Świadczenie uzupełniające dla osób, które są niezdolne do samodzielnej egzystencji

Świadczenie uzupełniające ma stanowić dodatkowe wsparcie finansowe osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, które ze względu na zakres swoich ograniczeń funkcjonalnych będących następstwem istotnego naruszenia sprawności organizmu ponoszą zwiększone koszty funkcjonowania w życiu codziennym i społecznym.

Osoby uprawnione do świadczenia uzupełniającego 

Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

• obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub
• posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub
• cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

i ukończyły 18 lat, a ich niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona:

• orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo
• orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo
• orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo
• orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Prawo do świadczenia uzupełniającego a pobieranie innych świadczeń ze środków publicznych 

Świadczenie uzupełniające przysługuje osobom uprawnionym, które nie posiadają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo suma tych świadczeń o charakterze innym niż jednorazowe wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej dziecku, które stało się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16. roku życia lub w czasie nauki w szkole przed ukończeniem 25 roku życia, zasiłku pielęgnacyjnego oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza 1700 zł miesięcznie.

Wniosek o świadczenie uzupełniające 

Ustalenie prawa do świadczenia uzupełniającego następuje na wniosek osoby uprawnionej składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Wniosek zawiera:

1. dane osoby uprawnionej:

• imię i nazwisko,

• datę urodzenia,

• numer PESEL albo, jeżeli nie nadano tego numeru, serię i numer dowodu osobistego lub numer paszportu,

• adres miejsca zamieszkania,

• adres miejsca pobytu lub ostatniego miejsca zamieszkania – w przypadku osoby nieposiadającej adresu miejsca zamieszkania,

• adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres zamieszkania;

2. inne informacje niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia uzupełniającego;

3. wskazanie sposobu wypłaty świadczenia wraz z podaniem danych niezbędnych do jego wypłaty;

4. podpis wnioskodawcy lub jego przedstawiciela ustawowego albo pełnomocnika.

Do wniosku należy załączyć:

• orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji, z wyjątkiem przypadku, gdy ten dokument jest już w posiadaniu ZUS-u;
• informacje dotyczące pobierania świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych – z podaniem nazwy świadczenia, organu je przyznającego oraz jego wysokości.

Wysokość świadczenia uzupełniającego 

Świadczenie uzupełniające przysługuje osobie uprawnionej w wysokości nie wyższej niż 500 zł miesięcznie, przy czym łączna kwota świadczenia uzupełniającego i innych świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych nie może przekroczyć 1700 zł miesięcznie.

Świadczenie uzupełniające przysługuje od miesiąca, w którym zostały spełnione warunki wymagane do jego przyznania, nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o to świadczenie. ZUS ustala prawa do świadczenia uzupełniającego w formie decyzji administracyjnej, w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Przykład 1.

Pan Jerzy spełnia warunki uzyskania świadczenia uzupełniającego, a równocześnie pobiera zasiłek dla bezrobotnych w wysokości 1200 zł miesięcznie. Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia uzupełniającego został złożony przez niego 10 października 2020 roku. 5 listopada 2020 roku ZUS wydał decyzję o przyznaniu panu Jerzemu świadczenia uzupełniającego w kwocie 500 zł miesięcznie, począwszy od października 2020 roku. Wysokość świadczenia uzupełniającego może być w omawianym przypadku wypłacana w maksymalnej kwocie przewidzianej ustawą (500 zł), gdyż łączna kwota świadczenia uzupełniającego i zasiłku dla bezrobotnych nie przekracza ustawowej granicy 1700 zł miesięcznie (1200 zł + 500 zł).

Obowiązek informowania o zmianie okoliczności mających wpływ na prawo do świadczenia uzupełniającego lub na jego wysokość 

Osoba pobierająca świadczenie uzupełniające powinna powiadomić ZUS o wszelkich zmianach, które mają wpływ na jej prawo do tego świadczenia lub na jego wysokość. W szczególności dotyczy to przypadków:

• uzyskania prawa do świadczenia pieniężnego finansowanego ze środków publicznych, w tym także do świadczenia o charakterze emerytalno-rentowym, które przyzna KRUS lub inny organ emerytalny, oraz pobierania takiego świadczenia;
• zwiększenia się kwoty świadczenia finansowanego ze środków publicznych, które wypłaca podmiot inny niż ZUS (np. KRUS czy ośrodek pomocy społecznej);
• tymczasowego aresztowania albo odbywania kary pozbawienia wolności (nie dotyczy to jednak odbywania tej kary w systemie dozoru elektronicznego).

Świadczenie uzupełniające pobrane nienależnie 

Osoba, która pobrała nienależnie świadczenie uzupełniające, jest obowiązana do jego zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenie uzupełniające uważa się świadczenie:

• wypłacone mimo ustania okoliczności będących podstawą jego przyznania, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania;
• wypłacone mimo zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia jego wysokości, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia;
• przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie;
• przyznane na podstawie decyzji, której nieważność następnie stwierdzono, albo przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania, i osobie odmówiono prawa do świadczenia;
• wypłacone osobie innej niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej świadczenie, z przyczyn niezależnych od organu właściwego.

Należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat, licząc od dnia, w którym decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranego świadczenia stała się prawomocna. Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenie zawiadomiła organ właściwy o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczenia lub zmianę jego wysokości, a mimo to świadczenie było jej nadal wypłacane, w pozostałych przypadkach – za okres dłuższy niż 3 lata.

Wypłacanie świadczeń uzupełniających jest uzasadnione potrzebą wsparcia osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, polegającego na zapewnieniu dodatkowych środków służących zaspokajaniu potrzeb życiowych ze względu na zwiększone koszty związane z pielęgnacją, rehabilitacją i opieką medyczną.