Spis powszechny - ostatni dzwonek?

Na 2021 rok przewidziano Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań. Projekt ten trwa od 1 kwietnia, a kończy się 30 września. Spis powszechny nie jest niczym nowym – przeprowadza się go co 10 lat. W naszym artykule odpowiadamy na najczęstsze pytania dotyczące spisu.

Kogo obowiązuje spis powszechny?

Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2021 roku realizowany jest w celu zebrania informacji o ludności Polski, jej stanie, strukturze według ustalonych cech demograficznych i społeczno-zawodowych, w oznaczonym momencie, na określonym terytorium.

Jak możemy przeczytać na stronie gov.pl:

Spisy realizowane są zgodnie z zaleceniami i standardami organizacji międzynarodowych, jak UE i ONZ, co umożliwia dokonywanie porównań międzynarodowych. Zgodnie z art. 4 Rozporządzenia (WE) nr 763/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9.07.2008 roku w sprawie spisów powszechnych ludności i mieszkań państwa członkowskie UE zobligowane są do zbierania danych statystycznych. Warto zaznaczyć, że dotacje unijne oraz liczba miejsc w Parlamencie Europejskim przyznawane są m.in. w zależności od liczby mieszkańców danego kraju, opracowanej na podstawie spisów ludności. Spisy powszechne to czas, kiedy państwo, zadając obywatelom kilka pytań, stara się zdiagnozować: „ilu nas jest”, „kim jesteśmy” i „jak żyjemy”. Spisy powszechne obejmują całą populację ludności i mieszkań (w przypadku narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań) lub gospodarstw rolnych (w przypadku powszechnego spisu rolnego). [...] Co istotne, w przypadku wielu cech demograficzno-społecznych, jak np. wyznanie, narodowość czy stopień niepełnosprawności, spisy powszechne są dla państwa jedynym źródłem danych.

W Polsce spis powszechny realizowany jest na podstawie ustawy o statystyce publicznej. Ustawa ta określa również, że spis jej obowiązkowy dla wszystkich obywateli Polski.

Obowiązek uczestnictwa w spisie powszechnym dla obywateli Polski oznacza, że dotyczy on wszystkich osób, które posiadają obywatelstwo polskie i są zameldowane w Polsce na stałe. Polacy, którzy wyjechali za granicę, ale nadal posiadają zameldowanie w Polsce, również mają obowiązek wzięcia udziału w spisie.

Czy udział w spisie powszechnym jest obowiązkowy?

Na podstawie wspomnianej już ustawy o statystyce publicznej spis powszechny jest obowiązkowy. Za niedopełnienie tej powinności grozi kara grzywny w wysokości do 5 tys. zł nałożona przez sąd.

Uczestnicząc w spisie powszechnym, oczywiście należy obowiązkowo podawać informacje zgodne z prawdą. W przeciwnym razie również grozi kara za składanie fałszywych oświadczeń. Mówi o tym art. 56 ustawy o statystyce publicznej – „Kto wbrew obowiązkowi przekazuje dane statystyczne niezgodne ze stanem faktycznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Do kiedy trzeba się spisać?

Spis powszechny trwa od 1 kwietnia do 30 września 2021 roku. Pierwszą i obowiązkową formą spisania się jest samospis, czyli zrobienie tego online. Można tego jednak dokonać, kontaktując się również telefonicznie. Spisem uzupełniającym jest spisanie się za pomocą rachmistrza. Osoby takie mogą przeprowadzić spis poprzez rozmowę telefoniczną lub osobiście, przychodząc do domu obywatela.

Mimo że czas na spisanie się jest do końca września, rachmistrzowie już teraz zaczynają kontaktować się z osobami, które jeszcze tego nie zrobiły. W takim przypadku, kiedy do obywatela zadzwoni rachmistrz, osoba ma obowiązek udzielić odpowiedzi.

Jak się spisać?

Jak już zostało wspomniane, podstawę stanowi samospis, którego należy dokonać, korzystając z internetu, poprzez specjalnie do tego przygotowaną aplikację. Aplikację oraz wszystkie potrzebne informacje można znaleźć na stronie rządowej: https://spis.gov.pl/.

Oczywiście nie wszyscy obywatele mogą skorzystać z internetu w domu lub – tak jak w przypadku osób starszych – nie potrafią tego zrobić. Dlatego też przygotowano alternatywy do samospisu internetowego:

• spis w Urzędzie Gminy na specjalnym stanowisku komputerowym;
• spis w mobilnym punkcie spisowym, o którym informują lokalne media;
• spis przez infolinię pod nr tel. 22 279 99 99.

Jeśli obywatel nie dokona samospisu, to skontaktuje się z nim rachmistrz.

Co ważne, jeśli rachmistrz zadzwoni do respondenta, nie może on odmówić wzięcia udziału w spisie.

Na jakie pytania trzeba odpowiedzieć podczas spisu?

Pytania, na które należy udzielić odpowiedzi, nie są tajemnicą. Na wspomnianej już stronie poświęconej spisowi wymienione są wszystkie zagadnienia w podziale na obszary, którego dotyczą:

• dane osoby;
• ustalenie adresu zamieszkania osoby;
• osoby w mieszkaniu/pomieszczeniu niebędącym mieszkaniem/obiektem zbiorowego zakwaterowania;
• osoby przebywające za granicą;
• relacje rodzinne;
• kwestionariusz mieszkania;
• kwestionariusz osobowy;
• kwestionariusz osobowy emigranta krótkookresowego;
• kwestionariusz osobowy emigranta długookresowego.

Wypełnienie kwestionariusza samospisu w aplikacji internetowej powinno zająć około 15 minut.

Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań odbywa się tylko co 10 lat. Pytania są proste, a wypełnienie kwestionariusza zajmuje tylko 15 minut. Warto wypełnić ten obywatelski obowiązek, szczególnie że czas na to mija 30 września! Pamiętajmy, że od danych zbieranych w spisach powszechnych zależą dotacje unijne oraz liczba miejsc w Parlamencie Europejskim.