Renta socjalna - kto może otrzymać takie wsparcie?

Renta socjalna należy się osobom, które ze względu na stan zdrowia nie mogą pracować. Aby uzyskać do niej prawo trzeba mieć ukończone 18 lat i być całkowicie niezdolnym do pracy, pod warunkiem, że naruszenie sprawności organizmu powstało przed osiągnięciem pełnoletności lub w trakcie nauki w szkole wyższej. Do renty rodzinnej można dorabiać po spełnieniu określonych kryteriów. Sprawdź, zasady dorabiania do renty socjalnej.

Czym jest renta socjalna?

Renta socjalna jest świadczeniem przyznawanym przez ZUS, dla osób, które:

• są pełnoletnie – mają ukończone 18 lat lub w przypadku kobiet, które wyszły za mąż po ukończeniu 16 lat;
• mają orzeczenie wystawione przez lekarza orzecznika ZUS lub komisję lekarską ZUS o całkowitej niezdolności do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu.

Naruszenie sprawności organizmu powstało:

• przed ukończeniem 18 roku życia, lub
• między 18 a 25 rokiem życia – w przypadku uczniów lub studentów – także w trakcie wakacji lub urlopu dziekańskiego.

Przykład 1.

Pani Marta w trakcie studiów wyjechała na stypendium i uległa poważnemu wypadkowi komunikacyjnemu, który ograniczył jej sprawność. Uzyskała od lekarza orzecznika ZUS orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy. Czy należy się jej renta socjalna? Tak, gdyż pani Marta ma ukończone 18 lat, a wypadek miała w wieku 23 lat i była w tym czasie studentką. Spełnia więc kryteria do otrzymywania renty socjalnej.

Jak otrzymać rentę socjalną?

• wniosek o rentę socjalną (do pobrania na stronie ZUS);
• zaświadczenie ze szkoły lub uczelni, potwierdzające okres nauki;
• zaświadczenie o stanie zdrowia (OL-9) (do pobrania na stronie ZUS), które wypełnia lekarz prowadzący – nie może być ono wystawione wcześniej niż 30 dni przed złożeniem wniosku o rentę socjalną;
• dokumentację medyczną potwierdzającą stan zdrowia;
• w przypadku osób zatrudnionych zaświadczenie o okresie zawartej umowy i kwocie przychodu oraz wypełniony przez pracodawcę druk OL-10;
• oświadczenie o byciu właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości rolnej przekraczającej 5 ha.

O rentę socjalną może starać się również cudzoziemiec. Musi on jednak posiadać:

• kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, albo
• zezwolenie na pobyt stały, albo
• status uchodźcy lub ochrony uzupełnianej, albo
• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego w UE, albo
• prawo pobytu lub prawo stałego pobytu i być obywatelem UE albo należeć do jego rodziny (dotyczy UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Szwajcarii).

Wysokość renty socjalnej

Wysokość najniższej gwarantowanej kwoty renty socjalnej jest ogłaszana co roku i można ją sprawdzić na stronie ZUS. Od 1 marca 2023 do 29 lutego 2024 roku wynosi ona 1588,44 zł. Natomiast kwota bazowa, od której ustalane są świadczenia, wynosi od 1 marca 2023 roku 5 540,25 zł.

Dodatkowo zgodnie z założeniami Polskiego Ładu renta socjalna nie podlega opodatkowaniu, gdyż zwolnione od podatku dochodowego od 1 stycznia 2022 roku są emerytury i renty do 2500 zł brutto miesięcznie.

Na jakich zasadach można dorobić do renty socjalnej?

Wysokość renty socjalnej nie pozwala na utrzymanie się, dlatego też wiele osób podejmuje zatrudnienie. Obowiązkiem osoby pobierającej rentę socjalną i podejmującej pracę jest niezwłoczne poinformowanie o tym fakcie ZUS. Zakład należy także poinformować o wysokości osiągniętego przychodu, a także każdej jego zmianie. W tym celu trzeba skorzystać z formularza EROP „Oświadczenie o osiąganiu przychodu”, który jest dostępny na stronie ZUS oraz we wszystkich placówkach na terenie kraju.

Do końca lutego każdego roku należy ponadto dostarczyć do ZUS:

• zaświadczenie o wysokości przychodu za ubiegły rok od pracodawcy, zleceniodawcy lub innego płatnika składek, lub
• oświadczenie o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej.

ZUS na podstawie tych dokumentów ustali, czy wypłacał osobie pobierającej rentę socjalną w prawidłowej wysokości.

W przypadku przekroczenia odpowiednich progów przychodu renta socjalna może być zawieszona lub zmniejszona.

Zasady dorabiania do renty socjalnej

Po wielu skargach pracujących rencistów, od których ZUS żądał zwrotu nienależnie pobranych świadczeń w przypadku przekroczenia dopuszczalnej kwoty przychodu, a także po interwencji Rzecznika Praw Obywatelskich u Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych (III.7060.358.2021.DS) od 1 stycznia 2022 roku obowiązują korzystniejsze zasady dorabiania do renty rodzinnej.

Przed 2022 było tak, że renta socjalna była zawieszana za miesiąc, w którym został osiągnięty przychód z tytułu działalności zarobkowej większy niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego przez GUS.

Natomiast od 1 stycznia 2022 roku w przypadku osób dorabiających do renty socjalnej obowiązują takie same zasady jak w przypadku osób pobierających rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy:

• jeżeli przychód będzie wyższy niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał (do 29 lutego 2024 roku kwota ta wynosi 5036,50 zł), ale nie będzie wyższy niż 130% tej kwoty (do 29 lutego 2024 roku kwota ta wynosi 9 353,50 zł), renta socjalna będzie zmniejszana;
• jeżeli przychód przekroczy 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał (do 29 lutego 2024 roku 9 353,50 zł), to renta socjalna będzie zawieszana.

Istotną zmianą, która weszła w życie od 1 stycznia 2022 roku, jest to, że przychody osiągane z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz umów o podobnym charakterze opodatkowane ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych nie będą brane pod uwagę przy ustalaniu limitów dorabiania do renty socjalnej. Przypomnijmy, że na zawieszenie lub zmniejszenie renty socjalnej mają wpływ przychody osiągane:

• z umowy o pracę;
• z umowy zlecenia;
• z umowy agencyjnej; 
• z pozarolniczej działalności gospodarczej;
• z zasiłków – chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego;
• z wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy;
• ze świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego

 – a także przychód ze służby w Policji lub Wojsku bądź pracy za granicą.

Do limitów dorabiania do renty socjalnej bierze się przychody osiągnięte w roku, w którym zostały wypłacone.

W jaki sposób ZUS rozliczy rentę socjalną?

ZUS może rozliczyć rentę socjalną zarówno miesięcznie, jak i rocznie. Zależy to od rodzaju zaświadczenia, które zostanie złożone. Jeżeli będą tam wykazane kwoty w ujęciu miesięcznym, to ZUS rozliczy rentę w obydwu wariantach i wybierze wariant korzystniejszy dla pracującego rencisty. Natomiast jeżeli w zaświadczeniu będzie wykazana łączna kwota przychodu za cały rok, ZUS rozliczy rentę socjalną tylko rocznie.