Urlop wychowawczy przy dwóch etatach

Osoba zatrudniona przez dwóch lub więcej pracodawców ma prawo do korzystania z uprawnień pracowniczych – w tym urlopu wychowawczego – na tych samych zasadach u każdego z nich. Wybrany urlop wychowawczy przez pracownika może jednak nieść za sobą różne konsekwencje prawne dla poszczególnych pracodawców.

Prawo do urlopu wychowawczego 

Zgodnie z art. 186 Kodeksu pracy pracownik, którego ogólny staż pracy nie jest krótszy niż 6 miesięcy, ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Wymiar urlopu wynosi do 36 miesięcy i można go wykorzystać do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia.

Jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od urlopu, o którym mowa wyżej, może być udzielony urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia.

Wniosek o urlop

Urlopu wychowawczego udziela się w nie więcej niż w 5 częściach na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z niego. Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające istnienie i zakres uprawnienia do urlopu szczegółowo określone w § 23 Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków.

Praca zarobkowa w trakcie urlopu 

Korzystanie z urlopu wychowawczego nie wyklucza równoczesnego wykonywania przez pracownika pracy zarobkowej u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo innej działalności, a także nauki lub szkolenia, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

W razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa go do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania (art. 186² kp).

Pracownik na dwóch etatach

Jeżeli pracownik zatrudniony jest w ramach dwóch lub więcej stosunków pracy, może zdecydować, czy w ramach każdego z tych stosunków będzie korzystać z urlopu wychowawczego. Jego swoboda decyzji jest jednak ograniczona tym, że musi mieć on możliwość sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Przykład 1.

Pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy u pracodawcy A i na pół etatu u pracodawcy B zdecydował, że z urlopu wychowawczego będzie korzystał u pracodawcy A, natomiast u pracodawcy B nie zaprzestanie wykonywać pracy zarobkowej, która wykonywana jest w domu, w formie telepracy. W tych okolicznościach łączenie urlopu wychowawczego u pracodawcy A z wykonywaniem pracy u pracodawcy B możemy uznać za dopuszczalne, zakładając, że nie jest to praca tak absorbująca, by uniemożliwiać sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem (jest wykonywana w niepełnym wymiarze czasu pracy, w domu – co wiąże się raczej z ograniczeniem możliwości sprawowania osobistej opieki, ale nie z jej wyłączeniem).

Urlop wychowawczy u dwóch pracodawców a składki na ubezpieczenia społeczne

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 19 Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych osoby pozostające na urlopach wychowawczych podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a składki na te ubezpieczenia finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem ZUS-u (art. 16 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Jak stanowi art. 18 ust. 5b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym stanowi kwota 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek.

Jednocześnie podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym nie może być wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy i nie może być niższa niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 18 ust. 14 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Omówione zasady dotyczące składek emerytalno-rentowych stosuje się niezależnie od tego, czy osoba uprawniona do urlopu wychowawczego korzysta z niego u jednego czy u wielu pracodawców.

Urlop wychowawczy u dwóch pracodawców a składka na ubezpieczenie zdrowotne 

Inaczej przedstawia się sprawa składek na ubezpieczenia zdrowotne. Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 32 Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby korzystające z urlopu wychowawczego niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu.

W myśl art. 81 ust. 8 pkt 10 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne dla osób korzystających z urlopu wychowawczego jest kwota odpowiadająca wysokości specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych.

Zgodnie z art. 86 ust. 1 pkt 13 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej składki na ubezpieczenie zdrowotne finansowane są z budżetu państwa – opłaca je ZUS. W związku z tym – dla przypadku korzystania z urlopu wychowawczego przez tę samą osobę u wielu pracodawców – istotne znaczenia ma unormowanie zawarte w art. 82 ust. 7 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, z którego wynika, że w przypadku zbiegu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, gdy w ramach każdego z tych tytułów składka finansowana jest z budżetu państwa, składka jest opłacana wyłącznie z tytułu, który powstał najwcześniej. Jeżeli tytuły powstały równocześnie, składka jest opłacana z pierwszego zgłoszonego tytułu do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym.

Oznacza to, że jeżeli dana osoba korzysta z urlopu wychowawczego u dwóch lub więcej pracodawców, to składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana wyłącznie z tytułu korzystania z urlopu wychowawczego u jednego pracodawcy – tego, który pierwszy udzielił urlopu, a jeśli urlopów udzielono równocześnie – tego, który pierwszy przekazał raport zawierający naliczone składki.

Jak wynika z powyższego, korzystanie z urlopu wychowawczego przez tę samą osobę u wielu pracodawców rodzi zróżnicowane konsekwencje prawne w dziedzinie opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne.