Zawieszenie i zmniejszenie renty socjalnej – zmiana zasad

Na skróty

Z początkiem 2022 roku weszły w życie zmiany, które należy ocenić jako pozytywne dla osób pobierających rentę socjalną, które jednocześnie podejmują aktywność zarobkową. Wynika to z faktu ujednolicenia zasad w zakresie obniżenia świadczenia w odniesieniu do wspomnianej grupy ubezpieczonych. Kiedy występuje zawieszenie i zmniejszenie renty socjalnej – piszemy na ten temat poniżej w artykule.

Renta socjalna – podstawa prawna oraz uprawnieni

Zasady oraz tryb przyznawania i wypłaty renty socjalnej określono w przepisach Ustawy z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej, zwanej dalej „u.r.s.”.

Prawo do renty socjalnej przysługuje osobom posiadającym obywatelstwo polskie zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (RP) oraz mającym miejsce zamieszkania w RP obywatelom państw członkowskich UE. Wspomniane prawo przysługuje ponadto innym cudzoziemcom wymienionym w art. 2 pkt 2-4 u.r.s. (dotyczy to m.in. osób zamieszkujących na terytorium RP na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE, zezwolenia na pobyt czasowy oraz cudzoziemców posiadających kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”).

Zgodnie z art. 4 ust. 1 u.r.s. renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

przed ukończeniem 18 roku życia;
w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia;
w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Osobie spełniającej warunki określone w art. 4 ust. 1 u.r.s. przysługuje:

renta socjalna stała – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała,
renta socjalna okresowa – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa.

Renta socjalna okresowa przysługuje przez okres wskazany w decyzji jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).

Art. 5 ust. 1 u.r.s.

Ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik ZUS, na zasadach i w trybie określonych w Ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej dalej „ustawą emerytalną”.

Zmiany w zakresie zawieszania i zmniejszania renty socjalnej – podstawa prawna oraz termin wejścia w życie

Zawieszenie i zmniejszenie renty socjalnej zostało uregulowane w art. 10 u.r.s. Właśnie ten przepis uległ modyfikacjom, wskutek których wprowadzono korzystne zmiany dla dorabiających rencistów.

Aktem prawnym nowelizującym przepisy u.r.s. jest Ustawa z dnia 24 czerwca 2021 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, dalej jako „nowelizacja”. Zmiany dotyczące u.r.s. zostały zawarte w art. 6 wskazanej ustawy.

Zmiany w zakresie zawieszania i zmniejszania renty socjalnej weszły w życie 1 stycznia 2022 roku.

Zawieszenie lub zmniejszenie renty socjalnej – na czym polegają zmiany?

Zawieszenie i zmniejszenie renty socjalnej po wprowadzonych zmianach, polega na odejściu od odrębnych zasad odnoszących się do tego postępowania określonych w u.r.s. na rzecz procedur przewidzianych w ustawie emerytalnej, które dla świadczeniobiorców są korzystniejsze. Ponadto, zamiarem ustawodawcy było ujednolicenie regulacji prawnych w tym zakresie.

Art. 10 ust. 1 u.r.s.

Prawo do renty socjalnej ulega zawieszeniu lub świadczenie to ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, na zasadach określonych w art. 104 ustawy emerytalnej.

Uchylono jednocześnie kilka innych zapisów art. 10 u.r.s. (ust. 2-6) związanych z dotychczasowym trybem zawieszania lub zmniejszania omawianego świadczenia.

Oznacza to, że prawo do renty socjalnej ulega zawieszeniu lub zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (zatrudnienie, służba lub inna praca zarobkowa albo prowadzenie pozarolniczej działalności), przy czym dotyczy to także rencistów osiągających przychód za granicą. Do przychodów zalicza się także te osiągane z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6 ustawy emerytalnej (czynna służba wojskowa lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby oraz działalność kombatancka i równorzędna z nią, a także okresy zaliczane do tej działalności oraz okresy podlegania represjom wojennym i czasu powojennego, określone w przepisach o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego).

Za przychód w rozumieniu art. 104 ust. 1 ustawy emerytalnej uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego oraz dodatku wyrównawczego.

Na wysokość renty socjalnej nie będą miały wpływu przychody uzyskane z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, podlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Prawo do renty socjalnej, do której uprawniona jest 1 osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). W przypadku osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS, nie wyższej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia.

W związku z tym – począwszy od stycznia 2022 roku – jeśli osoba pobierająca rentę socjalną będzie osiągać przychód w wysokości przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy (do końca lutego jest to 3960,20 zł), lecz nie przekroczy 130% tej kwoty (do końca I kwartału 2022 roku jest to 7354,50 zł), renta socjalna ulegnie zmniejszeniu. Świadczenie zostanie zawieszone po przekroczeniu progu zarobkowego 130% przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez Prezesa GUS. Dotychczasowe zasady przewidywały, że zawieszenie renty socjalnej następowało już po osiągnięciu przychodu w wysokości 70% kwoty przeciętnego wynagrodzenia kwartalnego.

W 2022 roku osoba pobierająca rentę socjalną, która prowadzi działalność zarobkową, będzie się rozliczała po upływie roku kalendarzowego (w układzie miesięcznym lub całorocznym). Do tej pory renta zawieszana była na bieżąco – każdego miesiąca.

Art. 10 ust. 7 u.r.s.

Osoba pobierająca rentę socjalną lub jej przedstawiciel ustawowy są obowiązani niezwłocznie powiadomić organ wypłacający rentę socjalną o okolicznościach powodujących zawieszenie prawa do tego świadczenia albo zmniejszenie jego wysokości.

Zawieszenie i zmniejszenie renty socjalnej – podsumowanie

Zmiany wprowadzone w przepisach 1 stycznia 2022 roku zawierają korzystniejsze niż dotychczasowe rozwiązania dla osób pobierających rentę socjalną, które uzyskują dodatkowe przychody. Postępowanie dotyczące zawieszania i zmniejszania świadczenia będzie miało analogiczny charakter jak w przypadku innych uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych wypłacanych z ZUS. Oznacza to, że renta socjalna będzie zmniejszana po przekroczeniu 70-procentowego progu zarobkowego, nie ulegnie natomiast zawieszeniu (poprzednio obowiązujące przepisy przewidywały właśnie taki skutek). Korekty prawne dotyczą ponadto sposobu rozliczania się rencisty oraz katalogu przychodów uwzględnianych przy ustalaniu limitów zarobkowych.