatrudnienia w nowym miejscu pracy, przy czym nie chce rezygnować z przysługującego jej jeszcze urlopu wychowawczego u dotychczasowego pracodawcy. Po przyjściu dziecka z przedszkola ma się nim zajmować babcia, tak by pracownica mogła dokończyć swoje obowiązki zawodowe. W tej sytuacji pracodawca może odebrać urlop wychowawczy swojej podwładnej, ponieważ z okoliczności całej sprawy jasno wynika, że nie będzie ona sprawować osobistej opieki nad swoim dzieckiem, lecz zrobi to za nią przedszkole oraz babcia. Co więcej, w czasie, gdy córka będzie przebywała z dala od matki, ta zamierza aktywnie wykonywać swoją pracę zawodową na rzecz innej firmy. Urlop wychowawczy nie powinien być więc udzielony takiej osobie.
Urlop wychowawczy a opinia Ministerstwa Pracy
Możliwość posłania dziecka do żłobka lub przedszkola w czasie wykorzystywania urlopu wychowawczego jest więc uzależniona od okoliczności danej sprawy. Ocena, czy w konkretnym przypadku należy odebrać taki urlop, należy zawsze do pracodawcy – nierzadko mają oni problem w tym zakresie. Pomocna może być jednak opinia wydana przez Departament Prawa Pracy w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Na podstawie art. 1862 § 1 Kodeksu pracy w czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Regulacja ta przewiduje możliwość przerw w sprawowaniu bezpośredniej i osobistej opieki, nie pozbawiając sprawowanej przez takiego opiekuna opieki szczególnego charakteru wynikającego z przeznaczenia urlopu wychowawczego. Biorąc zatem pod uwagę ten przepis można przyjąć, że kilkugodzinne przebywanie dziecka w przedszkolu nie stoi w sprzeczności ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem. Zdaniem Departamentu, sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem nie oznacza, że kontakt z dzieckiem musi być ciągły, nieprzerwany, że sprawująca taką opiekę osoba nie może zostać zastąpiona w wykonywaniu czynności opiekuńczych przez domowników czy inne osoby przez krótsze okresy. Sprawowania opieki osobiście nie można utożsamiać z dwudziestoczterogodzinnym i nieprzerwanym przebywaniem z dzieckiem. Podobne stanowisko zajął Wojewódzki Sąd Apelacyjny z Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 21 maja 2014 roku (sygn. akt II SA/Go 311/14, LEX nr 1485741), w którym stwierdził, że „Jedynie umieszczenie dziecka w placówce zapewniającej całodobową opiekę nad dzieckiem w okresie dłuższym niż 5 dni w tygodniu uzasadnia odmowę przyznania dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego określonemu w Art 10 ust 1 u.ś.r. (ustawa o świadczeniach rodzinnych). Natomiast fakt korzystania przez dziecko z opieki dziennej w placówce szkolno-wychowawczej, takiej jak żłobek czy też przedszkole nie mogą stanowić bezpośredniej podstawy do odmowy przyznania tego świadczenia. W takiej sytuacji niezbędnym jest wykazanie, iż uniemożliwia to sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem nie oznacza, że kontakt z dzieckiem musi być ciągły, nieprzerwany, że sprawująca taką opiekę osoba nie może zostać zastąpiona w wykonywaniu czynności opiekuńczych przez domowników czy inne osoby przez krótsze okresy. Sprawowanie opieki osobiście nie można utożsamiać z dwudziestoczterogodzinnym i nieprzerwanym przebywaniem z dzieckiem, bowiem w przepisie art. 10 ust. 5 pkt 3 czy pkt 4 u.ś.r. ustawodawca ewidentnie przewiduje możliwość przerw w sprawowaniu bezpośredniej i osobistej opieki, nie pozbawiając sprawowanej przez takiego opiekuna opieki szczególnego charakteru wynikającego z przeznaczenia urlopu wychowawczego”. Biorąc pod uwagę powyższe, w ocenie Departamentu, nie ma przeszkód prawnych, aby w czasie urlopu wychowawczego pracownika dziecko mogło uczęszczać do żłobka lub przedszkola. Przedstawiając powyższe, Departament informuje, że Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie jest upoważnione do rozstrzygania indywidualnych spraw pracowniczych i zajmowania stanowiska w sprawach wymagających badania i oceny okoliczności faktycznych oraz analizowania i wydawania opinii dotyczących konkretnych lub przykładowych stanów faktycznych oraz dokonywania ich oceny pod względem zgodności z przepisami prawa pracy. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie jest także uprawnione do wydawania powszechnie obowiązującej wykładni przepisów prawa pracy a podglądy prawne Departamentu nie są wiążące dla stron sporu, inspektorów pracy i sądów. Jednocześnie Departament informuje, że prezentowane opinie nie mają charakteru wiążącego dla pracowników, pracodawców, organów kontroli ani sądów. Organem uprawnionym do udzielania porad prawnych jest Państwowa Inspekcja Pracy (ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy Dz. U. z 2017 r., poz. 786). W razie dalszych wątpliwości w tej lub innych sprawach związanych z prawem pracy radzimy zwrócić się do właściwego Okręgowego Inspektoratu Pracy w Warszawie, Płocka 11/13, tel. 22/425-11-94.
Urlop wychowawczy a posłanie dziecka do przedszkola – podsumowanie
Posłanie dziecka do żłobka lub przedszkola przez pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym jest prawnie dopuszczalne, pod warunkiem jednak, że rodzic nie będzie w ten sposób niweczył podstawowego celu takiego urlopu. Musi on osobiście angażować się w kwestię opieki i wychowania swojego dziecka, w przeciwnym razie pracodawca może uznać, że cel omawianego urlopu w ogóle nie ma miejsca – wówczas może żądać od swojego pracownika powrotu do firmy.
Posyłanie dzieci do żłobków lub przedszkoli na kilka godzin dziennie nie powinno jednak stanowić żadnego problemu.
Które urlopy bezpłatne zalicza się do okresu zatrudnienia?
Urlop macierzyński po poronieniu - kiedy można skorzystać?
- II EDYCJA FORUM LUDZIE NA PRODUKCJI 2025
- IV FORUM E-COMMERCE CHALLENGE
- IV edycja konferencji z cyklu STARTEGIE HR
- KONFERENCJA PRAWO PRACY 2025 - zmiany w przepisach, najnowsze orzecznictwo, interpretacje oraz wyjaśnienie wątpliwości
- Kongres HR 2025: HR jako strategiczny partner: budowanie bezpiecznego, efektywnego i przyszłościowego środowiska pracy
- Szkolenie BHP niepełnoetatowca w dzień wolny od pracy - czy przysługuje rekompensata?
- Praca w godzinach nadliczbowych 2025 - co warto wiedzieć?
- 5 zalet sprawiających, że warto stosować druki online
- Wymiar czasu pracy 2025 - ile godzin pracy w miesiącu?
- Kalendarz dni wolnych oraz wymiar czasu pracy w 2025 r.