Zmiana nazwiska lub imienia - kiedy i jak to zrobić?

Zmiana nazwiska z reguły ma związek z małżeństwem lub rozwodem. Można jednak zmienić nazwisko i imię również w innych przypadkach, gdy jest spowodowana ważnymi powodami. Jak to zrobić? Czy możliwa jest zmiana nazwiska na nazwisko partnera? Co to są ważne powody uzasadniające zmianę imienia lub nazwiska? 

Zmiana nazwiska a małżeństwo

Najczęściej nazwisko jest zmieniane w związku z zawarciem małżeństwa.
Każdy z małżonków sam decyduje, jakie będzie nosić nazwisko po zawarciu małżeństwa. Jakie są tu możliwości? Małżonkowie mogą:

• nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich; albo
• każdy z małżonków może zachować swoje dotychczasowe nazwisko, albo
• każdy z małżonków może połączyć ze swoim nazwiskiem nazwisko drugiego małżonka - jednak nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów.

O nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie może być złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Jeśli oświadczenie nie zostanie złożone, to każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.

Zmiana nazwiska a rozwód

Zmiana nazwiska jest też możliwa po rozwodzie. Małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. W tym celu należy:

• złożyć oświadczenie o powrocie do poprzedniego nazwiska przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem;
• zrobić to w terminie trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu.

Wynika to z art. 59 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Ustawa o zmianie imienia i nazwiska

Nazwisko może być zmienione nie tylko w związku z małżeństwem lub rozwodem. Reguluje to ustawa o zmianie imienia i nazwiska. Określa ona kto, kiedy i w jaki sposób może w trybie administracyjnym zmienić imię lub nazwisko.

Zmiana imienia oznacza:

• zastąpienie wybranego imienia innym imieniem,
• zastąpienie dwóch imion jednym imieniem lub odwrotnie, dodanie drugiego imienia,
• zmianę pisowni imienia lub imion
• zmianę kolejności imion.

Zmiana nazwiska oznacza:

• zmianę na inne nazwisko,
• zmianę pisowni nazwiska,
• zmianę nazwiska ze względu na formę właściwą dla rodzaju żeńskiego lub męskiego.

Zmiana tylko z ważnych powodów

Nie można w Polsce zmienić sobie imienia lub nazwiska tylko dlatego, że poprzednie przestało się podobać. Zmiana nazwiska lub imienia jest możliwa wtedy, gdy jest spowodowana ważnymi powodami. W ustawie o zmianie imienia i nazwiska podano przykładowy wykaz ważnych powodów. Chodzi tu o zmiany:

• imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;
• na imię lub nazwisko używane;
• na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;
• na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada

Zmiana nazwiska na nazwisko historyczne

Osoba, która chce zmienić nazwisko, powinna wskazać nowe nazwisko. Tu może pojawić się pokusa przyjęcia nazwiska powszechnie znanego, np. historycznego. Zmiana na takie nazwisko w większości przypadków będzie jednak niemożliwa.

Co jeśli ktoś chciałby zmienić swoje nazwisko na nazwisko historyczne, wsławione w dziedzinie kultury, nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej? Musi udowodnić, że:

• zmiana nazwiska jest spowodowana ważnymi powodami, oraz
• posiada członków rodziny o tym nazwisku; członkiem rodziny jest małżonek lub wstępny (czyli np. ojciec, matka, dziadek, babka, pradziadek, prababka itd.) osoby ubiegającej się o zmianę imienia lub nazwiska.

Zmiana na nazwisko partnera - czy możliwa?

Czy można zmienić nazwisko uzasadniając to tym, że pozostaje się w związku nieformalnym? Fakt pozostawania w związku nieformalnym nie jest wystarczającym powodem do zmiany nazwiska na nazwisko partnera. Tak uznał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 10 października 2017 r., sygn. akt II OSK 293/16.

NSA stwierdził, że “zakwalifikowanie do ważnych powodów zmiany nazwiska związku partnerskiego nieznanego polskim porządku prawnym narusza ten porządek prawny. Dotyczy to zarówno związku partnerskiego, osób tych samych płci jak i związku osób różnych płci. [...] Subiektywna potrzeba zmiany nazwiska rodowego na nazwisko wynikające ze związku faktycznego, choć uzasadnione więzami emocjonalnymi i wspólnym życiem nie jest wypełnienie przesłanki "wyłącznie z ważnych względów".

Kiedy cudzoziemiec może w Polsce zmienić imię lub nazwisko?

Również cudzoziemcy mogą zmienić w Polsce imię i nazwisko - ale tylko niektórzy.

Możliwość zmiany imienia i nazwiska na takich samych zasadach, jak w przypadku obywateli polskich, dotyczy cudzoziemców niemających obywatelstwa żadnego państwa. Warunkiem jest, żeby mieli w Polsce miejsce zamieszkania.

Dopuszczalna jest też zmiana imienia i nazwiska cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy. Zmiany mogą dokonać wyłącznie ze szczególnie ważnych powodów związanych z zagrożeniem prawa do życia, zdrowia, wolności lub bezpieczeństwa osobistego. W praktyce dotyczy to więc osób, które uciekły ze swojego kraju w związku z grożącym im niebezpieczeństwem i muszą zmienić swoją tożsamość.

Zmiana nazwiska rodzica - co z nazwiskiem dziecka?

Czy zmiana nazwiska przez rodzica rozciąga się na nazwisko dzieci? Obowiązują tu następujące zasady.

Jeśli nazwisko zmienią oboje rodzice:

• zmiana nazwiska rozciąga się na małoletnie dzieci z tego małżeństwa;
• zmiana nazwiska rozciąga się na dzieci, które urodzą się z tego małżeństwa.

Jeśli nazwisko (lub nazwisko rodowe) zmieni jedno z rodziców:

• potrzebna zgoda drugiego rodzica na rozciągnięcie zmiany na nazwisko małoletnich dzieci i dzieci, które które pochodzą od tych samych rodziców;
• zgoda drugiego rodzica nie jest potrzebna, gdy nie ma on pełnej zdolności do czynności prawnych lub jest pozbawiony władzy rodzicielskiej albo nie żyje;
• jeżeli w chwili zmiany nazwiska dziecko ukończyło 13 lat, do zmiany nazwiska dziecka jest potrzebne także wyrażenie zgody przez dziecko.

Co jeśli rodzice nie mogą się porozumieć? Wtedy każde z rodziców może się zwrócić się do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na zmianę nazwiska dziecka. Sprawę rozstrzygnie sąd.

Zmiana nazwiska za zgodą dziecka

Była wcześniej mowa o tym, że zmiana nazwiska rodzica może się rozciągnąć na nazwisko dziecka. Jednak dziecko, które ukończyło 13 lat, musi się zgodzić na zmianę swojego nazwiska.

Zgodę na zmianę nazwiska dziecko wyraża:

• osobiście przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo jego zastępcą; lub
• w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym.

Dzieci zamieszkałe poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej mogą wyrazić zgodę za pośrednictwem konsula Rzeczypospolitej Polskiej.

Podobnie wygląda sytuacja, gdy na zmianę nazwiska dziecka musi się zgodzić rodzic. Trzeba wtedy albo udać się do notariusza i w jego obecności podpisać zgodę, albo do kierownika urzędu stanu cywilnego i wyrazić zgodę osobiście. Osoby mieszkające poza Polską powinny sprawę załatwić u konsula.

Zmiana imienia i nazwiska - gdzie złożyć wniosek?

Wniosek o zmianę imienia lub nazwiska składa się do wybranego kierownika urzędu stanu cywilnego. Jeśli ktoś mieszka za granicą, to wniosek może złożyć za pośrednictwem konsula. Wskazuje się wtedy we wniosku kierownika urzędu stanu cywilnego, któremu wniosek ma zostać przekazany.

Kto powinien złożyć wniosek? Zmiana imienia lub nazwiska następuje na wniosek osoby ubiegającej się o zmianę. Zmiana imienia lub nazwiska małoletniego dziecka następuje na wniosek przedstawiciela ustawowego dziecka.

Decyzję o zmianie imienia lub nazwiska wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego, do którego został złożony wniosek, albo jego zastępca. Decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu. Decyzja w sprawie zmiany imienia lub nazwiska.