Czy dopuszczalna jest zmiana nazwiska w trakcie sprawy o rozwód?

Statystyki wskazują, że nadal utrzymuje się wysoka tendencja do rozwodów. Nie ma recepty na udane małżeństwo, a rozwodzą się ludzie w różnym wieku, zarówno młodzi, jak i dużo starsi. Zdarza się, że emocje towarzyszące postępowaniu rozwodowym są na tyle silne, że małżonek chce zerwać wszystkie łączące go z drugą stroną więzy. Kobiety, które przyjęły nazwisko męża, decydują, że chcą się go pozbyć i powrócić do nazwiska poprzednio używanego. Czy dopuszczalna jest zmiana nazwiska w trakcie sprawy o rozwód, a jeśli tak, to w jaki sposób? Na to pytanie odpowie niniejszy tekst. 

Oświadczenie o noszonym nazwisku po ślubie

Formalności przy ślubie konkordatowym różnią się od tych, jakie należy spełnić przy ślubie cywilnym. Podstawową różnicą jest to, że w czasie wizyty w urzędzie stanu cywilnego narzeczeni, składając zapewnienie o braku okoliczności wyłączających możliwość zawarcia małżeństwa, składają jednocześnie oświadczenia co do nazwisk noszonych po ślubie, a brak takiego oświadczenia skutkuje pozostaniem przy nazwisku używanym dotychczas.

Jakie nazwisko mogą przyjąć małżonkowie po zawarciu małżeństwa?

Małżonkowie mogą oświadczyć, że:

• będą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich;
• każde z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko;
• każde z nich łączy noszone dotychczas nazwisko z nazwiskiem drugiego małżonka;
• jedno z małżonków pozostanie przy swoim nazwisku, a drugie przyjmie jego nazwisko jako drugi człon

Przykład 1. 

Czy pani Maria Kowalska i pan Jakub Nowak, którzy 5 sierpnia 2023 roku będą zawierali związek małżeński przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego w Poznaniu, mogą nosić takie samo nazwisko – Nowak? Tak, jeżeli pan Jakub Nowak oświadczy, że pozostaje przy swoim nazwisku rodowym – Nowak, a pani Maria Kowalska wskaże, że po ślubie będzie nosić nazwisko męża. W takim przypadku oboje małżonkowie będą nosić to samo nazwisko, tj. Nowak.

Przykład 2. 

Czy pani Maria Kowalska i pan Jakub Nowak, którzy 5 sierpnia 2023 roku będą zawierali związek małżeński przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego w Poznaniu, mogą pozostać przy swoich dotychczasowych nazwiskach? Tak, jeżeli pan Jakub Nowak oświadczy, że pozostaje przy swoim nazwisku rodowym – Nowak, a pani Maria Kowalska oświadczy, że po ślubie pozostaje przy swoim dotychczasowym nazwisku – Kowalska. W takim przypadku po ślubie małżonkowie będą nazywać się pani Maria Kowalska i pan Jakub Nowak.

Przykład 3. 

Czy pani Maria Kowalska i pan Jakub Nowak, którzy 5 sierpnia 2023 roku będą zawierali związek małżeński przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego w Poznaniu, mogą nosić dwuczłonowe nazwisko? Tak, jeżeli pan Jakub Nowak oświadczy, że chce nosić swoje nazwisko i nazwisko żony, a pani Maria Kowalska oświadczy, że po ślubie chce nosić swoje nazwisko i nazwisko męża. W takim przypadku po ślubie małżonkowie będą nazywać się pan Jakub Nowak-Kowalski i pani Maria Nowak-Kowalska.

Przykład 4. 

Czy pani Maria Kowalska i pan Jakub Nowak, którzy 5 sierpnia 2023 roku będą zawierali związek małżeński przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego w Poznaniu, mogą wymienić się nazwiskami w ten sposób, że pani Maria Kowalska będzie nazywać się pani Maria Nowak, a pan Jakub Nowak będzie nazywał się pan Jakub Kowalski? Taka sytuacja jest niedopuszczalna.

Nazwiska dwuczłonowe

W przypadku nazwisk łączonych nie mogą one składać się z więcej niż dwóch członów.

Jeżeli dotychczasowe nazwisko żony lub męża jest złożone, drugi małżonek decyduje o wyborze członu, który dołączy do swego nazwiska.

Jeśli małżonek nosi nazwisko dwuczłonowe, jego współmałżonek może przejąć jego nazwisko w całości albo dodać do swego nazwiska jeden z członów.

Powrót do poprzedniego nazwiska po rozwodzie

W przypadku orzeczenia rozwodu przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego gwarantują małżonkowi powrót do poprzedniego nazwiska, jeżeli w ciągu 3 miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, złoży oświadczenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem dotyczące tego, że chce powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.

Przykład 5. 

Czy pani Magdalena Nowak, z domu Zielona, może zmienić dotychczas noszone nazwisko poprzez złożenie oświadczenia przed kierownikiem USC, jeżeli 31 lipca 2023 roku Sąd Okręgowy w Lublinie orzekł rozwód jej małżeństwa z panem Janem Nowakiem, a wyrok jest nieprawomocny? Kobieta do czasu uprawomocnienia się wyroku rozwodowego może zmienić nazwisko tylko w trybie administracyjnym po spełnieniu wymaganych przesłanek. Jeśli wyrok rozwodowy uprawomocni się, wówczas wystarczy, że pani Magdalena Nowak złoży stosowne oświadczenie. 

Przykład 6. 

Czy pani Zofia Kowalska-Nowak, z domu Nowak, może zmienić dotychczas noszone nazwisko poprzez złożenie oświadczenia przed kierownikiem USC, jeżeli 21 sierpnia 2023 roku uprawomocnił się wyrok orzekający rozwód jej małżeństwa z panem Janem Kowalskim? Pani Zofia do 21 listopada 2023 roku może zmienić nazwisko, składając stosowne oświadczenie przed kierownikiem USC. Po tym terminie zmiana nazwiska będzie możliwa wyłącznie w trybie administracyjnym po spełnieniu przesłanek wynikających z ustawy o zmianie imienia i nazwiska. 

Przykład 7. 

Czy pani Jagoda Nowak-Gruszka, z domu Nowak, może zmienić dotychczas noszone nazwisko poprzez złożenie oświadczenia przed kierownikiem USC, jeżeli 24 kwietnia 2023 roku uprawomocnił się wyrok orzekający rozwód jej małżeństwa z panem Michałem Nowakiem, a pani Jagoda 1 września 2023 roku chciała złożyć oświadczenie przed kierownikiem USC o powrocie do swojego panieńskiego nazwiska? Z uwagi na przekroczenie terminu, jakie przepisy kro dają na złożenie oświadczenia o powrocie do poprzedniego nazwiska, kobieta może zmienić nazwisko wyłącznie w trybie administracyjnym po spełnieniu przesłanek wynikających z ustawy o zmianie imienia i nazwiska.

Złożenie oświadczenia o powrocie do poprzedniego nazwiska po rozwodzie

Oświadczenie o powrocie do poprzedniego nazwiska można złożyć w dowolnym urzędzie stanu cywilnego przed jego kierownikiem, a za granicą w polskim konsulacie, przed konsulem.

Złożenie oświadczenia o powrocie do poprzedniego nazwiska wymaga uiszczenia opłaty skarbowej w wysokości 11 zł, jeśli będzie ono składane przed kierownikiem USC. 

W przypadku składania oświadczenia o powrocie do poprzedniego nazwiska po rozwodzie przed konsulem należy liczyć się z koniecznością poniesienia opłaty w wysokości równowartości 50 euro. 

Oświadczenie o powrocie po rozwodzie do poprzedniego nazwiska kierownik USC albo konsul przyjmie od razu. Następnie przygotuje protokół, który należy podpisać. Tak sporządzony protokół zostanie przesłany do kierownika USC, który sporządził akt małżeństwa celem wpisania wzmianki dodatkowej. Po naniesieniu zmian odpis skrócony tego aktu będzie zawierał aktualne nazwisko.

Od momentu wpisu w akcie małżeństwa osoba, która złożyła oświadczenie o powrocie do poprzedniego nazwiska, może używać nazwiska noszonego przed ślubem.

Zmiana nazwiska w trakcie sprawy o rozwód

Osoby, które chcą zmienić dotychczasowe nazwisko przed uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego, mogą uczynić to tylko w trybie administracyjnym na podstawie Ustawy z dnia 17 października 2008 roku o zmianie imienia i nazwiska. 

Decydując się na zmianę nazwiska w trybie administracyjnym, należy w tym celu złożyć wniosek do wybranego przez wnioskodawcę urzędu stanu cywilnego.

Przesłanką uzasadniającą zmianę nazwiska zgodnie z ustawą o zmianie imienia i nazwiska są ważne powody.

Zmiana nazwiska najczęściej będzie uzasadniona w następujących przypadkach:

• nazwisko jest ośmieszające albo nielicujące z godnością człowieka;
• zmiana następuje na nazwisko rzeczywiście używane;
• nazwisko zostało bezprawnie zmienione;
• zmiana dotyczy zmiany nazwiska, które noszone jest zgodnie z przepisami państwa, którego obywatelstwo również się ma.

Wniosek o zmianę nazwiska przed rozwodem powinien zawierać następujące elementy:

• miejscowość i data;
• oznaczenie wnioskodawcy;
• oznaczenie kierownika urzędu stanu cywilnego, do którego jest składany;
• określenie zakresu żądanej zmiany;
• wskazanie kierownika urzędu stanu cywilnego, który sporządził akt urodzenia lub akt małżeństwa, jeżeli zmiana imienia lub nazwiska będzie dotyczyła tego aktu;
• wskazanie miejsca urodzenia małoletnich dzieci, jeżeli zmiana imienia lub nazwiska będzie dotyczyła tych aktów;
• uzasadnienie;
• podpis.

Kierownik urzędu stanu cywilnego wydaje decyzję o zmianie imienia lub nazwiska bądź o odmowie wyrażenia zgody na zmianę imienia lub nazwiska.

Decyzja może być odebrana osobiście w terminie uzgodnionym przy składaniu wniosku albo zostanie przesłana pocztą – listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.

Termin rozpoznania wniosku o zmianę nazwiska wynosi miesiąc.

Ubiegając się o zmianę nazwiska w trybie administracyjnym, należy liczyć się z opłatą w wysokości 37 zł za wydanie decyzji o zmianie imienia lub nazwiska.

Podsumowanie

Podsumowując, istnieje możliwość zmiany nazwiska przed uprawomocnieniem się orzeczenia o rozwodzie na podstawie przepisów ustawy o zmianie imienia i nazwiska. Konieczne jest wobec tego wykazanie ważnych powodów uzasadniających tę zmianę. Sprawa powinna być załatwiona w ciągu miesiąca, choć bywa, że jest to zdecydowanie szybsze.