Zawarcie małżeństwa – formalności przed i po ślubie

Aktualnie funkcjonują dwa typy ślubów wywołujące skutki w sferze prawnej. Pierwszym z nich jest ślub cywilny, zaś drugim ślub konkordatowy. Do lipca 1998 roku, aby ślub kościelny wywoływał skutki prawne, koniecznym było zawarcie małżeństwa w urzędzie stanu cywilnego (USC). W praktyce sprowadzało się to do sytuacji, że małżonkowie wcześniej lub tego samego dnia zawierali związek małżeński przed urzędnikiem z USC, a następnie składali przysięgę w kościele. Od lipca 1998 roku istnieje możliwość zawarcia związku małżeńskiego w formie ślubu konkordatowego, czyli takiego, który zawierany jest w jakimś Kościele lub związku wyznaniowym, ale wywołuje skutki w sferze prawnej, czego sam ślub kościelny nie daje.

W jakich wyznaniach można wziąć ślub konkordatowy?

Prawo udzielania ślubu konkordatowego w Polsce przysługuje następującym Kościołom i związkom wyznaniowym: Kościołowi Katolickiemu, Polskiemu Autokefalicznemu Kościołowi Prawosławnemu, Gminom Wyznaniowym Żydowskim w Rzeczpospolitej Polskiej, Kościołowi Chrześcijan Baptystów w Rzeczpospolitej Polskiej, Kościołowi Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczpospolitej Polskiej, Kościołowi Ewangelicko-Augsburskiemu w Rzeczpospolitej Polskiej, Kościołowi Polskokatolickiemu w Rzeczpospolitej Polskiej, Kościołowi Ewangelicko-Reformowanemu w Rzeczpospolitej Polskiej, Kościołowi Zielonoświątkowemu w Rzeczpospolitej Polskiej, Kościołowi Ewangelicko-Metodystycznemu w Rzeczpospolitej Polskiej oraz Kościołowi Starokatolickiemu Mariawitów w Rzeczpospolitej Polskiej.

Wymogi co do ślubu konkordatowego i cywilnego są takie same. Związek małżeński mogą zatem zawrzeć osoby pełnoletnie, stanu wolnego, które nie są ze sobą spokrewnione lub spowinowacone w linii prostej, nie są rodzeństwem oraz nie pozostają ze sobą w stosunku przysposobienia. Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprowadzają jednak pewne wyjątki. Jednym z nich jest możliwość zawarcia związku małżeńskiego za zgodą sądu opiekuńczego przez kobietę, która ukończyła 16 lat, jeżeli zachodzą ku temu ważne powody, np. kobieta ta jest w ciąży, a zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Innym wyjątkiem jest ewentualność zawarcia związku małżeńskiego za zgodą sądu przez osoby ze sobą spowinowacone.

Przeszkody małżeńskie uniemożliwiające zawarcie małżeństwa

Osoby chore psychicznie lub ze stwierdzonym niedorozwojem umysłowym nie mogą zawrzeć związku małżeńskiego, chyba że ich stan nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potencjalnego potomstwa, a osoby takie nie są ubezwłasnowolnione całkowicie. Sąd opiekuńczy i w tym wypadku może zezwolić im na zawarcie związku małżeńskiego.

Formalności związane ze ślubem cywilnym

Decydując się na ślub cywilny, wszelkie formalności z tym związane należy załatwić w urzędzie stanu cywilnego, w którym związek ma być docelowo zawarty. W przypadku ślubów poza budynkiem urzędu trzeba udać się do USC właściwego terytorialnie dla miejsca ceremonii.

Zawarcie małżeństwa w wybranej przez siebie lokalizacji poza urzędem stanu cywilnego wymaga uiszczenia opłaty w wysokości 1000 zł.

Ważne, aby pamiętać o tym, że co do zasady małżeństwo nie może zostać zawarte wcześniej niż po upływie miesiąca od złożenia zapewnienia o braku okoliczności wyłączających możliwość jego zawarcia. Choć i w tym wypadku istnieje wyjątek, bowiem kierownik urzędu stanu cywilnego z uwagi na ważne względy może zezwolić na zawarcie małżeństwa wcześniej niż przed upływem miesiąca od złożenia zapewnienia o braku przeszkód.

Na wizytę w urzędzie stanu cywilnego należy ze sobą zabrać:

– dowód osobisty lub paszport celem potwierdzenia tożsamości przez pracownika urzędu;
– dowód opłaty skarbowej (84 zł za sporządzenie aktu małżeństwa);
– odpisy aktów urodzenia, a jeśli któryś z narzeczonych był wcześniej w związku małżeńskim, odpis aktu małżeństwa.

Ponadto należy wziąć zezwolenie sądu na zawarcie małżeństwa lub zezwolenie sądu na zawarcie małżeństwa wydane przez pełnomocnika wraz z pełnomocnictwem, które są wymagane do zawarcia małżeństwa w szczególnych wypadkach.

Jeśli obywatel Polski nie posiada polskiego aktu stanu cywilnego – czy to urodzenia, czy małżeństwa – musi przynieść ich zagraniczne odpowiedniki. W przypadku aktu małżeństwa wymagany jest również dokument potwierdzający, że małżeństwo ustało.

Coraz częściej obywatele polscy decydują się na zawarcie związku małżeńskiego z cudzoziemcem. W takiej sytuacji konieczne jest przedłożenie kierownikowi urzędu stanu cywilnego dokumentu potwierdzającego możliwość zawarcia małżeństwa w świetle przepisów kraju pochodzenia od osoby będącej cudzoziemcem. Uzyskanie takiego dokumentu jest często niezwykle trudne, dlatego w takim przypadku należy wystąpić do sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania, który zwalnia z obowiązku przedłożenia zaświadczenia o możliwości zawarcia małżeństwa w świetle przepisów postępowania. Następuje to już jednak po sądowym ustaleniu, czy cudzoziemiec może wziąć ślub. Po wydaniu takiego orzeczenia należy je przedłożyć do kierownika urzędu stanu cywilnego.

Może zdarzyć się sytuacja, że na podstawie złożonych dokumentów kierownik USC nie ustali danych niezbędnych do sporządzenia aktu małżeństwa. W takim wypadku zwróci się do cudzoziemca o przedłożenie odpisu aktu urodzenia, a jeśli osoba ta była wcześniej w związku małżeńskim, wówczas o przedłożenie odpisu aktu małżeństwa z informacją o ustaniu, unieważnieniu albo nieistnieniu małżeństwa bądź też odpisu tego aktu wraz z dokumentem potwierdzającym te okoliczności.

W przypadku kiedy to kierownik urzędu stanu cywilnego odmówi udzielenia ślubu, wówczas narzeczeni otrzymają jego pisemną odmowę. W terminie 14 dni od dnia jej otrzymania narzeczeni mogą wystąpić do sądu o rozstrzygnięcie, czy odmowa taka jest prawidłowa.

Jeżeli wszystkie powyższe formalności zostaną dopełnione, należy spokojnie czekać na dzień ceremonii.

Formalności po zawarciu małżeństwa

Po zawarciu małżeństwa należy dopełnić jeszcze kilku formalności. Pierwszą, jaka następuje po złożeniu zgodnych oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński, jest złożenie oświadczenia odnośnie noszonego po ślubie nazwiska przez małżonków, ale także przez dzieci zrodzone ze związku małżeńskiego. Brak oświadczenia małżonka w tej kwestii oznacza pozostanie przy dotychczasowym nazwisku. Jeśli małżonkowie nosić będą różne nazwiska, wówczas muszą wskazać, jakie będą miały ich dzieci. W przypadku braku porozumienia dzieci będą nosić nazwisko dwuczłonowe składające się z nazwiska matki i nazwiska ojca.

Formalności przy ślubie konkordatowym pod pewnymi względami różnią się od tych, jakie należy spełnić przy ślubie cywilnym. Podstawową różnicą jest fakt, że w czasie wizyty w USC narzeczeni, zapewniając o braku okoliczności wyłączających możliwość zawarcia małżeństwa, składają jednocześnie oświadczenia w sprawie nazwisk noszonych po ślubie, zaś brak takiej deklaracji, jak wspomniano, skutkuje pozostaniem przy nazwisku używanym dotychczas. Zaświadczenie o braku okoliczności wyłączających możliwość zawarcia małżeństwa wydane przez kierownika urzędu stanu cywilnego należy przedłożyć duchownemu, który będzie udzielał ślubu. Małżonkowie muszą również spełnić wymogi związane z zasadami prawa wyznaniowego. Informacje na temat dokładnych wymogów powinien przekazać narzeczonym duchowny.

Po zawarciu związku małżeńskiego zostaje sporządzony akt małżeństwa, którego odpis przekazuje się małżonkom. Jest to dokument niezwykle potrzebny, zwłaszcza gdy któryś z małżonków zmienił dotychczasowe nazwisko.

Pamiętać należy, że po zawarciu związku małżeńskiego i zmianie nazwiska konieczna jest wymiana dokumentów potwierdzających tożsamość – przede wszystkim dowodu osobistego, a w dalszej kolejności paszportu.

W celu wymiany dowodu składa się wniosek, do którego załącza się kolorową fotografię zgodnie z obowiązującymi standardami przy wydawaniu dowodów osobistych. Trzeba mieć również ze sobą aktualny dowód osobisty oraz odpis aktu małżeństwa. Od 2 sierpnia 2021 roku złożenie wniosku możliwe będzie jedynie w urzędzie, a nie – jak dotychczas – także elektronicznie, gdy istniała opcja złożenia wniosku przez internet. Sytuacja ta jest związana z poszerzeniem zakresu danych, jakie zawierać będą nowe dowody osobiste, o odciski palców i osobisty podpis. Wskazać należy, że dotychczasowy dowód osobisty traci ważność po upływie 4 miesięcy od zmiany danych, tj. zmiany nazwiska.

Jeśli małżonek, który po ślubie zmienił nazwisko, posiada ważny paszport, musi pamiętać o konieczności wymiany tego dokumentu w terminie 30 dni od dnia sporządzenia aktu małżeństwa, jeśli małżonkowie mieszkają w Polsce. W przypadku gdy na co dzień mieszkają poza granicami Polski, termin ten zostaje wydłużony do 90 dni. Koszt wymiany paszportu wynosi 140 zł. Niezbędne dokumenty, jakie należy przygotować, to: dotychczasowy ważny paszport, kolorowa fotografia zgodna z obowiązującymi standardami, dowód uiszczenia opłaty za wydanie paszportu, wniosek o wydanie paszportu, jeśli nazwisko uległo zmianie.

Kolejna formalność po zmianie nazwiska to wymiana prawa jazdy, która powinna nastąpić jak najszybciej. Wiąże się to z poniesieniem kosztu w wysokości 100,50 zł. Aby to zrobić, należy przygotować następujące dokumenty: wniosek o wydanie prawa jazdy, fotografię zgodną z obowiązującymi standardami, dowód uiszczenia opłaty, dowód osobisty lub paszport, aktualne prawo jazdy, orzeczenie lekarskie, jeśli jest wymagane.

Właściciele pojazdów, którzy zmienili nazwisko po ślubie, w terminie 30 dni od daty zmiany danych muszą także wymienić dowód rejestracyjny pojazdu stanowiącego ich własność. Wymiana dowodu rejestracyjnego w takiej sytuacji to koszt 54,50 zł. W tym celu składa się wniosek we właściwym wydziale komunikacji. Ze sobą trzeba zabrać dotychczasowy dowód rejestracyjny, kartę pojazdu, jeśli była wydana, oraz dowód osobisty. Należy mieć również odpis aktu małżeństwa jako dokument potwierdzający zmianę danych.

O zmianie nazwiska małżonkowie muszą również powiadomić pracodawcę, zaś osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą winny dokonać modyfikacji wpisu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Zmiana nazwiska skutkuje także koniecznością powiadomienia banku o zmianie danych posiadacza rachunku, wymianą kart wydanych do rachunku czy też złożeniem wzoru nowego podpisu.

Małżonek będący wspólnikiem spółek prawa handlowego powinien również podjąć czynności mające na celu aktualizację swoich danych, w tym złożyć odpowiednie wnioski o wpis zmiany danych w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Osoby bezrobotne o fakcie zmiany nazwiska po ślubie muszą powiadomić powiatowy urząd pracy, w którym są zarejestrowane.

Właściciele nieruchomości powinny dopilnować formalności związanych z aktualizacją swoich danych w księgach wieczystych.

W dalszej kolejności nie można zapomnieć o aktualizacji danych u dostawców mediów czy też aktualizacji danych kart lojalnościowych.

Studenci, którzy zawarli związek małżeński i zmienili nazwisko, są zobowiązani powiadomić o tym fakcie również uczelnię.

Osoby wykonujące wolne zawody również powinny poinformować o zmianie nazwiska odpowiednie organy samorządu zawodowego.

Przy okazji zmiany danych trzeba także zaktualizować wizytówki czy pieczątki stosowane w pracy zawodowej. Należy również poinformować o tym fakcie placówki medyczne, w których małżonek zmieniający dotychczasowe nazwisko korzysta ze świadczeń opieki zdrowotnej.

Nie sposób przewidzieć wszystkich wypadków, w których zmiana danych jest obligatoryjna. Dlatego w tym celu warto przejrzeć dokumenty i zweryfikować, gdzie jeszcze będzie to konieczne.