Zasiłek opiekuńczy na członka rodziny a kontrole z ZUS
Moja mama jest po zabiegu i wymaga opieki w domu, niestety mój tata również nie cieszy się najlepszym zdrowiem i nie może opiekować się mamą, mimo że jest na emeryturze i przebywa w domu. Chcę skorzystać z zasiłku opiekuńczego, ale boję się, że ZUS będzie miał zastrzeżenia. Czy może zażądać dodatkowych dokumentów? Czy może skontrolować moją rodzinę i zasiłek opiekuńczy?
Kamila, Nowe Miasto nad Wartą
Zasiłek opiekuńczy przysługuje wszystkim osobom ubezpieczonym objętym ubezpieczeniem chorobowym, zwolnionym od świadczenia pracy w celu sprawowania opieki nad innym chorym członkiem rodziny.
Opieka nad dzieckiem zdrowym
Zasiłek opiekuńczy pracownik może wziąć zarówno na dziecko chore, jak i zdrowe, jednak muszą zaistnieć określone okoliczności. Pracownik może pobrać zasiłek, opiekując się dzieckiem, które nie ukończyło 8 lat, i wystąpiła jedna z następujących sytuacji:
- nieprzewidziane zamknięcie żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły;
- konieczność izolacji dziecka z powodu podejrzenia o nosicielstwo choroby zakaźnej;
- choroba niani lub dziennego opiekuna, którzy opiekują się dzieckiem;
- poród lub choroba małżonka lub rodzica, którzy stale opiekują się dzieckiem, a poród lub choroba uniemożliwia tę opiekę;
- pobyt w szpitalu albo innej placówce leczniczej małżonka lub rodzica dziecka, którzy stale opiekują się dzieckiem.
Opieka nad dzieckiem niepełnosprawnym
Możliwe jest także udanie się na zasiłek opiekuńczy na dziecko niepełnosprawne, które nie ukończyło 18 lat, tj. na dziecko legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności, nad którym konieczne jest stałe lub długotrwałe sprawowanie opieki lub pomoc innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji lub jeśli wystąpiła jedna z następujących sytuacji:
- poród lub choroba małżonka lub rodzica dziecka, którzy stale opiekują się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia im opiekę;
- przebywanie w szpitalu albo innej placówce leczniczej małżonka lub rodzica dziecka, którzy stale opiekują się dzieckiem.
Opieka nad chorym członkiem rodziny
Ustawa o świadczeniach z tytułu choroby i macierzyństwa przewiduje również możliwość skorzystania z zasiłku opiekuńczego w razie opieki nad:
- chorym dzieckiem niepełnosprawnym, które nie ukończyło 18 lat;
- chorym dzieckiem;
- innym niż dziecko chorym członkiem rodziny.
Kiedy zasiłek nie przysługuje?
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeśli z osobą chorą w gospodarstwie domowym są domownicy, którzy mogą jej zapewnić opiekę. Przepis ten nie dotyczy opieki nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat, gdzie bez względu na możliwości innych członków gospodarstwa domowego zasiłek opiekuńczy należy się rodzicowi.
ZUS w razie wątpliwości co do zasadności wypłaty zasiłku może wystąpić do pracownika o udokumentowanie niezdolności – w przypadku opisanym w liście – ojca do sprawowania opieki nad mamą, jednak zgodnie z wyrokiem Sądu Rejonowego w Toruniu z 17 lutego 2017 roku, IV U 11/17, pracownik nie ma obowiązku przedłożenia takiego dokumentu, ponieważ w obowiązującym rozporządzeniu brakuje jasno sprecyzowanego przepisu mówiącego o konieczności dostarczenia takiego zaświadczenia. W związku z powyższym ZUS, jeżeli ma wątpliwości co do zasadności sprawowania opieki innego domownika nad chorym członkiem rodziny, może przeprowadzić kontrolę.
Ile wynosi zasiłek opiekuńczy?
Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. Wypłaca się go za każdy dzień, w którym sprawuje się opiekę, również za dni ustawowo wolne od pracy.
Podstawę zasiłku stanowi przeciętny miesięczny przychód z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc choroby, pomniejszony o składki społeczne, czyli 13,71%.
Jakich formalności należy dopełnić, aby otrzymać zasiłek opiekuńczy?
Dokumenty, jakie trzeba dostarczyć do ZUS-u, to zwolnienie lekarskie oraz wypełniony wniosek o zasiłek opiekuńczy na druku:
Z-15a w przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem
lub
Z-15b w przypadku opieki nad innym członkiem rodziny.
Jeżeli płatnikiem zasiłku będzie ZUS, to do dokumentów należy dołączyć także zaświadczenie płatnika składek na druku Z-3 – w przypadku pracowników, lub Z-3b – w przypadku przedsiębiorców. Pozostali ubezpieczeni składają druk Z-3a.
Przez jaki okres można pobierać zasiłek opiekuńczy?
Zasiłek opiekuńczy za czas sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny podlega limitowaniu w ciągu danego roku kalendarzowego. Zgodnie z przepisami można pobierać go przez:
- 60 dni w roku kalendarzowym – w przypadku opieki nad zdrowym dzieckiem do lat 8 lub chorym dzieckiem do lat 14;
- 14 dni w ciągu roku na chore dziecko powyżej 14. roku życia lub innego chorego członka rodziny;
- 30 dni w roku kalendarzowym w razie opieki nad:
- chorym dzieckiem niepełnosprawnym, które ukończyło 14 lat, ale nie ukończyło 18 lat
albo
- dzieckiem niepełnosprawnym, które ukończyło 8 lat, ale nie jest pełnoletnie, jeśli w wyniku porodu, choroby lub pobytu w szpitalu małżonka/rodzica tego dziecka, który stale się nim opiekuje, nie jest możliwa taka opieka.
Podsumowanie
W razie wątpliwości ZUS ma prawo wystąpić z wnioskiem o udokumentowanie niemożności opieki nad chorym członkiem rodziny domownika, który przebywa z nim w domu. Nie ma jednak obowiązku przedstawienia takiego zaświadczenia. W tym przypadku ZUS ma jednak prawo dokonać kontroli, którą reguluje rozporządzenia Ministra FRodziny, Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.
