Pracownicze plany emerytalne a pracownicze plany kapitałowe - co wybrać?

Pracownicze plany emerytalne (dalej PPE) są formą grupowego, dobrowolnego oszczędzania na dodatkową emeryturę. Pracodawca nie ma obowiązku tworzenia pracowniczego programu emerytalnego w swoim zakładzie pracy, a pracownik nie ma obowiązku uczestnictwa w tym programie.

Celem utworzenia pracowniczych planów kapitałowych (PPK) jest również gromadzenie oszczędności przez uczestnika PPK z przeznaczeniem na wypłatę po osiągnięciu przez niego 60. roku życia, po zaprzestaniu aktywności zawodowej. Do prowadzenia pracowniczych planów kapitałowych (PPK) są jednak zobowiązani wszyscy pracodawcy, ale istnieje możliwość zwolnienia pracodawcy z obowiązku wdrażania PPK w firmie w przypadku, gdy ma zarejestrowane PPE. Aby móc korzystać ze zwolnienia, pracodawca musi spełnić określone warunki. Ma on mianowicie obowiązek naliczać i odprowadzać składkę podstawową do PPE w wysokości co najmniej 3,5% wynagrodzenia, a do PPE musi przystąpić minimalnie 25% osób zatrudnionych. Kto może przystąpić do programu? Ile trzeba odprowadzać środków na pracownicze plany emerytalne, a ile na pracownicze plany kapitałowe? Czy możliwe jest dziedziczenie środków? Odpowiedzi znajdziesz w tym artykule!

Pracownicze plany emerytalne oraz pracownicze plany kapitałowe - kto może uczestniczyć w programie?

Uczestnictwo pracownika zarówno w PPK, jak i w PPE jest dobrowolne. Automatycznie do PPK zostaje zapisana każda osoba zatrudniona, która nie ukończyła 55 lat, chyba że zadeklaruje przed upływem terminu na zawarcie umowy niedokonywanie wpłat do PPK. Może ono nastąpić na podstawie deklaracji złożonej przez osobę zatrudnioną w formie pisemnej podmiotowi zatrudniającemu albo gdy ta osoba przestanie być w stosunku do tego podmiotu osobą zatrudnioną (art. 23 ust. 2 Ustawy o pracowniczych planach kapitałowych, dalej u.p.p.k.).

Do PPK osoba może zostać zapisana również na swój wniosek, jeżeli w ciągu 12 miesięcy poprzedzających pierwszy dzień zatrudnienia osoba ta była zatrudniona w tym podmiocie łącznie przez co najmniej 3 miesiące. Musi ona mieć ukończone 55 lat i nieukończone 70 lat. Podmiot zatrudniający jest obowiązany do poinformowania o możliwości złożenia takiego wniosku.

Podmiot zatrudniający nie zawiera umowy o prowadzenie PPK w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej, która najpóźniej w pierwszym dniu zatrudnienia ukończyła 70. rok życia (art. 15 u.p.p.k.).

Natomiast uczestnictwo pracodawcy w PPK jest obowiązkowe, chyba że w firmie funkcjonują pracownicze plany emerytalne i spełnione są dodatkowe warunki – pracodawca nalicza i odprowadza składkę podstawową do PPE w wysokości co najmniej 3,5% wynagrodzenia, a do PPE przystąpiło co najmniej 25% osób zatrudnionych.

Wdrożenie PPK w firmach rozpoczęło się od 1 lipca 2019 r. i było podzielone na etapy. Wprowadzanie tego programu w zakładach pracy rozpoczęło się od największych podmiotów (zatrudniających ponad 250 pracowników), co pół roku obowiązek ten obejmował coraz mniejsze firmy (od 1 stycznia 2020 r. zakłady pracy od 50-250 osób, od 1 lipca 2020 r. firmy zatrudniające od 20-50 osób). Od 1 stycznia 2021 r. zobligowane do wdrożenia PPK zostały najmniejsze podmioty.

Pracodawca nie ma obowiązku tworzenia pracowniczego programu emerytalnego w swoim zakładzie pracy, a pracownik nie ma obowiązku uczestnictwa w tym programie. Pracownicze plany emerytalne są dostępne dla pracowników, którzy złożą wniosek o zarejestrowanie w programie.

Prawo do uczestnictwa w PPE przysługuje pracownikowi, który jest zatrudniony u danego pracodawcy nie krócej niż 3 miesiące, chyba że umowa zakładowa stanowi inaczej. Umowa zakładowa nie może przewidywać dłuższego niż 3 lata stażu pracy u danego pracodawcy uprawniającego do uczestnictwa w PPE (art. 5 ust. 1 Ustawy o pracowniczych programach emerytalnych, dalej u.p.p.e.).

Kto może przystąpić do programu?

Do PPK mogą przystąpić osoby zatrudnione, przez które należy rozumieć:

• pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy, za wyjątkiem pracowników przebywających na urlopach górniczych i urlopach dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla oraz młodocianych;
• osoby fizyczne, które wykonują pracę nakładczą i ukończyły 18. rok życia;
• członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub spółdzielni kółek rolniczych;
• osoby fizyczne, które ukończyły 18. rok życia i wykonują pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług;
• członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tych funkcji;
• osoby wskazane w powyższych punktach, które przebywają na urlopach wychowawczych lub pobierają zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego i podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z powyższych tytułów w Polsce, w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 2 ust. 1 pkt 18 u.p.p.k.).

Pracownicze plany emerytalne są dostępne dla pracowników, czyli osoby zatrudnionych w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania, spółdzielczej umowy o pracę, osoby zatrudnione na podstawie umowy zawartej w wyniku powołania lub wyboru do organu reprezentującego osobę prawną oraz członkowie rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych, a jeżeli umowa zakładowa tak stanowi, także:

• osoby, które wykonują pracę nakładczą;
• osoby fizyczne, które wykonują pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług;
• członkowie rad nadzorczych, którzy wynagradzani są z tytułu pełnienia tej funkcji (art. 2 ust. 1 pkt 3 u.p.p.e.).

Pracownicze plany emerytalne a pracownicze plany kapitałowe - jaka jest wysokość składki?

W PPK składka podstawowa dla pracodawcy wynosi 1,5% wynagrodzenia, a dla pracownika – 2% wynagrodzenia. Dla osoby, której miesięczne wynagrodzenie ze wszystkich źródeł nie jest większe niż 120% minimalnego wynagrodzenia, składka podstawowa może być obniżona, jednak minimalnie do 0,5% wynagrodzenia.

Natomiast wysokość składki dobrowolnej dla pracodawcy wynosi do 2,5% wynagrodzenia, a dla pracownika do 2% wynagrodzenia (art. 26–27 u.p.p.k.).

W PPE składka podstawowa jest w całości finansowana przez pracodawcę. Kwota wpłacanej składki podstawowej nie może przekroczyć 7% wynagrodzenia uczestnika.

Składka podstawowa nie jest wliczana do wynagrodzenia, które stanowi podstawę ustalenia obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne (art. 24 u.p.p.e.).

Jeżeli umowa zakładowa tak przewiduje, pracownik może zadeklarować składkę dodatkową. Jej wysokość nie może jednak przekroczyć w ciągu roku 4,5-krotności przeciętnego wynagrodzenia (art. 25 u.p.p.e.).

W jakiej wysokości są dopłaty z budżetu państwa?

Dopłaty z budżetu państwa możliwe są tylko przy PPK. Środki te są wpłacane na konto uczestnika PPK w formie wpłaty powitalnej i dopłaty rocznej.

Jednorazową wpłatę powitalną otrzyma każdy uczestnik PPK, jeżeli jest nim przez co najmniej 3 pełne miesiące oraz jeżeli za te miesiące dokonywane były finansowane przez niego wpłaty podstawowe. Wysokość tej wpłaty wynosi 250 zł. Następuje ona w kolejnym kwartale po przystąpieniu do PPK.

Dopłata roczna zostanie wypłacona, jeśli wszystkie wpłaty dokonywane w danym roku kalendarzowym na PPK będą równe kwocie wpłat podstawowych należnych od kwoty stanowiącej co najmniej 6-krotność minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku. Jej wysokość wynosi 240 zł. Dopłata roczna przysługuje za każdy rok gromadzenia środków – do 15 kwietnia następnego roku po tym, za który przysługuje dopłata (art. 32 u.p.p.k.).

Kiedy następuje wypłata z programu?

Wypłata z PPK następuje wyłącznie na wniosek uczestnika:

• po osiągnięciu 60. roku życia 25% środków wypłacanych jest jednorazowo, pozostałe 75% w co najmniej 120 ratach miesięcznych (mniejsza liczba rat jest możliwa, ale wiąże się z zapłatą zryczałtowanego podatku w wysokości 19%);
• po osiągnięciu 60. roku życia może wnioskować o wypłatę środków w formie świadczenia małżeńskiego, jeżeli współmałżonek także osiągnie wiek 60 lat, oboje będą posiadali PPK w tej samej instytucji finansowej i wspólnie oświadczą, że chcą skorzystać z tej formy wypłaty. Wypłata świadczenia małżeńskiego nastąpi w co najmniej 120 ratach miesięcznych, do wyczerpania środków zgromadzonych na rachunku małżeńskim;
• przed osiągnięciem 60. roku życia, do wysokości 100% zgromadzonych środków w celu sfinansowania wkładu własnego przy zakupie, budowie, przebudowie nieruchomości (z obowiązkiem zwrotu w wartości nominalnej);
• przed osiągnięciem 60. roku życia, do 25% zgromadzonych środków, w przypadku poważnego zachorowania uczestnika, jego małżonka lub dziecka (bez obowiązku zwrotu) – art. 97–101 u.p.p.k.

Wypłata z PPE następuje:

• na wniosek uczestnika po osiągnięciu 60. roku życia;
• na wniosek uczestnika po osiągnięciu 55. roku życia i okazaniu decyzji o przyznaniu prawa do emerytury;
• w przypadku ukończenia 70. roku życia, jeśli uczestnik wcześniej nie wystąpił z wnioskiem o wypłatę (chyba że uczestnik jest nadal pracownikiem pracodawcy, to wypłata następuje po ustaniu stosunku pracy);
• na wniosek osoby uprawnionej w przypadku śmierci uczestnika.

Wypłaty mogą być dokonywane jednorazowo lub ratalnie, w zależności od ustaleń umowy zakładowej oraz decyzji uczestnika i są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych (art. 42 u.p.p.e.).

Pracownicze plany emerytalne a pracownicze plany kapitałowe  - czy możliwe jest dziedziczenie środków?

Dziedziczenie zgromadzonych środków możliwe jest zarówno w PPK, jaki i w PPE.

Jeżeli w chwili śmierci uczestnik PPK pozostawał w związku małżeńskim, instytucja finansowa dokonuje wypłaty transferowej połowy środków zgromadzonych na jego rachunku PPK, w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej, na rachunek PPK, IKE lub PPE jego małżonka (art. 85 ust. 1 u.p.p.k.).

Pozostałe środki po powyższym podziale lub gdy uczestnik nie pozostawał w związku małżeńskim, przekazywane są do osób uprawnionych i w częściach wskazanych przez uczestnika PPK lub w częściach równych, jeśli uczestnik nie wskazał podziału, w formie wypłaty transferowej do PPK, IKE lub PPE osoby uprawnionej lub na jej wniosek w formie pieniężnej (art. 86 ust. 1–2 u.p.p.k.).

Natomiast jeżeli uczestnik nie pozostawał w związku małżeńskim ani nie wskazał osób uprawnionych, zgromadzone środki podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych.

O dziedziczeniu środków PPE uczestnik decyduje w deklaracji, w której powinien wskazać, kto jest uprawniony do odbioru środków w razie jego śmierci oraz jaki jest udział tych osób w dziedziczeniu. Jeżeli uczestnik wskazał kilka osób uprawnionych do otrzymania środków po jego śmierci, a nie oznaczył ich udziału w tych środkach, uważa się, że udziały tych osób są równe. W przypadku braku deklaracji uprawnieni do dziedziczenia są spadkobiercy na zasadach ogólnych (art. 48 u.p.p.e.).

Odprowadzanie składek zarówno do PPK, jak i do PPE jest dobrowolne. Zapis do PPK następuje automatycznie po upływie trzeciego miesiąca zatrudnienia pracownika, ale pracownik za każdym razem może złożyć deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK. Uczestnik PPK, który złożył deklarację rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK, może w każdym czasie złożyć pracodawcy wniosek o ich dokonywanie. Od 1 kwietnia 2023 r. co 4 lata wpłaty będą automatycznie wznawiane. Pracodawca co 4 lata do ostatniego dnia lutego danego roku będzie miał obowiązek poinformowania pracowników o zbliżającej się dacie ponownego rozpoczęcia dokonywania wpłat.

Wyjątkiem są osoby, które ukończyły 55. rok życia i nie ukończyły 70. roku życia, dla których dopisanie do PPK w każdym czasie następuje wyłącznie na ich wniosek. Inaczej jest w PPE, gdzie zapisu zawsze dokonuje się na wniosek uczestnika według zasad określonych w umowie zakładowej. Zarówno do PPK, jak i do PPE nie może przystąpić osoba, która ukończyła 70. rok życia. W obu programach kwota wpłacana przez pracodawcę jest dodatkowym przychodem pracownika, który jest zwolniony z oskładkowania, ale podlega opodatkowaniu. Zarówno w PPK, jaki i w PPE zgromadzone środki są dziedziczone.