Uzupełniający urlop macierzyński – komu przysługuje?
Od 19 marca 2025 roku dzięki nowelizacji Kodeksu pracy rodzice dzieci urodzonych przedwcześnie lub wymagających hospitalizacji po porodzie zyskali prawo do dodatkowego urlopu o nazwie „uzupełniający urlop macierzyński”. Informacje o wymiarze tego urlopu oraz warunkach jego uzyskania znajdują się w dalszej części artykułu.
Kto jest uprawniony do korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego?
Nowe przepisy, które weszły w życie na mocy Ustawy z dnia 6 grudnia 2024 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, wprowadzają dodatkowy urlop macierzyński. Zgodnie z tymi regulacjami rodzicom dzieci urodzonych:
- przed 28. tygodniem ciąży lub z wagą urodzeniową poniżej 1000 gramów przysługuje tydzień uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 15. tygodnia po porodzie;
- między 28. a 36. tygodniem ciąży i ważących więcej niż 1000 gramów przysługuje tydzień uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 8. tygodnia po porodzie;
- po 37. tygodniu ciąży, które wymagają hospitalizacji trwającej od 5. do 8. tygodnia życia, przysługuje tydzień uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5. dnia do upływu 8. tygodnia po porodzie.
Przykład 1.
Pani Anna urodziła swoje pierwsze dziecko w 26. tygodniu ciąży. Jej synek Janek, ważył przy urodzeniu 850 gramów i musiał pozostać w szpitalu przez 8 tygodni ze względu na przedwczesne narodziny i niską wagę urodzeniową.
Zgodnie z nowymi przepisami, pani Annie przysługuje dodatkowy urlop macierzyński obliczany za każdy tydzień pobytu syna w szpitalu. W tym przypadku syn przebywał w szpitalu przez 8 tygodni, co oznacza, że pani Annie przysługuje 8 tygodni dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Podstawa wymiaru uzupełniającego zasiłku macierzyńskiego
Miesięczne świadczenie pieniężne dla rodziców wcześniaków podczas dodatkowego urlopu macierzyńskiego będzie równe 100% ich podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego. Przepisy określają, że ten dodatkowy urlop będzie przyznawany w całości, bez możliwości podziału na krótsze okresy. Rodzice będą mogli skorzystać z tego prawa bezpośrednio po zakończeniu standardowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
Jak wnioskować o dodatkowy urlop?
Aby uzyskać prawo do nowego dodatkowego urlopu macierzyńskiego, trzeba złożyć odpowiedni wniosek. Rodzic jest zobowiązany złożyć go pracodawcy w formie elektronicznej bądź pisemnej, najpóźniej 21 dni przed planowanym zakończeniem dotychczasowego urlopu macierzyńskiego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) informuje, że do wniosku należy dołączyć zaświadczenie ze szpitala, które potwierdzi, jak długo noworodek przebywał w szpitalu, a także dokument informujący o jego wadze urodzeniowej i tygodniu ciąży, w którym nastąpił poród. Na koniec pracodawca jest zobowiązany do przekazania do ZUS-u niezbędnej dokumentacji. Na podstawie tych dokumentów pracownik posiadający prawo do urlopu otrzyma stosowne świadczenie pieniężne w postaci zasiłku.
Przykład 2.
Pani Magdalena przebywa na standardowym urlopie macierzyńskim po urodzeniu przedwcześnie swojej córki Zosi, w 27. tygodniu ciąży. Zosia po urodzeniu ważyła 950 gramów i musiała spędzić w szpitalu 10 tygodni. Standardowy urlop macierzyński pani Magdaleny kończy się 15 kwietnia 2025 roku.
Aby skorzystać z tego dodatkowego urlopu, musi ona złożyć wniosek do swojego pracodawcy najpóźniej 21 dni przed planowanym zakończeniem dotychczasowego urlopu macierzyńskiego, czyli do 25 marca 2025 roku.
Ochrona zatrudnienia i inne istotne informacje
Podobnie jak w przypadku zwykłego urlopu macierzyńskiego, pracownicy korzystający z dodatkowego urlopu macierzyńskiego są chronieni przed zwolnieniem. Oznacza to, że pracodawca nie może podejmować żadnych kroków zmierzających do rozwiązania umowy o pracę (zarówno z wypowiedzeniem, jak i bez wypowiedzenia) w trakcie trwania tego urlopu. Po jego zakończeniu pracownik ma zagwarantowane prawo do powrotu na swoje dotychczasowe stanowisko lub na inne, równorzędne pod względem warunków pracy i płacy. Wyjątkiem od tej ochrony są sytuacje, gdy firma pracodawcy znajduje się w stanie upadłości lub likwidacji. Wówczas zwolnienie pracownika wymaga zgody działającego w firmie związku zawodowego.
Brak ubezpieczenia a uzupełniający urlop macierzyński
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy warunkiem nabycia prawa do urlopu macierzyńskiego jest urodzenie dziecka w okresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. W konsekwencji matka, która nie była związana stosunkiem pracy w dniu porodu, nie ma prawa do tego urlopu, a tym samym nie może skorzystać z wprowadzonego Ustawą z dnia 6 grudnia 2024 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw uzupełniającego urlopu macierzyńskiego z tytułu hospitalizacji dziecka.
Niemniej Ustawa z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych przewiduje świadczenie rodzicielskie dla osób bezrobotnych, nieubezpieczonych, pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowy o dzieło) oraz studentów. Na mocy art. 13 Ustawy z dnia 6 grudnia 2024 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw okres pobierania tego świadczenia rodzicielskiego ulega przedłużeniu o czas pobytu dziecka w szpitalu.
Podsumowanie
Rodzice nowo narodzonych dzieci, które potrzebują specjalistycznej pomocy medycznej, zyskują znaczące wsparcie dzięki dodatkowemu urlopowi macierzyńskiemu. Przepisy te dają im możliwość pełnego zaangażowania się w opiekę nad dzieckiem, zapewniając jednocześnie środki finansowe i swobodę w planowaniu urlopu. To rozwiązanie przyczynia się do poprawy opieki nad dziećmi i wzmacnia rodziny w szczególnie wymagającym okresie.
