Czy można pracować na macierzyńskim?

Urlop macierzyński to jeden z przywilejów przysługujących pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, a jego długość zależy od liczby dzieci urodzonych przez pracownicę podczas jednego porodu. Głównym celem nadania pracownikom prawa do urlopu macierzyńskiego jest zapewnienie możliwości sprawowania należytej opieki nad nowo narodzonym dzieckiem. Jednocześnie wiąże się to z przymusem czasowego zaprzestania bądź ograniczenia wykonywania pracy zawodowej. Niekiedy jednak pracownik przebywający na zasiłku macierzyńskim chce podjąć pracę. Czy można pracować na macierzyńskim? Odpowiedź na to pytanie znajdziesz w artykule.

Kto i jak długo może korzystać z urlopu macierzyńskiego?

Prawo do urlopu macierzyńskiego posiadają pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, którym urodziło się dziecko. Rodzaj umowy o pracę w tym przypadku nie ma znaczenia, ale jednocześnie w praktyce oznacza to, że do urlopu macierzyńskiego nie mają prawa osoby bezrobotne. Prawo do urlopu macierzyńskiego nie będzie przysługiwało również pracownikom przebywającym na urlopie bezpłatnym, a także tym, którym dziecko urodziło się w trakcie przebywania na urlopie wychowawczym.

Urlop macierzyński przysługuje również pracownikom, którzy zdecydowali się na przysposobienie dziecka, jeśli dziecko:

• jest poniżej 7. roku życia;
• nie ukończyło 10. roku życia (w szczególnych sytuacjach).

Urlop macierzyński przysługuje pracownikom w określonym wymiarze, zależnym od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie czy przysposobionych w jednym czasie.

Zazwyczaj pracownice w ciąży przed porodem przebywają na zwolnieniu lekarskim, jednakże jeżeli zwolnienie im nie przysługuje, mają możliwość wykorzystać 6 tygodni z określonej puli urlopu macierzyńskiego jeszcze przed datą przewidywanego porodu. W przypadku gdy nie zdecydują się na rozpoczęcie urlopu macierzyńskiego przed porodem, bieg urlopu rozpocznie się od dnia porodu.

Ile wynosi zasiłek macierzyński w 2024?

Wysokość zasiłku macierzyńskiego uzależniona jest od osobistego wyboru. Może to być:

• Przez cały rok w wysokości 81,5% (od kwietnia 2023 roku, wcześniej 80% do wprowadzenia zmian) - zgodnie z unijnej dyrektywy work-life balance;
• Przez okres pobierania zasiłku macierzyńskiego (wymiar uzależniony od liczby urodzonych dzieci przy jednym porodzie) w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku, którą jest średnie wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy, w przypadku otrzymywania stałego wynagrodzenia.

Urlop macierzyński to nie tylko prawo, ale i obowiązek

Tak jak już wspomniano, podstawowy wymiar urlopu macierzyńskiego wynosi 20 tygodni. Obowiązkiem pracownicy jest wykorzystanie przynajmniej 14 tygodni przysługującego jej urlopu macierzyńskiego. Po tym okresie może zrzec się prawa do wolnych dni na poczet ojca dziecka.

Czy można pracować na macierzyńskim?

Urlop macierzyński ma na celu zagwarantowanie pracownikom możliwości sprawowania opieki nad nowo narodzonymi dziećmi, jednakże wielu rodziców stawia sobie bardzo ważne pytanie – czy na macierzyńskim można pracować?

Okres przebywania przez pracownika na urlopie macierzyńskim jest czasem, w którym osiąga on niższe zarobki, w praktyce będące zasiłkiem wypłacanym przez ZUS. Dla niejednego pracownika bardzo dotkliwym może okazać się fakt spadku przychodów, w czasie gdy do wydatków należy dodać koszty utrzymania kolejnego członka rodziny. W takiej sytuacji rodzice często zaczynają myśleć nad możliwością „dorobienia” w okresie urlopu macierzyńskiego.

Przepisy prawa określają wprost, że w czasie trwania dodatkowego urlopu macierzyńskiego (urlopu rodzicielskiego) pracownik ma prawo dorabiać. Natomiast w kontekście podstawowego jego wymiaru Kodeks nie precyzuje, czy taka możliwość istnieje.

W praktyce okazuje się, że jest to jak najbardziej realne, jednakże w określonych okolicznościach.

Umowa o pracę

Pracownica, która przed urodzeniem dziecka posiadała tytuł do ubezpieczeń wynikający ze stosunku pracy, ma prawo podjąć dodatkową pracę u swojego pracodawcy na podstawie umowy o pracę, ale dopiero po wykorzystaniu 20 tygodni urlopu macierzyńskiego. Praca w tej samej firmie możliwa jest w okresie urlopu rodzicielskiego.

Inaczej natomiast wygląda sytuacja, gdy pracownica w okresie urlopu macierzyńskiego chce podjąć pracę na etacie, ale u innego pracodawcy. W tym przypadku nie dochodzi do żadnych ograniczeń – pracownica może świadczyć pracę w pełnym wymiarze oraz z tego tytułu nie zostanie jej pomniejszony zasiłek macierzyński.

Umowa cywilnoprawna

Przepisy prawa nie zabraniają dorabiać pracownikowi przebywającemu na urlopie macierzyńskim w ramach umów cywilnoprawnych. Nawet świeżo po porodzie pracownica ma prawo podpisać np. umowę zlecenie czy o dzieło zarówno ze swoim pracodawcą, jak i z innym podmiotem. Pozyskane z takiego tytułu wynagrodzenie nie wpływa w żaden sposób na wysokość otrzymywanego przez pracownika zasiłku macierzyńskiego.

Własna działalność gospodarcza

Pracownica przebywająca na zasiłku macierzyńskim ma również możliwość podjąć się prowadzenia własnej działalności, a przez to łączenia pracy z opieką nad dzieckiem. Takie rozwiązanie gwarantuje przedsiębiorczym matkom prawo do otrzymywania zasiłku macierzyńskiego w pełnej kwocie, ponieważ prowadzenie działalności nie stanowi podstawy do wstrzymania bądź zmniejszenia wypłaty omawianego świadczenia. Pracownica prowadząca własną działalność nie zostaje, rzecz jasna, zwolniona z obowiązków podatkowych oraz ubezpieczeniowych ZUS.

Po zakończeniu pobierania zasiłku, czyli po zakończeniu okresu urlopu macierzyńskiego, kobieta może wrócić do pracy na etacie lub z niej zrezygnować i zająć się rozwojem własnego przedsiębiorstwa.

Próbując odpowiedzieć na pytanie, czy można pracować na macierzyńskim, pojawia się kilka wątpliwości w związku z brakiem jasnych przepisów. Praktyka pokazuje natomiast, że istnieją rozwiązania umożliwiające dorabianie na urlopie macierzyńskim.