Świadczenia rodzinne przysługujące cudzoziemcom

Świadczenia rodzinne w Polsce mogą przybierać różną formę, zawsze jednak ich uzyskanie wymaga spełnienia konkretnych warunków. Czy cudzoziemcy przebywający czasowo lub na stałe w Rzeczypospolitej Polskiej mogą również korzystać z takich świadczeń? Czy obowiązują ich takie same regulacje, które stosowane są względem Polaków?

Czym są świadczenia rodzinne?

Świadczenia rodzinne należą do formy pomocy gwarantowanej ze strony państwa. Uprawnionymi do ich pobierania są co do zasady osoby, którym urodziło się dziecko. Dokładne zasady przyznawania omawianych świadczeń reguluje Ustawa z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych.

Na chwilę obecną możemy wyróżnić następujące rodzaje świadczeń rodzinnych:

• zasiłek rodzinny,
• dodatki do zasiłku rodzinnego,
• świadczenia opiekuńcze,
• jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka,
• świadczenie rodzicielskie.

Decyzja ETPC z 8 września 2015 roku (sygn. akt 76860/11)

„Przyznawanie świadczeń rodzinnych umożliwia państwu wykazanie poszanowania dla życia rodzinnego w rozumieniu art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950 roku (Dz.U. z 1993 roku, Nr 61, poz. 284). Brak poszanowania reguł w zakresie prawnych wymogów łączenia rodzin, poprzez nielegalne przybycie do danego państwa, skutkujące odmową przyznania świadczeń rodzinnych nie narusza art. 8 w zw. art. 14 Konwencji”.

Kto jest uprawniony do świadczeń rodzinnych?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami ze świadczeń rodzinnych mogą korzystać nie tylko obywatele polscy, ale także cudzoziemcy, choć pod pewnymi istotnymi warunkami. Druga grupa osób uprawnionych do omawianych świadczeń nabywa do nich prawa, jeśli:

• można do nich zastosować przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego;
• wynika to z wiążących RP umów dwustronnych o zabezpieczeniu społecznym;
• dotyczy cudzoziemców przebywających na terytorium RP na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 127 lub art. 186 ust. 1 pkt 3 Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach bądź w związku z uzyskaniem w RP statusu uchodźcy albo ochrony uzupełniającej, jeżeli zamieszkują z członkami rodzin na terytorium RP;
• dotyczy cudzoziemców posiadających kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, z wyłączeniem obywateli państw trzecich, którzy uzyskali zezwolenie na pracę na terytorium państwa członkowskiego na okres nieprzekraczający 6 miesięcy, obywateli państw trzecich przyjętych w celu podjęcia studiów lub pracy sezonowej oraz obywateli państw trzecich, którzy mają prawo do wykonywania pracy na podstawie wizy;
• dotyczy cudzoziemców przebywających na terytorium RP na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 139a ust. 1 lub art. 139o ust. 1 ustawy o cudzoziemcach bądź w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa na warunkach określonych w art. 139n ust. 1 ustawy o cudzoziemcach albo jeżeli zamieszkują na terytorium RP z członkami rodzin, z wyłączeniem cudzoziemców, którym zezwolono na pobyt i pracę na okres nieprzekraczający 9 miesięcy, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej;
• dotyczy cudzoziemców przebywających na terytorium RP na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 151 lub art. 151b ustawy o cudzoziemcach na podstawie wizy krajowej w celu prowadzenia badań naukowych bądź prac rozwojowych w związku z korzystaniem z mobilności krótkoterminowej naukowca na warunkach określonych w art. 156b ust. 1 ustawy o cudzoziemcach − z wyłączeniem cudzoziemców, którym zezwolono na pobyt na terytorium RP na okres nieprzekraczający 6 miesięcy, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Pamiętajmy, że świadczenia rodzinne przysługują cudzoziemcom spełniającym powyższe warunki tylko, gdy zamieszkują na terytorium RP przez okres zasiłkowy, w którym otrzymują świadczenia rodzinne, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Spełnianie powyższych warunków nie powoduje jednak automatycznego nabycia określonego świadczenia. Cudzoziemcy muszą bowiem, podobnie jak Polacy, złożyć wniosek o przyznanie interesującego ich świadczenia rodzinnego. Wiąże się to z koniecznością przeprowadzenia odpowiedniego postępowania administracyjnego, a następnie wydania stosownej decyzji – przyznającej albo odmawiającej przyznania wnioskowanego świadczenia. W tym drugim przypadku cudzoziemiec ma oczywiście prawo złożyć odwołanie i domagać się ponownego rozpatrzenia swojej sprawy.

Wyrok WSA w Kielcach z 5 marca 2020 roku (sygn. akt II SA/Ke 163/20)

„Prawo do uzyskania świadczenia rodzinnego przez cudzoziemca legitymującego się kartą pobytu uzależnione jest nie od wymaganej prawem adnotacji organu, lecz od posiadania przez niego uprawnienia do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które to może wynikać bądź z posiadanego zezwolenia na pracę lub z mocy przepisów zwalniających cudzoziemca z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. Zatem umieszczenie na karcie pobytu adnotacji »dostęp do rynku pracy« uzależnione jest od posiadania przez cudzoziemca zezwolenia na pracę lub ustawowego zwolnienia z obowiązku posiadania takiego zezwolenia. To powoduje, że na organach administracji właściwych w sprawach świadczeń rodzinnych, w sytuacji braku stosownej adnotacji na karcie pobytu, ciążyć więc muszą obowiązki dokonania ustaleń w zakresie uprawnienia cudzoziemca do wykonywania pracy na terytorium Polski”.

Zasiłek rodzinny dla cudzoziemca

Jednym z najpopularniejszych świadczeń rodzinnych pobieranych przez cudzoziemców jest zasiłek rodzinny. Oprócz spełnienia wymogów ustawowych do jego otrzymania konieczne jest także osiągnięcie odpowiednich dochodów. Zasiłek rodzinny przysługuje rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka. Zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 674 zł.

Wysokość zasiłku rodzinnego wynosi miesięcznie:

• 95 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia,
• 124 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia,
• 135 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia.

Warto zaznaczyć, że zasiłek rodzinny jest wolny od podatku dochodowego.

Podsumowanie - świadczenia rodzinne

Świadczenia rodzinne są formą wsparcia państwowego z tytułu urodzenia dziecka i sprawowanej nad nim opieki. Uprawnionymi do jego otrzymania są zarówno Polacy, jak i cudzoziemcy. Obywatele innych krajów oprócz kryterium dochodowego muszą jednak spełnić dodatkowe warunki, które zostały dokładnie określone w ustawie o świadczeniach rodzinnych – jednym z ważniejszych jest przebywanie na terytorium RP w trakcie pobierania stosownego świadczenia.