Wykroczenia przeciwko pracownikom i ich prawom

Pracodawca, który nie przestrzega praw pracowników, naraża się na odpowiedzialność karną za wykroczenia przeciwko pracownikom. W zależności od rodzaju czynu i okoliczności jego popełnienia, zachowanie pracodawcy może zostać zakwalifikowane jako przestępstwo ścigane na podstawie przepisów Kodeksu pracy albo jako wykroczenie regulowane głównie przez przepisy KP.

Wykroczenia przeciwko pracownikom - niewypłacanie wynagrodzenia w terminie

Lista wykroczeń jest bardzo długa. Pracodawca może zostać ukarany za wykroczenia przeciwko pracownikom, jeżeli:

• zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę; 
• nie zawiadamia okręgowego inspektora pracy o zawarciu umowy o pracę wraz ze wskazaniem przyczyn zawarcia takiej umowy, w terminie 5 dni roboczych od dnia jej zawarcia;
• nie potwierdzi na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę przed dopuszczeniem go do pracy;
• wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia, naruszając w sposób rażący przepisy prawa pracy;
• stosuje wobec pracowników inne kary porządkowe niż te przewidziane w przepisach prawa pracy;
• narusza przepisy o czasie pracy;
• narusza przepisy o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem lub zatrudnianiem osób młodocianych;
• nie prowadzi dokumentacji pracowniczej;
• nie przechowuje dokumentacji pracowniczej przez wymagany przepisami okres albo pozostawia dokumentację w warunkach grożących uszkodzeniem lub zniszczeniem;
• nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia należnego pracownikowi;
• nie wypłaca w ustalonym terminie innych świadczeń należnych pracownikowi albo uprawnionemu członkowi jego rodziny;
• bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń wynagrodzenia lub świadczenia, które powinno zostać wypłacone;
• nie udziela pracownikowi przysługującego mu urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu;
• nie wydaje pracownikowi w terminie świadectwa pracy;
• nie wykonuje orzeczenia sądu pracy lub ugody zawartej przed sądem pracy lub komisją pojednawczą.

Przykład 1.

Joanna Nowak jest zatrudniona na stanowisku kasjerki w sklepie spożywczym. Zgodnie z postanowieniami umowy, swoją pracę wykonuje każdego dnia od 8.00 do 16.00 i podlega poleceniom pracodawcy. Pracodawca, chcąc uniknąć wysokich opłat, zawarł z nią umowę zlecenia. Zachowanie pracodawcy stanowi wykroczenie, powinien on bowiem zawrzeć z Joanną umowę o pracę.

Pracodawca jest odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w prowadzonym przez siebie przedsiębiorstwie. Z tego względu pracodawca ponosi odpowiedzialność również w przypadku naruszenia tych zasad, jeżeli m.in.:

• nie przestrzega przepisów lub zasad BHP;
• wyposaża stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają przewidzianych przepisami wymagań;
• dostarcza pracownikom środki ochrony indywidualnej, które nie spełniają przewidzianych przepisami wymagań;
• stosuje materiały i procesy technologiczne, które są szkodliwe dla pracowników, nie podejmując jednocześnie środków profilaktycznych;
• nie zawiadamia właściwego okręgowego inspektora pracy, prokuratora lub innego właściwego organu o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy, nie zgłasza choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę, nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej albo przedstawia niezgodne z prawdą informacje, dowody lub dokumenty dotyczące takich wypadków i chorób; 
• bez zezwolenia właściwego inspektora pracy dopuszcza do wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku życia.

Pracownik powinien złożyć skargę do PIP

Postępowaniami w sprawach o wykroczenia popełnione przez pracodawcę zajmują się inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy.

Jeżeli pracownik uważa, że jego prawa zostały naruszone, może złożyć skargę do właściwej miejscowo jednostki Państwowej Inspekcji Pracy – dane kontaktowe poszczególnych oddziałów znajdują się na stronie internetowej PIP.

• oznaczenie daty i miejsca jej sporządzenia;
• dane osoby zgłaszającej (imię i nazwisko oraz dane kontaktowe);
• dane pracodawcy (nazwa pracodawcy, adres siedziby);
• opis zdarzenia (tj. wskazanie, jakiego wykroczenia zdaniem pracownika dopuścił się pracodawca wraz z podaniem dokładnych okoliczności tego czynu);
• dowody na poparcie twierdzeń zgłaszającego.

Skarga anonimowa, która nie zawiera danych osoby zgłaszającej, nie zostanie przez PIP rozpoznana. Pracownik nie ma obowiązku załączania dowodów do skargi, ale ich podanie z pewnością ułatwi postępowanie w sprawie i przyspieszy jej zakończenie. W zależności od okoliczności sprawy dowodami mogą być na przykład dokumenty (umowa o pracę, załączniki do umowy, dokumenty otrzymane przez pracownika od pracodawcy, wydruki wiadomości e-mail czy SMS-ów przesyłanych do pracownika), fotografie, nagrania audio i video itd.

Przykład 2.

Joanna Nowak z poprzedniego przykładu, składając skargę do PIP, powinna załączyć do niej kopię swojej umowy zlecenia zawartej z pracodawcą, opis obowiązków wykonywanych w ramach umowy, a także dowody potwierdzające, że pracę wykonuje pod kierownictwem pracodawcy w sposób stały i ciągły (np. grafik pracy).

• skierować wniosek o ukaranie sprawcy wykroczenia (mowa o tym gdy: wykroczenia przeciwko pracownikom zostają popełnione w sposób umyślny, wykroczenia zagrażającą zdrowiu i życiu oraz w sytuacji, w której pracodawca odmówił przyjęcia mandatu);
• nałożyć mandat karny;
• zastosować środek oddziaływania wychowawczego (na przykład pouczenie, ostrzeżenie, zwrócenie uwagi).

Przy podejmowaniu decyzji inspektor pracy musi uwzględnić szereg czynników, na przykład dotyczących szkodliwości czynu pracodawcy, sposób działania, pobudki, rozmiar wyrządzonej szkody, sposób zachowania pracodawcy po popełnieniu wykroczenia itd.